Aý, gün we planetalar togalak ýöne ýer tekizmi?
Salam dostlar. Ýokardaky sowaly biz tekiz ýerçilerden juda köp soraýarlar. Ilkinji nobatda tegelek bilen togolagy bir tapawutlandyraly. Tegelege mysal edip diski, çöregi we şm-lary mysal getirip bileris. Togalak diýip bolsa şar we topy mysal getirip bileris. Aý we güniň togalkdygyny biz hiç wagt görmedik. Olar edil disk ýaly tegelek. Meselem aýy synlaly biz hemişe onuň bir tarapyny görýäris. Eger ol togalak bolanda ol aýlanardy we arka tarapynam görerdik. Ylym bize aýyň bir tarapy görünmesi sebäbini şeýle düşündirýär: ,,Aýyň ýeriň daşyndan aýlanyş wagty bilen öz okunyň daşyndan aýlanyş wagty deň". Biz muny kabul etdik, emma barlag etmedik. Bilim, ýazgyny okap ony dogry diýip bilmek däl, ony barlap dogrysyny ýalňyşyny subut etmek.
Ikinjiden ýer biziň umumy öýümiz, şeýle dälmi? Asman bolsa potalogymyz?! Biz öz otagymyzyň potalogynda asulylgy duran lampoçka togalak diýip, otagymyz hem togalak diýýän ýaly bolýas. Biz ýer ýüzüni aňlamak üçin asmana bakmaly däldiris. Sebäbi ýer bir asman jisimi däldir. Bu biziň arz, zemindir. Mukaddes kitaplarda hem asmandaky jisimleriň ýagtyltgyçdygy, asmanymyz bolsa üçekdigi ýazylan.
Üçünjiden planetalara gelsek. Häzirki ylym bize ,,Ýeterlik dartyş güýji bolan, özüne mahsus agyrlygy bolan, belli bir ýyldyzyň daşynda aýlanýan togalak şekilli asman jisimi bu planetadyr" diýýär. Oňa planeta dälde ,,ýyldyz daşyndan aýlanyjy" diýmeli eken. Sebäbi planeta sözüniň asyl gelip çykyş manysy başga. Planeta sözüniň manysy ,,azaşan ýyldyz" diýmek. Gadymda aýa hemde güne planeta hökmünde garalan. Azaşan ýyldyz diýilmeginiň sebäbi, olaryň hereketi ýyldyzyňka meňzeş däl. Ýyldyzlar hemişe dogry hereket edýär. Emma planetalar şol sanda aý we gün ýyldyz hereketine mahsus bolmadyk hereketi edýärler. Ýagny olar her gün düýnki wagtdaky ornyny günbatardan gündogara tarap üýtgedýärler. Meselem aý aýdaly ol bügün sagat 18:00-da günbatar gözýetimden 20 gradus depede. Emma ony ertir 18:00-da seretsek düýnki ornundan 12 gradus gündogar tarapda göreris. Ýagny aý hergün 12 gradus gündogara süýşýär. Gün bolsa her gün takmynan 1 gradus gündogara süýşýär. Umuman alanda aý, gün we planetalar ýyldyza mahsus bolmadyk hereketde hereket edýär. Şol sebäpli olara azaşan ýyldyz, planeta diýlipdir. Emma häzirki wagtda ylym ýalan sözleýär. Olar aýdýar bizem ony barlaman kabul edýäs.
Soňy.