Meksika we Gwatemala terotorýasynda bolup we geçen Maýa siwilizasiýaň ýitip gitmegine çalarak gurakçylygyň bolmagyna sebäp bolandyr diýen çaklama gelipdirler Alymlar gaty köp dowamlaýyn, maýa döwletiň gaýtmagyna, gaty erbet gurakçylyk gelendigi bilen şu çaka çenli ylalaşyp gelipdirler. Ýöne britan we meksika alymlarynyň ýlym barlag netijelerinde, 25-40% ýagynyň derejesi peslende-de, salkymlaýyn we sezonlaýyn berip durýan suw üpjunçiligini ýitirmek ukybynyň badygyny anyklapdyrlar Alymlar biziň eramyzdan öň 800 we 950 ýyl mundan ozal, maýaň ýitip gitmegne bolon senelerde, orän çylşyrymly modelini ulanyp, ýagnyň nähili derejede göwrüminiň pese gaçanlygyny hasaplap bilipdirler. Olor(ýagny alymlar) Ýukatandaky hiç hili derýajygyň bolman şertinde, ýagnyň azyrak derejede, ýok bolmgam, suw zapasyny(gorumyny) peseltmäge ukybynyň barlygyny takyklapdyrlar Bu peselme , ýagny ýafynyň, ortaça ýylyň derejesinden şeýle ujypsyz 25-40% -e ýetýänem bolsa, suwuň bugarma başlap, ýerine ýagyş ýagy`p öwezini dolyp bilmedigi üçin, suw ýetmezçiligi kritiki ýagdaýa yetendigi „ Uniweriň professory Ilko Rohling nygtap geçipdir Durnukly durmuşyň, bozulmagy we köpçülikleýin şäherleriň boşamagna suwuň ýetmezçiligi getirip bilýär, bu hadysa bolsa häzirki döwurde-de dowam edip biler dp sözini dowam etdi Ylmy modeliň kömegi bilen döredilen, bu gurama şerti, klimatyň üýtgäp, ýasaýyş ukyba köpçilikleýi täsir etmesini subut etdi, ýöne bu problema ýeke bir ýukatan ýarym adasyna degişli bolman , eýsem şonuň ýaly meňseş poblemaly döwletlerde hadysaň çalt depgin bilen bolmagy ähtimaldygyny professor Martin Medina hasap edýär Arheologlar bir näçe ýyl diýen ýaly, Maýa siwilizasiýanyň alty asyrlap (600 ýyl) , ösgüne ýetip, birden ýok bolmagyny, jedellerini dowam edýär Ýöne mümkin gurakçylykdan başgada, graždan konfliktiň bolmagy, epidemiýa we agaçlaryň kesilmegi bilen bolandyr diýen çakalmada bar. Çeşme BBC