1946-njy ýylyň başynda 10 muň çemesi goşgy setiri (iki ýüzden gowrak goşgy we iki poema) Magtygulynyňky hasap edilip Türkmenistanyň Golýazmalar fonduna kabul edildi. Olaryň ep-esli bölegi çap edildi. “Täze tapylan 10 müň setiriň, şol sanda “Türkmeniň” diýen goşgynyň Magtymgulynyňkydygyna biz şübhelenýäris. Biz şu makalada öz delillerimizi aýdýarys. Okyjylar (ylaýta-da, filologlar) pikirimizi goldarlar diýip umyt edýäris. Gürrüňi “Türkmeniň” diýen goşgudan býşlaýarys. Goşgynyň başky iki sözlemi: Jeýhun bilen Bahry Hazar arasy, Çöl üstünden öser ýeli türkmeniň. Ikinji sözlem dogry, emma birinji sözlemiň HABARY ýok. Jeýhun bilen Bahry Hazaryň arasy näme? Çöllükmi, daglykmy, şormy—näme? Ýa-da Jeýhun bilen Bahry Hazaryň arasy müň çakyrym ýolmy? Belki awtor “Jeýhun bilen Bahry—Hazaryň arasyndaky çölüň üstünden türkmeniň ýeli öser” diýjek bolaýandyr, emma diýip bilmändir. Awtoryň “Jeýhun bilen Bahry-Hazaryň arasy türkmeniň ýurdy” diýjek bolandygy hem ahmal, emma bu pikir ýapa degenok, çünki XVIII asyrda hem, Hazar hem türkmenler diňe Jeýhun bilen Kaspi deňziniň aralygynda ýaşanoklar, Magtymgulynyň öz watany Astrabat (häzirki Gürgen) welaýaty hem Jeýhun bilen Kaspiniň aralygynda däl. Yrakda, Siriýada türkmen welaýatlary bar. Diňe Owganystanyň özünde, şol ýerik baryp gelgen ýazyjy Abdyreşit Taşowyň sözüne görä häzir 4 milliona golaý türkmen ýaşaýar. Türkmenler XVIII asyrda-da Owganystanda ýaşapdyrlar. Ikinji aýtjak zadymyz: Eger Magtymguly Jeýhun bilen Kaspi deňziniň aralygyndaky türkmen ilatynyň durmuşy hakda goşgy ýazan bolsa, onuň mazmuny gözýaş bolardy. “Türkmeniň” diýen şygyrda ilat baý, mes, hemme zat gülala-güllük, ýöne Magtymgulynyň döwründe Lebap, Buhara emiriniň, Daşhowuz oazisi we häzirki Balkan oblasty Hywa hanlygynyň golunyň aşagyndady. Mary oazisi kä Buhara emirliginiň, kä Hywa hanlygynyň, kä hem Eýranyň gol astyna geçýärdi (ýekeje mysal: Seýitnazar Seýdi we onuň ildeşleri Buharanyň emirinden gaçyp, Mara gelenlerinde, Hywa hanyňyň süýtdeş dogany ol ýeriň häkimi ekeni!), Ahal gaýta-gaýta çapawula sezewar bolýar ekeni. Magtymgulynyň döwründe Jeýhun bilen Kaspi deňziniň arasynda ýaşaýan ilat tragediýa duçar bolupdyr. Hakyky Magtymgulynyň goşgularyndan logiki taýdan nädürs pikir, bimany sözlem ýa-da nädogry ulanylan söz tapyp bolanok. Emma “täze tapylan” goşgularyň hemmesinde diýen ýaly bimany sözlem, nädogry söz telim gezek gabat gelýär. Mysal hökmünde ýene “Türkmeniň” diýen goşga ýüzlenýäris: şygyrda “Daglar lagla döner, gyýa bakanda” diýlýär. Gyýa bakmak — Närazylyk bilen garamak, lagyl — ýakudyň goýy gyzyl reňkli görnüşi. Bir türkmen gyýa baksa, daglaryň nädip gymmat baha daşa öwrüljegi bize düşnüksiz. Goşgyda türkmen hakynda “Gargyşa, nazara griftar olmaz” diýilýär. Türkmen gowy halk, ol gargyşa griftar (ýagny, sezewar) bolmaz, ýöne türkmen kimiň nazaryna sezewar bolmaz? Näme üçin nazara sezewar bolmaz? Belli-däl! Galyberse-de, “nazara sezewar bolmak” diýen söz düzüminiň özi dilimizde bar zat däl. “Türkmeniň” diýen goşgudan ýene bir mysal: Tireler gardaşdyr, urug ýarydyr, Ykballar ters gelmez, hakyň nurudy. Tireleriň gardaşlygy dogry, ýöne haýsy urug türkmeniň ýarydyr? “Urug ýarydyr” diýen sözlem bimany söz düzümi. Urug — bir ata-babadan emele gelen adamlaryň topary. Ýokarda mysal alnan setirdäki “hakyň nurudyr” diýen sözlem hem bimany, Näme hakyň nury? Ters gelmejek ykballarmy ýa türkmen hakyň nurumy? Goşgynyň iň soňky bendinde “Gözüm gaýra düşmez, köňül eglenmez” diýen setir bar. Köňül eglenmezlik — halamazlyk. Kimiň köňli nirede, kimde eglenmez? Sözlem bimany. Gepiň tümmek ýeri, “Türkmeniň” diýen goşgy, biziň pikrimizçe beýik söz ussady Magtymgulynyňky hasaplanmaly däldir. Aslynda bu goşgy şahyryň “Gürgeniň” atly eserine öýkünilip häzirki döwürde döredilen şygyrdyr. Ol hiç bir gadymy çeşmelerde we bagşylardan ýazylyp alnan goşgularyň arasynda-da duş gelenok. Aşyrpur Meredow