Essalamaleykum gadyrly talypkomyň agzalary biler bolsaňyz, ynha 10 ýyllyk mekdebi gutaryp, ýokary okuw jaýyna girip, talyplygyň täze durmuşyna girip ugraýar, elbetde şol taýda ejelerimiziň we kakalarymyzyň hünärlerini dowam etmekde ýa bolmasa, maşgalada belli bolmadyk hünäri gazanmak üçin, şol talyplyk döwründe öwrenmeli bolýar, talyplyk döwri nähili geçse, hünärli ýerde-de eddil şonuň ýaly bolýandygy göz ýetirseň bolýar, gynansakda, berilýän leksiýalar we öwredilýan dersler ýeterlikli däl, we okuwy gutaryp hünarli ýere gelip işläp öwrener diýilän pikir diýseň ýalňyş bolýar, sebäbi diýseň, ussat adamlaryň Size öwretmek islegi artyk bolmaýar, name diýseň, her kim öz ýerinden gorkýar, öwretse, işden kowarlar, Siz ökde bolansoň, ýerine goýar diýen piker agdaglyk edýär. Ýa-da bolmasa ökde hünärli adamlaryň bolmanlygy sebäpli öwrenip bilmersiňiz, ýa-da ökde hünärli bolubam, Size öwretmek eli degenok, has anyk aýdaňda hic-kim Size hünäri öwretmäne hakam ýok, sebäbi Siz şol talyplyk döwründe alan bilimiňiz, doly kompleksleýin hünärli ýere gelip işlemek garant bolmaly. Ýöne aýdaýyn po sekretu, Ene ataňyzyň hünärini dowam edýän bolsaňyz, ondo Size hünäriň ähli syrlaryny, Size aýdyp oňat hünärli edip ýetişdirip bilýär. Orsýetde bolan waka: Kakasy 10 klas ogly lukmançylyk institute girip bilmeýär, ýöne oňa garamazdan, üç ýyllap gaty agyr operasiýalary dikmäni öwreder eken, bir gezek kakasy gaty erbet keselleýär, şol oglonjyga haýyş edipdirler, gaty bet operasiýa edip bilýär eken, oglonjygyň ady köp ýerik ýaýraýar we kaksyna rusgatsyz operasiýa edeni üçin, käýinç berýärler. Ogly şeýle meşgur bolansoň, ony lukmançylyga egzamensiz alýarlar. Garaz Ene ataňyz gaty oňat mugallym bolup bilýar, eger hünärine isleg bildirseňiz. Geliň indi bu gürriňden soň okuwa girjek bolalyň  Bir gezek pensiýa giden matertyý (tüjjar) parahor wziýatoçnik ýöne muňa garamazadan meni gowy görýän taňyş daýym, ýanymda zeýrendi: Beh , agtyklarymy okuwa salyp billemmok, öziniňem okuwa salýan adamlar meniň okuwçylarym, lukmançylyk uniweriň özine 70 müň dollar soraýarlar, men bu puly nirden alaýyn dp aýtdy, öziniňem iki gapyly otag döredipdirler, bir otagdan öz güýjine synanşýanlar, ikinji otagdan bolsa şaýlyja çagalary goýberýäler dp gürriňini dowam etdi. Men pikire batdym, gep 70 mün dollarynda däl, daže şo bar 7 müň bolaýsyn gadyrdan talypkomyň agzalary, gep önelgesiz ylymda, görýänizmi bu öňki parahor daýyma aýlanyp dolanyp özi para bermeli boldy, ynha şu sorag şu taýda, eger-de her kim öz güji bn gecip bolýan bolsady elbetde parhor daýym zeýrenmezdi beýdip meniň ýanymda, belki ýeke bir agtyklary däl eýsem ähli tohumam girip bilerdi. Okuw sitemasyna elgarama bn garaýan adamlary iskluçitelna arassa wyždanlyga çagyrýan, beýtmäliň ullakan passan oglan we gyzlar, wyždançylyga çagyrýanym gülkinçem bolsa, sebäbi basmakda we asmak netije ýök , okuw üçin para almagyň özi milli tragediýa dp yglan edýän, sebäbi bir ýürege sanjyj statistika seredeliň: Aýdaly goý bizde hiç hili spesalist ýok diýeli, goý biz hünärment taýynlaly, birinji bn bize gaty ökde hünärment mugallym gerek, şo ýok bolsa barsy biderek, nähili derekli binalar açaýyň, egerde güýjimiz ýetmese, hünärment mugallymlary haýsam bolsa biziň sistemamyza ýakyn ýerik döwlete iberip mugallymçylygy okatmaly, bir mugallymlyk ýere-100 den az bolmasyn, sebäbi şo ýüziň içinde 50% çyksada dp plan gurmaly, oňa bolsa bäş ýyl gerek, goý aýdaly, indi bize talyplar gerek, mekdep okuw programmasy, 100% garant bermeli, mekdep okuwçysynyň ýokary okuwa bolan höwesiniň derejesinede bagly, eger-de matematikadan, fizikidan, düşünjesi näçe uly bolsa, ÝOJ-da okamk aňsat, eger-de egzamenden geçip bilmese ýörite instityň matematikan we dizikadan ýa beýleki predmetlerden 1 ýyllyk egzamen kursyna ibermeli tölegli. Aýdaly saýlap şeçdik diýeli talyplary, 5 ýyl gutarandan soňam, 5-ýyl praktika gecenden soň, 5 ýyl dan soň ugyrtapyjylyk peýda bolýar-ortaça 15 ýyl gerek bir taýyn ökde hünärmente, olom ýeke bir şert bn talyyby we işläp ýören hünärmentlere ýowar, meroprirýätiýa, marşyrowka, serdar ýoly ýaly wagytyň alyjylygy bn azar bermeseler, ýoo men ýowar bolmasyn diýemmok, ýöne okuwyň berilýän wagytdan 1%-den gaty ullakan bolmaly däl. Geliň indi para bn okuwçylary geçireliň, ähli döwletlerde ortaça 15 müň dollardan 50 dollora çenli, ähli 4-5 ýylyk okuwlar, tölän okuwçylar 5 ýyldan soň okasada-okmasada okady dp gaty diploma berýäler, ynha hünärli ýere gelýäler, olom tanyşlyk bn, poka tanyşyň barkaň işleýäň, tanyşyň gitsede, iş bileňok dp kowýlar, dogrydanda edarada ýöne bir ofisde pasýans oýnap gidýäler, oňa derek bir ökde hünärli işlemeli, ikisem deň aýlyk alýar, onsoň başlyklar görýär, her hesip edip kellesi boş, ýöne eli diplomly hünärmenti kowmak bn bolýar, ýerine ors-hyrs alýalar welin, okuwy boşlygyna sarp eden hünärmentleri almaýarlar, olor işsiz galyp, ýa taksiçilik edýär, ýada biznes bn meşgul, ýa-da bir ýerde paraň köp akýan ýerine ýenede pul çykaryp işe girýäler, olom başarjakmy ýa başarmajakmy, garaz polny tupik bolýar. Şeýleräk pikirim gadyrdan mugallymlar we minobrlar we gadyrdan jemagat bir azyrak oýlanalyň goý ýeke çagalarymyz däl, goý agtyk çowluklarymyzam okasynda şeýle mahabatlandyrýan ÝOJ-larda, hudaýa şükir jennetiň gapysy para bolmaýanm gowy zat, bolmasa şonam iki gapyly ederdiler. P&S: Hünäriň hiç hili erbedi ýök, adam ýokary okuwa jaýa girmänem sowatly we baý adamlar bolup bilýärler, bu ýöne jemagatymyzyň ýalňyş düşinjesiniň astynda bolanlygy sebäpli ýokary okuwda okamaly bolýas, Artabalewski diýen adamyň hiç hili diplomy ýok, ýone Sowet soýuzynda Nemes faşistik urşynda samalýot ýasamak ukyby kiçiliginde şeýle bir owrenýär welin gysga wagytda Orslara samalýot ýasap berýär, birinji ýasan zady ekskowator ekeni, köp zady öýde okansoň diplomy ýöne gutardy dp berýäler, amerkanyň 25%- çagalary okuwyny öýde gutaryp, klasdan bir başga gatlak klasa geçmek üçin mekdebe egzamen tabşyryp gidaýeler.