Osman türkmenleriniñ soltanlygy
Osman türkmenleriniñ soltanlygy (1299 – 1922 ý.)
1. Türkmen göçi Türkmenleriň seljuk türkmenleri döwründäki Kiçi Aziýa ýörişini ilkinji ýöriş hasaplamak nädogrudyr. Kiçi Aziýa Oguz han eýýamyndan bäri türkmenleriň ata Watanyna girýär. Gypjak çöli hem türkmenleriň ata watanydyr. Gypjak çöli bolsa Aral deňzi bilen Gara deňziň aralygynd...
Ronaldo hakynda hakykat
Kriştiano Ronaldo 1985-nji ýylyň 5-nji fewralynda Funçal Madeiroda eneden bolýar. Ol Doloris Dos Santos we Hose Denis Aweironyň in kiçi çagasydyr.
Doly ady Kriştiano Ronaldo dos Santos bolup, Ronaldo onuň ikinji adydyr. Kakasy Ronald Reganyň muşdagy bolany üçin oňa şol ady dakypdyr. Onuň Hugo atly agasy hem-de Katio we Elma atly aýal...
Ilkinji sagat
Taryhda ilkinji sagady miladydan öňki 4000-3500-nji ýyllarda müsürliler oýlap tapypdyr. Olar ilkinji ulanan sagatlaryny “güneş sagady” diýip atlandyrypdyr. Günüň süýşüşine görä dik duran jisimiň emele gelýän kölegesine seredip, olar wagty hasaplapdyrlar. Bu sagadyň kemçiligi: ol gijelerine garaňky bolansoň işlemeýärdi. Şonuň üçinem, wagtyň geçmegi...
Ilkinji äýnek
Taryhda Ilkinji äýnek 1280-nji ýylda Armati adyndaky italýan (wenesiýaly) fizik tarapyndan oýlanyp tapylypdyr. Bu äýnek jisimleri ulaldyp, aňsat görmek mümkinçiligini döredipdir. Ol tegelek we aýry jübüt böleklerden ybarat bolupdyr.
Häzirki zaman äýnegiň ilkinji görnüşini Rojer Bekon oýlap tapypdyr. Ilki bu äýnek el bilen tutulýan «l...
Ilkinji şokolad
Taryhda ilkinji şokolad takmynan VI asyrda Amerika topraklarynda ýaşan Aztek we Maýa halklary tarapyndan oýlanyp tapylypdyr. Olar kakao agajynyň noýba şekilli dänejiklerinden ýokumly hem-de tagamly ajy içki ýasapdyrlar. Bu içgä «xcoatl» diýip at dakypdyrlar. Ýerli halk bu içgini 1519-njy ýylda Amerikany basyp almaga gelen ispan goşunyndaky syýahatç...
Ilkinji sirk binasy
Taryhda bize mälim bolan ilkinji sirk binasy b.e.öňki VI asyrda gadymy Rimde gurlan «Sirkus Maksimus» binasydyr. Bu sirk binasy beýik diwarly, stadiona meňzeş U şekilli gippodrom bolupdyr. Bu ýerde araba tirkegli atlaryň ýaryşy geçirilipdir. Şondan esli wagt soň Ýuliý Sezar tarapyndan b.e.öňki I asyrda bir wagtda 150 müň tomaşaçy ýerleşer ýaly, sir...
Ilkinji ensiklopediýa
Taryhda ilkinji ensiklopediýa Platonyň ýegeni Spewsipp (b.e.öňki 407-339 ý.ý.) tarapyndan b.e.öňki 348-nji ýylda taýýarlanypdyr. Onuň taýýarlan ensiklopediýasynda Platonyň taryh, pelsepe, matematika baradaky pikirleri beýan edilipdir. Spewsipp öz ensiklopediýasyna Aristoteliň hem belliklerini girizipdir.
Çeşme: Trewor Gomer, «Ilkinji...
Taryhda ilkinji tozan sorujy
Ilkinji tozan sorujy
Taryhda ilkinji tozan sorujy 1901-nji ýylda angliýaly inžener H. Cecil Booth tarapyndan oýlanyp tapylypdyr. Emma onuň ýasan tozan sorujysy öý üçin däl-de, önümçilik ýerlerini arassalamak üçin niýetlenen uly awtomaşyn görnüşinde bolupdyr. Bu tozan sorujynyň ýene-de bir aýratynlygy ýangyç bilen işlemegi, önümçilige...
Ilkinji kitap çap edýän enjam
Taryhda ilkinji kitap çap edýän enjamy biziň eýýamymyzyň 200-nji ýylynda hytaýlylar oýlap tapypdyr. Onuň ilkinji görnüşi bilen sahypalary diňe bir-birden köpeldip bolýan eken. Ilkinji elde çalt-çaltdan yzygyderli kitap çap edýän enjamy bolsa biziň eýýamymyzyň 1401-1408-nji ýyllarynda hytaýly Pi Şeng ýasapdyr.
Taryhda ilkinji gezek hä...
Ilkinji kanun
Adamzat siwilizasiýasynyň iň gadymy ojaklarynyň biri hasaplanýan Şumer-akkad medeniýeti ilkinji kanunyň hem dörän ýeridir. Taryhda ilkinji kanun Mesopotamiýada (Tigr bilen Ýefrat derýasynyň aralygy) ýaşap geçen şumerler tarapyndan miladydan öňki 2100-2050-nji ýyllarda ýazylypdyr. Bu kanunlar Şumer-akkad patyşasy Ur-Nammu tarapyndan döredilipdir. Bu...
Ilkinji pul
Taryhda ilkinji metal puly miladydan öňki VII asyrda günbatar Anadolyda (häzirki Türkiýäniň çäklerinde) ýaşan midiýalylaryň koroly Alýattes oýlap tapypdyr. Bu pul teňňe görnüşinde bolupdyr. Ol mis, kümüş we altyn garyşdyrylyp ýasalypdyr.
Taryhda ilkinji kagyz puly biziň eramyzyň 806-njy ýylynda hytaýlylar ulanyşa girizipdirler. Ýewro...
Ilkinji radio
Taryhda ilkinji radio 1901-nji ýylda Guglielmo Markoni (1874-1937) tarapyndan oýlanyp tapylypdyr. Ol Atlantik ummanynyň üstünden «mors» elipbiýi bilen iberen signallarynyň esasynda bu günki radiony oýlap tapypdyr. Ol 1904-nji ýylda «radiony oýlap tapan» diýip patent alýar. Ýöne G. Markoniniň nazaryýetiniň üstünde işläp, serbiýaly Nikola Tesla 1893-...
Ilkinji fotoapparat
Taryhda ilkinji häzirkizaman fotoapparat 1826-njy ýylda fransiýaly Žozef Nisefor Nieps (1765-1833) tarapyndan oýlanyp tapylypdyr. Ol 1826-njy ýylda iş otagynda işleýärkä, kameranyň öňüne bir inçe kagyz ýerleşdirip, gurşun we galaýy garnuwyndan ýasalan, düşüriljek surata niýetlenen serişdäniň üstüne suraty düşüripdir. Onuň bu düşüren suraty 8 sagatl...
Ilkinji gazet
Taryhda ilkinji gazet miladydan öňki 59-njy ýylda imperator Ýuliý Sezaryň karary esasynda Rim senaty tarapyndan çykarylypdyr. Bu gazetde doglan günler, durmuş toýlary, nikalaryň bozulmagy we ölüm hadysalary barada ýazylypdyr. Halkyň bolan wakalardan habardar bolmagy üçin Rimiň ähli künjegine gazet paýlapdyrlar. Okap bilmeýänler üçin bolsa köpçülik...
Ilkinji telewizor ýaýlymy
Taryhda ilkinji telewizor ýaýlymy John Logie Baird (1888-1946) tarapyndan 1924-nji ýylda oýlanyp tapylypdyr. Ol üýtgäp durýan metal diskleri ulanyp, elektrik kabeliniň kömegi bilen suratlary aýna ekranyň ýüzünde wideo şekilli görkezmegi başarypdyr. 1926-njy ýylda Londonda Selfridgestde bilim edaralarynyň öňünde öz işini subut edipdır. 1932-nji ýyld...
Ilkinji el telefony
Taryhda ilkinji el telefony Dr. Martin Kuper tarapyndan oýlanyp tapylypdyr. Onuň oýlap tapan telefonynyň ady — Motorola. 1973-nji ýylda Kuper öz oýlap tapan telefonyny ilkinji gezek sergide görkezipdir. Ilkinji gepleşik onuň bilen telefon barlag edarasynyň başlygy Joel Engel ikisiniň arasynda bolupdyr.
Aslynda bu el telefony oýlanyp...
Ilkinji kagyz
Taryhda ilkinji kagyzy milady öňki 105-nji ýylda Hytaýda imperatoryň geňçisi Tsai Lun tarapyndan oýlanyp tapylypdyr. Biziň eýýamymyzyň 750-nji ýylynda Samarkantda,794-nji ýylynda bolsa Bagdatda ilkinji kagyzlar ulanylyp başlapdyr.
Taýýarlan: Kätip Myradow
Ilkinji ruçka
Taryhda hat ýazmak üçin niýetlenen ilkinji galam b.e.öňki 1000-nji ýyllarda Hytaýda oýlanyp tapylypdyr.
***
Häzirkizaman ruçka taryhda ilkinji gezek wengriýaly oýlap tapyjy heýkeltaraş we žurnalist Lazlo Biro (1899-1985) tarapyndan 1930-njy ýylda ýasalypdyr.
Terjime eden Kätip Myradow
Çeşm...
Muny bilýäňizmi
Ösen döwletlerde iýilmän galyp zibile atylýan çörek önümleri, geçirilen barlaglara görä dünýädäki açlykdan ölýän adamlaryň 15 essesinden köp adama ýetjek mukdardadyr.
***
2008-nji ýylda dünýä belli “Mc Donalds” tiz tagamlary taýýarlaýan kärhana “double chees” diýip atlandyrylýan burgerlerine iki dilim peýnir goýmagy be...
Dünýäniň iň baý adamlary
Bill Geýts
1955-nji ýylda ABŞ-yň Waşington ştatynyň Sittle şäherinde doglan Wilýam Henri Bill Geýts amerikan kompýuter programmisti, telekeçi, maýa goýumçy we “Maýkrosoft” (Micrososft) kompaniýasynyň esaslandyryjylarynyň biridi. Ol 1975-nji ýylda Harward uniwersitetinde okap ýörkä okuwy taşlap, öz biznesini ýola goýýar. Onuň 2016-njy...