Essalamaleýkum gadyrly talypkomçylar biler bolsaňyz, kä wagytlar adamyň beýnisinde şeýle prosesler bolup geçýär, ýagny ýatkeşlik birden ýitip ugraýar, häzirki wagytda ýeke garran adamlar däl eýsem ýaş nesillerde-de bolup geçýär. Ýatkeşligiň has ýitirmek prosesine Alsgeýmer diýen ady bar. Bu keselde adam öz adyny, ýanyndaky adamlary, we hat-da meýdana çykyp öýe geljek bolsada, öýini tapman bilýan wagytlary bar.. Ýatkeşligi dikeltmek üçin, hoz, pisse, köpüräk iýmeli diýen mowzuklary okapdym, ýöne gynansagam, ýady dikeltjekligi gümana, sebäbi ýadyň dikelmek ukyby, gaty köp zatlardan ybarat, meselem beýnidäki gangliýe diýen neýronyň üýşmelek ýeri, häli şindi impuls togyny alyş-beriş bilen sistematiki şekilde işlemegnede bagly, ýöne iýmitiň beýnä täsiri onçakly däl, ýöne düzimini saklamak üçin, gerek bolso bolýandyr. Diýmek kelledäki beýni funksonal sistemasy gowy işletmeli, ony işletmek üçin logika meňzeş işleri ýerine ýetirmeli. Şahmat oýnasaň şol beýniň tok beriş usuly hasda güýçlenýär eken, gadyrdan ertirkomçylar. Men dogrymy aýtsam şu şahmaty oýnamaga bir halammokdym, oýnanam halammokdym. Sebäbi içgysgynç, futbol, hokeý, aşyk bolso ne ýagşy, a şaşkada erbet däl welin şahmata tarap seredesomem gelenokdy. Ynha bir gün, gapyny gupladymmykan öýtsem, guplamandyryn,( a kellämde bolso ýakoby gupladym), ogry haçan gelse gelip nämäňi alyp gitse gidibermeli, ýa meselem, tapoçkamy gözledim, heý tapomokda, holodilnigi açyp mesge, waranýe aljak bolsom, tapoçkam içinde dur, ýa çaýnegiň içinde suwynyny barlaman unydyp näçe çäýnek ýakylandyr, gaz öçirilmän galýar, hat-da bir gezek pasportymy ýitirdimmikän oýtsem, gözle, gözle, olom göni stolymyň öňünde, bir başlygym bardy, hysyrdap bir zada gözleýä, oziniňem aýdanok, näme gözleýäň diýsemem, aý hiç zat dp jogap berýär. Bir salymdan soň –Sen meniň äçkimi görmediňmi dp soraýar. Menem birhilek boldym, äçkisi elinde, mendenem äçki soraýar. Menem –Hanha eliňde diýsem, kellesini ýaýkap kabinete girip gitdi. Kä ene-atalar öz çagalaryny sadikdan ýatdan çykaryp oýe gaýtýandyganada şaýat bolýaň. Ýnha bir gezek internetden şahmat oýnasaň logika ýatkeşligi has gowy dikeltýändigi we kelledäki näsazlylkram gowy bejerýändigi, bu bolsa ähli bedeniňede täsiri badygyny ylmy forumda okapdym. Şahmat bilen dostlaşmaly boldym, ilki öwrenmeli boldym, mobilnikdäki şahmatlary oýnomagy makul bildim, bir iki aý oýnap ymykly utmanam öwrendim, ýöne şondada ýa kompyň ýa mobilnigiň sandyrgyjy (şahmaty) ŞahMat edip yzly yzyna utýady. Allajana şükür, indi ýaňky ýokardaky agzalyp geçen zatlam bolonogaý, gaýtam beýnim strategik şekilde işläp ugrady, oňat oýlonmalar, mesele çözgütler, kellämiň prossesirni dikeltdim diýsem boljok, dogrymy aýtsam beýle täsirli boljogny billemokdym has dogrysy, eger-de maşgalaňyzada, häli şindi, tuwaledini tapman, başga komnata barýan öýtseňiz, ýa aýlygyny alyp nirde goýandygyny bilmese, palow bişirýän dp balyk bişirse, ondo oňa küşt oýnotmak hökmandyr, küşt podarit ediň, eger-de biri ýalňyşyp jaň etse „Nirä jaň edýäniň bilmeseň küşt oýnap gel „ diýip mylaýmlyk bilen aýtsaňyz kem bolmazdy !. Mežduproçem küşt bir wagytlar elitarny adamlar oýnapdyr, şalar wezirler, oýnap bilýän adamy prestiž görüpdirler. Ertekilerde küşt öynap şanyň dewoçkasyny alyp gaýtýandygyny okansyňyz, käbir ertekide gyzy sambo, ýa dido bilen göreşip gyzy alýa, ýagny kakoýto mämmet göeşiji kakoýto Aýperini ýeňip gelin edip alýar, ponýatna Aýperä küşütçi gerek däl, nu bir azyrak daýaw oglolor gerek, Aýperini utaýsaňam ,şahmatda, gujaklaňda muskyllary ýüz`ine degip dursaň jalobaňam köpelerdä, şonuň üçin wise taki şahmat oýnaň, men garantýa berýän, bir aýdan gowyrak oýnaň netijesi başgadyr !