Halkyň arasyndaky gürrüňlere görä, Jüneýit hanyň ady agzalan ýerde hemmeler gorkudan saňňyldaberer eken. Gijelerine ukusy tutmaýan garagolrak çagalara «Hana, Jüneýit han gelýär» diýlende, ol çaga gorkusyndan şol bada uka gider eken. Jüneýit han ömrüniň ahyrlarynda. Surat Eýranda düşürilen. Saparmyrat Nyýazowyň «Ruhnama» kitabynda türkmende ençeme patyşalaryň bolandygy hakdaky maglumatlar ýerleşdirilenem bolsa, hakykatda türkmenlerde hiç wagt patyşa bolmandyr. Patyşa bolanda, hemmeleriňem bilşi ýaly, patyşalaryň gadymdan gelýän nesilleri bolýar. Nyýazowyň «Ruhnamada» ýazan patyşalary külli türki dilli halklaryň öňden gelýän dinastiýalarynyň patyşalary. Şeýle hem türkmenler ondan-oňa göçüp, kowçum bolup ýaşap ýören çarwa halkdyr. Olarda hiç hili bütewi döwlet hem bolmandyr, patyşa-da. Oguzlar, Seljuklar hakda gürrüň edenimizde hem ol dinastiýalar-da diňe türkmene degişli dinastiýa däl. Ol dinastiýalaryň düzüminde türki dilli halklaryň ençemesi bolan. Goňşy halklaryň gadymy taryhy ýazgylaryny okanyňda «özbek türkleri, seljuk türkleri, oguz türkleri, gaznaly türkler, garahanly türkler» diýen ýazgylara gabat gelip bolýar. Türkmen taýpalarynyň arasynda ýekeje ýolbaşçy hem bolmandyr, döwrüň syýasatyna anyk düşünýän syýasatçy hem. Şol döwürler türkmenleriň käbir taýpalary käwagt gaznalylara gulluk etmäge goşulypdyr, käwagt bolsa garahytaýlylaryň emirleriniň biri Kadyr Ýusuba hem onuň dogany we bäsdeşi Aly Tegine goşulypdyrlar. («Merwnama» kitaby, 224-nji sah. Aşgabat, 2003-nji ýyl) Şeýlelikde, türkmenler bütewi bir halk hökmünde kemala gelip başlansoň, olaryň arasyndan patyşalar däl-de hanlar ýüze çykyp başlapdyr. Hanlar — bular patyşa nesilleri däl-de, halkyň arasyndan çykan, tiresindäki, töweregindäki halky gorap bilen, adamlary yzyna düşürip bilen batyrlardyr. Türkmen tire-taýpalarynyň arasyndan çykan hanlar, serdarlar örän köp. Olar biri-birinden batyr, biri- birinden edermen, gaýduwsyz adamlar. Ýöne hiç wagt biri-biri bilen birleşip, biri-birine boýun egmegi başarmandyklary üçin olar bitewi bir türkmen döwletini gurup bilmändirler. Birleşmezligiň bir sebäbi hem — türkmen tireleriniň (häzirki welaýatlar) arasynyň biri-birinden örän daş bolanlygydyr. Hatda welaýatlaryň arasynda dünýäde iň uly çölleriň biri bolan Garagum çölüniň ýerleşmegini hiç hili transportyň, tehnikanyň ýok döwründe türkmen tireleriniň, hanlarynyň birleşmegine bolan esasy päsgelçilikleriň biri diýip hasaplap bolar. Biri-birinden 300-700 kilometr daşlykda ýerleşen tirelere (welaýatlara) munça ýoly geçip, birek-birek bilen gatnaşmak, birleşmek islegi bolandyr hem öýtmeýärsiň. Olary häzirki döwürde — bir bütewi döwletiň gujagynda otyrkalar hem, tehnikanyň görlüp-eşidilmedik derejede ösen döwründe hem birleşdirmek örän kyn. Tireparazlyk türkmen tireleriniň (welaýatlarynyň) ählisinde örän ösen. Tireleriň biri-birinden has uzaklykda ýerleşenligi sebäpli, bir bütewi türkmen hany hiç wagt bolmandyr, her tiräniň, taýpanyň, urugyň öz hany bolupdyr. Jüneýit han ady bilen belli bolan, Gurbanmämmet serdar hem belli türkmen hanlarynyň biri bolmak bilen, tanymal şahsyýetleriň hatarynda taryhda ýatdan çykmajak yz goýup gitdi. Gurbanmämmet serdar 1862-nji ýylda Tagta etrabynyň (häzirki Görogly etraby) Bedirkent obasynda dogulýar. Onuň kakasynyň ady Hajybaý bolupdyr. Jüneýit han Daşoguz ýomutlarynyň orsukçy urugynyň jüneýit tiresindendir. Şonuň üçin onuň Gurbanmämmet adynyň ýerine Jüneýit han adyny goýupdyrlar. Jüneýit han Garaşsyz türkmen döwletini döretmäge ilkinji synanyşan handyr. Hatda ol özüniň manatlyk teňňe puluny ýasadyp başlaýar we salgyt sistemasyny girizýär. Bu ýagdaýlar garaşsyz döwleti kemala getirmegiň nyşanlarydyr. Jüneýit hanyň ogullary Eşşi bilen Eýmir hem örän edermen ýigitler bolupdyr.

Köneler, Jebislik tarapyndan 12 years ago
Teswir ýazmak üçin Içeri gir