ABŞ-da edilen gözlegde, ynsan täsiriniň netijesinde howanyň üýtgemegi, ekosistemadaky ýaşaýşy üpjün edýän ary ilatyny çalt ýok edýändigini ýüze çykardy. Hünärmenler gysga yssy gyşlar we aşa yssy tomus sebäpli gülleriň we ösümlikleriň sanynyň azalandygyny mälim etdiler. Bu, dünýädäki tozanlandyrmagyň 80 göteriminden gowragyny ýerine ýetirýän arylar üçin hem, adamlar üçinem az iýmit diýmekdir. ABŞ alymlarynyň geçiren täze gözlegine görä, ýaşaýyş siklini üpjün edýän arylar howanyň üýtgemegi sebäpli uly howp astyndadyr. Penn Döwlet Uniwersitetiniň gözlegçileri Merilände, Delawerde we Waşingtonda müňden gowrak ýabany ary ilaty barada 14 ýyllyk maglumatlary gözden geçirdiler. Netijeler yssy gyşlaryň we uzyn tomuslaryň ösümlikleriň we gülleriň dürlüligini peseldendigini, netijede hapa ölümiň ýokarlanandygyny görkezdi. Gözlegiň esasy awtory, professor Kristina Grozinger gümürtiklere täsir edýän iň möhüm faktoryň temperaturanyň we ygalyň üýtgemegi bolandygyny aýtdy.


Klimatyň üýtgemegi

Gözlegçiler “Global Change Biology” žurnalynda çap edilen gözlegiň çäginde arylaryň ýerleşýän sebitlerindäki howa şertlerine howanyň täsiri bilen baha berdiler. Şeýle-de bolsa, arylar howanyň üýtgemeginiň ýaşaýyş ýerleriniň ýok edilmeginden has köp ilatyň ýitmegine sebäp bolandygy anyklandy.


GYSGAÇ Gyşlar we GELJEKDE KÖP KÖMEK

Şeýle-de bolsa, Grozinger geljek üçin howanyň çaklamalarynyň Demirgazyk ýarym Şarda gyşlaryň has gysga dowam etjekdigini görkezýändigini düşündirdi, bu ýagdaý sebäpli bahar ir başlar we tomus gaty yssy bolar. Grozinger: "rainagyş, arylaryň öz nesilleri üçin iýmit ýygnamak ukybyny çäklendirýär diýip pikir edýäris" -diýdi.
Şonuň ýaly-da, gül ösümliklerini azaldyp biljek gaty yssy tomus, indiki ýyl tomus arylarynyň az bolmagyny aňladýar. Bu netije, baharyň ir başlamagy bilen ýüze çykýan arylaryň ölüm derejesiniň ýokarydygyny we ömrüniň gysgadygyny görkezýän gözlegler bilen gabat gelýär. Möwsümleýin üýtgeşmeleriň ýygy-ýygydan bolup geçjekdigine garaşýarys we bu hapa ilat üçin çynlakaý kynçylyk bolar diýip pikir edýäris. Howanyň arylara täsir edýän köp usullaryna düşünip başlaýarys. Munuň üçin mümkin boldugyça tiz hereket etmeli "-diýdi.

Ekosistemada arylaryň ähmiýeti

Arylar, esasanam bal arylary, ösümlikleri tozanlaýarka, iýmitleniş zerurlyklaryny kanagatlandyrmak üçin gül ösümliklerinden we miweli agaçlardan polen we nektar ýygnaýarlar. Dünýädäki tozanlandyrmagyň 80 göteriminden gowragynyň arylar tarapyndan amala aşyrylandygy mälim edildi.Alymlar howanyň üýtgemegi sebäpli gül we ösümlik görnüşleriniň azalmagynyň azyk zynjyrynyň bozulmagyna sebäp bolýandygyny bellediler. Şol sebäpli gözlegçiler geljekde köp açlyk we gumanitar krizisiň bolup biljekdigini duýdurdy.

Meşhur fizik Albert Einşteýn 1949-njy ýylda arylaryň ekosistema üçin ähmiýetini aşakdaky sözler bilen beýan etdi: “Arylar ýerden ýok bolsa, adamlar diňe dört ýyl ýaşap bilerler. Ary bolmasa tohumlandyrma bolmaz, ösümlik bolmaz, haýwan bolmaz, adam bolmaz ".