Gadyrly agzalar. Türkmen halky taryhy halklaň biri. Türkmen halkynyň içinde beýik-beýik şahsyýetler bolup geçipdir. Olaryň içinde serkerdeler, hanlar-begler, aýdymçy sazandalar, işan-mollalar, belli awçylar, mergenler, yzçylar, ýazyjy-şahyrlar, seýisdir-tebipler bolup geçipdir. Olaryň hem durmuşyndan gyzykly-gyzykly gürrüňler biziň günlerimize ýetip geldi. Şolaryň hem köpüsi halkyň dilinden şu günlere gelip ýetipdir. Geliň bizem şol şahsyýetlerden eşidenlerimizi köpçülik bilen paýlaşalyň.
Ýöne myhman bolup gelip okaýanlaram peýdalanar ýaly dawa-jenjeli girmäliň, onsoňam temadan çykmalyň.
Hä, ýokarky suratdakylar:Ortada oturan Gurbanmyrat işan.
Gurbanmyrat işanyň sag egninden çepine tarap: Çopan kir, Dykma serdar, Atalyk, Gönibek, Nurberdi han.
Geçmişi bolmadygyň gelejegi bolmaz.
Halk hazynasy.
-
Adgjmptw
13 years ago
- Mirasymyz, örän ýerlikli temany gozgapsyň! Türkmen halkymyzyň baý medeni taryhy geçmişi bar. Ýokarda belläp geçişiň ýaly mertebesi halk tarapyndan belent we uly sarpa goýulýan şahsyýetlerimizi näçe aýtsaň aýdyp oturmaly. Olar biziň kalbymyzda baky ýaşaýar. Olar biziň geçmişimiziň töründe şu günümiz üçin ajaýyp nusga bolup galýarlar. Men hem belent şahsyýetleriň biri bolan Orazmämmet han we onuň döwürdeşleri barada şu aşakdaky maglumatlary siziň bilen paýlaşmagy makul bildim.
Tekänin Togtamyş – beg –
Goñur – Gara goñur
tiresinden bolan
Orazmämmet han
(Hajygurbanyñ
ogly,Mämmet
-weli kazynyñ agtygy,Ak
kazynyñ çowlugy)
Gökdepe urşunyñ
taryhynda iz galdyran
şahsiýetlerniñ biridir.
Oraz mämmet han
Berdimyrat han bilen
bilelikde Gökdepe
galasynyñ gurluşygynda
ýolbaşçylyk edipdir.
Hemme işde Berdimyrat
hanyñ ýakyn geñeşdary
bolupdyr.Berdimyrat han
söweşde agyr ýaralanyp
ölenden soñ Nurberdi han
Marydan gelýänçä,Hanlyk
Orazmämmet hana
geçipdir.Maslahatlara
onuñ özi baştutanlyk
edipdir.
Russlaryñ Gökdepe birinji
çozuşynda tekeler
Russlary ýeñendiklerini
birbada bilmändirler.
Orazmämmet hanyñ
ýolbaşçylygynda 1879nji
ýylyñ 28nji awgust günli
gije uzaga çeken maslahat
bolupdyr.Şonda
Orazmämmet hanam
Gurbanmyrat işanam
Russlar bilen ýaraşyk
barada gepleşik
geçirilmegine garşy
çykypdyr.Ýöne muña
garamazdan,Ahyrsoñy
Polat han bilen Wepadar
hany Russlaryñ üstüne
ibermek,olaryñ
talaplaryny bilmek
kararyna gelýär.
Emma wagt giç
bolansoñ,wekilleri dañdan
ibermeli edýärler.29nji
awgustda wekiller
russlaryñ lagerine
baranlarynda olaryñ
eýýäm gidendiklerini
görýärler.Şondan soñ
Orazmämmet han ýene-
de maslahat geçirýär.Köp
adamlar indi Russlaryñ
gitdigidir diýýär we ilatyñ
öñki ýürtlerine göçüp
barmagyna rugsat
soraýar.
Şondan soñ köp wagt
geçmänkä,Nurberdi han
Marydan dolanyp
gelýär.Gelen dessine ony
ýene-de han
saýlaýarlar.Oña muñ sany
nöker (perraç)bermeli
edýärler.her tire
200-300atly beripdir we
olary eklemek üçin her
obadan paç alnypdyr.
Nökerler her tiräniñ öz
hanynyñ ygtyýaryna
berlipdir.Beg tiresinden
toplanan nökerlere
Orazmämmet han
serdarlyk
edipdir,.Nökerler serhet
ýakalarynda garawolçylyk
edipdirler,gala göçüp
barmakdan ýüz dönderen
adamlary
jezalandyrypdyrlar.
Lomakiniñ ekspediýasy
döwründe gökdepe
galasy entek gurlup
gutarylman eken.Soñra
onuñ gurluşygyny
gyssagly dowam
etdirilipdir. Galanyñ her
ganatyny Tekäniñ bir tiresi
gurupdyr,oñada şol tiräniñ
serdary ýolbaşçylyk
edipdir.Beg tiresiniñ
gurýan ganaty
Orazmämmet hanyñ
ýolbaşçylygynda
gurlupdyr.
Nurberdi han ölenden
soñ,onuñ ortanji
aýalyndan bolan ogly
Magtymguly han ähli
tekäniñ hany diýilip
saýlanylýar.Ol şol wagtlar
heniz uruş görmedik ýaş
ýigit eken.Şoña çenli ylym
öwrenmek bilen
meşgullanypdyr.
Russlaryñ ikinji
ekspediýasynyñ gelmegi
bilen Magtymguly hanyñ
täsiri gowşaýar.Maslahat
bolup Tekäniñ 4 tiresiniñ
hersinden bir han
saýlanýar.Magtymguly
handa diñe ähli Tekäniñ
hany diýen titul
galýar.Hakykat ýüzünde
bolsa her tiräniñ hany öz
tiresine baştutanlyk
edipdir.
Şol hanlar galanyñ
özlerine berkidilen
ganatynyñ gurlup
gutarylmagyna,hiç kimiñ
galany taşlap gitmezligine
jogap beripdirler.Netijede
dört hanlyk emele
gelip,wekillere
Magtymguly
han,Syçmazlara
Mämmetguly
han,Bagşydaşaýaga
Hezretguly han,Beglere
hem Orazmämmet han
hana saýlanypdyr.Olaryñ
her biri öz tiresiniñ doly
hukukly hany bolupdyr.
Orazmämmet han uzakdan
görüji,parasatly,syýasatçy
bolupdyr.Ol Russlar bilen
uruşmagyñ garşysyna
çykyş edipdir.Maslahatda :
- Ýürt kassam bilen
goralmaýar,ýarag,top
bilen goralýar.orslar
güýçli,diñe ilaty gyrgyna
bereris diýipdir.Ony
Russlara satylan dönük
diýilip atlandyrypdyrlar.“
Orslara garşy urşy
Orazmämmet han bilen
Hanmämmet atalygyñ
kellesini almakdan
başlamaly „ diýipdirler.Ol
ikisi Russlara garşy
uruşjajdyklaryna ilkinji
bolup
Gurhana ant içmäge
mejbur edipdirler,Şonda
gahary gelen
Orazmämmet han :
- Akmak halk,men özümiñ
akmaklygym üçin däl-
de,seniñ akmaklygyñ üçin
ant içýärin.Sen ölüp bilýän
bolsañ menem ölerin –
diýipdir.
N.I.Grodekow hatda
M.D.Skobelewiñ
ekspediýasy döwürde
Hezretguly
handan,Orazmämmet
handan we Polat handan
gizlin gepleşikler
geçirmäge taýýarlyklary
barada hat alyndyklaryny
tassyklaýar.Ýöne şol hatlar
1880 nji Ýylyñ 29nji
dekabrynda,Russlaryñ
ýagny hüjüm etmezleriniñ
öñüsyrasynda alnypdyr
we eýýäm gepleşik
geçirerden giç bolupdyr.
Russlar bilen uruşmazlygyñ
parahatçylykda
gepleşikler geçirmegiñ
tarpdary bolandygyna
garamazdan,Orazmämmet
han söweş hereketlerine
işeñer
gatnaşypdyr.Gökdepe
galasynyñ goramagyñ
guramaçylarynyñ biri
bolupdyr .
1881nji ýylda 12nji
ýanwarynda Russlar
nagym gazyp,galanyñ
diwarynyñ astynda däri
goýup partladýarlar.
Galanyñ şol ganatyny
begler goraýar
eken.Wekillerem ol ýeriñ
golaýjagynda eken.Diñe
galanyñ partladylan
ýerinde ýedi ýüzden
gowrak adam ölüpdir.
Orazmämmet hanyñ edil
haýsy gün,nähilli
ýagdaýda wepat
bolandygyny,tassyklaýan
maglumat ýok.12nji
ýanwardan öñ wepat
bolan adamlaryñ arasynda
hem onuñ ady
agzalmaýar.Orazmämmet
hanyñ 12nji ýanwarda
galanyñ partladylan
ýerinde wepat bolan
bolmagy gaty ähtimaldyr
-
Adgjmptw
13 years ago
- Halk arasynda şeýle
rowaýat bar.1900nji ýylda
genral Kuropatkin
gökdepe galasynyñ
harabalygyny görmek üçin
baranmyş.Şol ýerde
oturan bir gojadan :
- Gala goralanda näçe
adam öldi ?Diýip
soranmyş.
Ol hem :
-üç adam -- diýip jogap
beren.
Kuropatkin goja öz
soragyny düşünen däldir
öýdüp,bir näçe muñ
adamyñ heläk bolanyny
özüniñem görendigini,
Gojadan anykrak
maglumat eşitmekçi
bolýandygyny
aýdypdyr.Onda ol goja :
-Men ýanaralyñ soragyna
düşündim,ölen adam köp
boldy,ýöne olaryñ
üçüsinden başgasyny biziñ
aýallarymyz eýýäm
dogurdy.Şol üç adamy
welin indi hiç aýal
dogurup bilmez.
Kuropatkin şol üç adamyñ
kimdigini soranmyş.Halk
arasynda gojanyñ sanan
atlary dürlüçeräk
aýdylýar.Käte olar bäş-
alta-da ýetirýärler.Ýöne
şolaryñ arasynda
Orazmämmet han hem
agzalýar.
-
Adgjmptw
13 years ago
- Maglumatlar aşakdaky salga esasynda size ýetirildi.
sites.google.com/site/biomurgaply/orazmammetserdar
-
Adgjmptw
13 years ago
- Hä, ýene-de bir zat, 20-nji asyryň başlarynda hem biziň türkmen halkymyza rus häkimýetleri tarapyndan edilen güýçli koloniýal basyşlaryň netijesinde örän köp sanly adamlar pida boldy. Ýene-de birnäçe adamlar sürgün edildi. Ine, şol aýylganç döwürde her bir türkmen maşgalasynda ajy hasratly günler dowam edipdir. Bu döwürden söhbet açýan dokumental wakalar ýaşulylarymyz tarapyndan beýan edilerdi. Indi-hä ol ýaşulylarymyz hem azalypdyr. Umuman aýtjak zadym şeýle ýaşulylarymyzyň biriniň gatnaşyp, gözli şaýat bolmagyndaky bir wakany size ýetirmekçi. Ýöne bu wagt däl. Nesip bolsa ýene bir gün.
-
Warsaky
13 years ago
- Nurberdi han hakynda gysgaça maglumat
Nurberdi han juda uzyn boýly, süñkbaşy iri, eginlek, süýrüräkden uly kelleli, tüññüräk mañlaýy giñden ýaban, gönüburunly, garasy köpräk goýun gözli, gaşlagrak, bugdaýreñk gyzgylt ýüzli, az-zu sözli, diñlemegi söýýän, synçy ýiti nazarly, ynanç-yktykatly, nebsinden ynsaby ýokary, rehimli hem gazaply, ýürekli, gahar-gazabyna erk edip bilýän akyl-paýhasly, söweş-syýasatdan başy çykýan, berk bedenli sabyr-kanagatly, türki sowatly sada adam bolupdyr.
Nurberdi han Anan onbegiñ ýuwlugy, Garry baýyñ çowlugy, Mürrük baýyñ agtygy, Döwletýar baýyñ bolsa ogludyr. Nurberdiniñ üç aýaly bolupdyr (Nurgözel, Rabygözel, Güljemal). Olardanam önen ogullary: Berdimyrat, Batyr, Döwlet beg, Magtymguly han, Garry han, Ýusup beg.
Magtymguly hanyñ ogly Mürrük han, onuñ ogullary Suhanguly, Ata we başgalar. Ata onbeginiñ doganynyñ kowumlarynyñ biri-de Baba onbeginiñ ogly Garaoglan handyr. Ol Nurberdi bilen babadaş, garyndaş.
Nurberdi - Teke - Togtamyş - Wekil - Ak wekil - Garaýörme - onbegidir.
Ol 30 ýaşlarynda hanlyga göterilýär. Garaoglan hanyñ terbiýesini alýar, emma esasy terbiýeçisi däli Tilkidir.
Arhiwden
-
Warsaky
13 years ago
- Miras aga açan temanyz uçin kop sag bolun. Gerçekleri yatlap sogap ish edipsiniz.
Men bir waka yadyma dushdida, on bir yerde okapdym. Doly wariantyny bilemok, teman mazmuny sheylerakdi, dinlan:
General Skobel Turkmenlen hany Dykma serdardan onem agzy kan uçuklanson, ony hile bilen oldurmegin kul-kulune dushyar. Ol Dykma serdaryn kim kellesini kesip getirse, ummasyz pul bayragyny goyyandygyny yglan edyar. Bu habar dilden-dile geçip, yigitler Dykma serdaryn ozunede yetiryarler. Shonda Dykma serdar myssa yylgyryarda, oglanlarna "gozel gownuniz, oza gowy pul eken, ok-yarag, harajat uçina komek bolar" diyyar.
Yigitler oturyp sheyle maslahat edyarler. Shol wagtlar Eyran bilen Turkmenlen arasynda bir garakçy-galtaman yashayar eken. Ol Eyrandan, Turkmenlerden gelen kerweni talap gezipdir, olam Dykma serdara gaty menzesh eken. Gepin kule yeri, oglanlar maslahaty birikdirip shol garakçyny tutup kellesini generala eltmegi makul bilyarler. 5-6 alty sany atly oglanlar shol garakçyny tutup, onun kellesini alyp gaydyarlar. (garakçyny tutushlaram gyzykly welin, ol yeri uzyn bolanson yazmadym) Kellani getiribem Skobele gorkezyarler. Skobel ynanman esgerlerine golay-goltumda gezip yoren turkmen bar bolsa tutup getirmeklerini buyuryar. Esgerler golayda mala baryan birki sany çopany tutup alyp gelyarler. Skobel edil adam yaly edip, donun içine samandyr, ot dykyshdyryp kellanem shon ustunde oturdyp goyyar. General çopanlary yanyna çagyryp "shu kim?" diyyar. Çopanlar bolsa dikanlap seredip "Dykmada, Dykma" bolshup yza gotunjeklap gaçyp ugrayarlar. Shonda Skobel aydyar:
-Mundan olika gorkyalar, dirikade ot yakdyrmandy bu - diyyar. Sebabi generalam on birki gezek agzyny uçukladypdy. Skobel oglanlara sylagy berip ugradyp goyberyar.
-
Bilgi
13 years ago
- kop sag bolun mirasymyz! Her bir turkmenin bilaymeli taryhy. Tuweleme sizinem-agzalarymyzynam ellerine saglyk, hemmanizede minnetdar, yone adgjmptw sizem dowamyny gaty yza chekman yazayynda! Bagyshlan welin adynyz kynyrak, ol namani anladyar, kyn gormeseniz onam yazayynda?
-
magnit
13 years ago
- gowy tema acypsyn mirasymyz! warsaky gyzykly waka yazypsyn! Hany o garakcyn tutulyshyny gurrun berda? :-)
-
mirasymyz
13 years ago
- Bir gezek Keýmir aga (Keýmir Kör) atly barýarka, öňünden çykan bir adam onuň bilen salam-helik edýär. Ol atyň syrtynda oturan 6-7 ýaşly gyzjagazy görüp:
-Keýmir aga, ýogsada bu gyzjagaz siziň nämäňiz? - diýip soraýar. Emma gyzjagaz Keýmir agadan öňürti:
-Büý-ä meniň janym, menem onuň jananasy, muň ejesi meň ejemiň gaýyn enesi - diýip, özüniň Keýmir agaň gyzydygyny aýdypdyr. Şonda ol adam oňa garap:
-Berekella, sen-ä gaty akyllyja ekeniň, ömrüň uzak bolsun hakyllym! - diýipdir. Şondan soň onuň ýörgünli ady Hakylly bolup galyberipdir.
-
mirasymyz
13 years ago
- bir gün Kerim aga Gurbannyýaz Daşgynow bilen öýünde oturan eken. Şol wagtam daşardan:
-Aý bu Kerimem haçan görseň orus mätişgeleň yzyna düşüp ýörendir. Öýünde tapdyrmaz - diýip, Eziz hanyň ogly Mommat aga hüňürdäp gelýän eken. Kerim agada Gurbannyýaza: - häzir şu ýaşula oýün görkezeli, sen sesiňi çykarmada aýbogdaşyňy gurup otyr - diýipdir we daşary çykyp Mommat aga garap:
-Mommat aga, ýuwaşyrak boluň, öýde Jüneýit hanyň agtygy otyr - diýip ýaşulyny köşeşdiripdir. Gurbannyýaz Daşoguzly ýomutlardanmyka diýýän. Boýam kiçiräk eken.
Mommat aga olar bilen salamlaşyp Kerim aga şeýle ýüzlenipdir:
-Baý-bow, Kerim diýýän-ä. Han agaň nebereleri gaty ownapdyrow - diýipdir. Şeýdip oýnuň yzy gülk-ä ýazypdyr.
Agzalar sizem şunuň ýaly wakalardan ýetirip duraweriň.
-
Kuraldyshy
13 years ago
- atlaryny hem yazanyna sag bol akgam,
-
nohurlyagza
13 years ago
- Nohurlylar tekelere iň ýakyn tire. Nohur diýmek noh har (dokuz eşek) diýmek däl. Ol Nahur sözünden, ýagny dag geçisi, dag goýuny diýmek, ýagny teke sözüne ýakyn. ynanmasaňyz wikipediýadan okaýyň.
Nahur_wikipedia
http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%85%D1%83%D1%80
-
nohurlyagza
13 years ago
- yokarky suratdakylar nohura meňzäp durandyr, sakalyna seredä.
-
mirasymyz
13 years ago
yokarky suratdakylar nohura meňzäp durandyr, sakalyna seredä.
nohurlyagza | 2011-10-13 02:43:25
Ol döwürler hemme kişi sakal göýberýän eken. Sakalyny syran adamy, saçyny syran aýal ýaly halamaýan ekenler. Şu wagtky nohurlaňam ýaşulylarynda bolaýmasa ýaşlarynda sakal ýoga. Bu hanlar nohur dälmik-ä diýýän.
-
AshyrdadeBelarus
13 years ago
- ay mena shu temadaky yazylan zatlary okamagada yaltanyan.
-
mirasymyz
12 years ago
- Hany taze agzalar, sizem bilyan il ichinde agzalyan gurrunlerden bilyaninizi yetirinda!
19Berdish88 13 years ago- Surata kim dusurdika?