1860-njy ýylda Ahal hany Nurberdi hanyñ häkimligi yokary göterilýär. Häli-shindi çozup, Türkmeni talap duran alamançylaryñ aýagy kesilýär. Çünki Türkmeni talamak üçin uly güýç bilen gelmeseñ, indi ol ýüz atla, iki ýüz atla eýgertjek däldi. Shonuñ üçin bolsa gerek, Eýranyñ Bejnurt hanlygynyñ häkimi Ybraýym han hem Nurberdi han bilen birek-biregiñ üstüne dökülmezlik, birek-biregi talamazlyk dogursynda ylalashyga gelýärler. Bu syýasy waka, goñshy ýashaýan iki halkyñ, ýagny Eýranyñ Shadilli taýpasy bilen Türkmeniñ Ahal ilatynyñ arasyndaky parahatlyga güwä geçýärdi. Köpetdagyñ güneý tarapynda ýashaýan Shadilliler bilen Köpetdagyñ kölgeý tarapynda ýashaýan Türkmeneriñ arasynda indi öñki ýaly häli-shindi çaknashyk bolup durmaýar. Shonuñ üçin il içinde asudalyk aralashdy. Emma weli, ozüne göwni ýetýän Dykma serdar bir gün öz ýigitlerini dashyna ýygnap, olara sheýle diýýär: -Ỳigitler, Nurberdi han bilen Ybraýym han shertnama baglashypdyr. Ỳöne biz shonda-da Nurberdi-den gyzyldan gizlin alamançylyga gitmeli bolýarys. Ynha, dänim, öñümiz gysh. Gysh güni hurshluk mal, palawa atar ýaly kishmish, hurma ýaly zatlar edinmeli. Busup ýatsañ zat bolmaz. Shertanama baglanyshsa Nurberdi han baglashypdyr. Biz baglashamzok! Ynha, sho maslahatdan soñ Dykma serdar atlylary bilen Eýranyñ Bejnurt hanlygynyñ çetki obalarynyñ biriniñ üstüne dökülýär. Emma Dykma serdar özüniñ 10-12 nökeri bilen ýesir düshýär. Ybraýym han Dykma serdar dagyny zyndana tashlaýar. Köp wagtlap olaryñ yzyndan baran bolmaýar. Çünki, öñ öz aralarynda shertnama bolansoñ Nurberdi han Ybraýym hana hiç hili sala salmaýar. Özüni äsgermänligi üçin Dykma serdara käýinýär. Ahyry Nurberdi han Shükür bagshynyñ ýanyna baryp sheýle diýýär: -Bagshy, bolmasy bir ish bolupdyr. Ötüki, Dykma serdar kakabashlyk edip alamana gidipdir. Üstesine-de ýesir düshüpdir. Meñ-ä ýüzüm ýok töwella gitmäge. Sebäp öñ barmak basyp shertnama baglashypdyk, Ybraýym han bilen, indi men nädip oñ gözüne görneýin. Ol maña: "heý, keçe telpek Türkmen, sizde heý ygrar bolmazmy? Düýn dälmidi birek-biregiñ üstüne dökülmeli däl diýip, shertnama baglashanmyz. Hany o shertiñ nirä gitdi?" diýer. Sheýdibem üstümden güler. Shoñ üçinem men-ä hanyñ gözüne görünmäge utanýan, nä ýüzüme baraýyn. Gepiñ küle ýeri, näme diýsene, Shükür bagshy, men senden towakga edýän, Bejnurda sen töwella gidäy. Ỳogsa-da sen öñem käte Ybraýym hana saz çalyp berip gaýdýardyñ ahyry. Geçen ýaz Bagdat gyzyna öylenen-de, seni toýuna çagyrypdy. Señ ýüzüñden geçip bilmez. Hawa Dykmany sheýdip boshadaly. Ỳogsam zeýli zyndanda gözüni garaldyp oturandyr o peläket. Gaýrat et-de, olary boshadyp alyp gel. Nätse-de özüñki-dä. Ỳogsam-a ylalashyk barka beýdeni üçin garagyñ çyksyn diýäýmeli welin... Hany gaýrat et-de bu gün-erte ugra bakaly. Ine shu maslahatdan soñ Shükür bagshy Bejnurt hany Ybraýym hanyñ üstüne gidýär. Baryp, habaryny aýdanda Ybraýym han ör-gökden gelýär. Iki sany beýik hanyñ ylalashygyny bozup, talaña geleni üçin Dykma serdara agyr jeza berjekdigini aýdýar. Nurberdi hanada gatyrganýar, galmagal edýär. Shükür bagshy tä han kösheshýänçä sesini çykarman oturýar. Ahyry ardynjyrap ýuwashja gepleýär: -Ybraýym han diýýän-ä, meñ-ä zarym bar, zorum ýok. Sebäp günä bizde. Wadany bozan biz. Ỳöne näme, Dykma serdaram bir yñdarma adamda. Ỳogsam iliñ hany möhür basyp, äht edensoñ her kim edenini edip ýörse bolmaz ähbetin. Ỳöne indi bolmasy ish bolupdyr. Nätse-de ylalashykly çözmeli bor bu düwüni. -Ylalashykly, çözmeli bolsa, bagshy ýigit, Dykmañyzy zyndandan boshatmak üçin agyr salgyt tölemeli bolarsyñyz. -Aý, han aga, salgyt meseläñizi goýaweri. Öñem ilde zat ýokdur. -Onda sen nähili çözmekçi bu meseläni, hany aýt-da, meñ ýerime özüñ bolsañ näderdiñ? -Nätjegimi bilemok han aga, ýöne men bir tymsal aýdaýyn. Sholam saña ýarasa gerek. Han bilesigelijik bilen owsundy. -Hany aýt, o nä tymsalmysh? -Aýtsam Bejnurt soltany, men señ adyñy kyýamat ahyry bolynça ýytmez ýaly etjek. Ynsanyýet näçe ýashasa, señ adyñam şonça ýashar ýaly etjek. -O nähilli meñ adymy müdümilik ýashar ýaly etjek? -O my, señ adyña bir saz döretjek. Ana, sholam señ adyñy ömürbaky il içinde tutular ýaly eder. Ỳöne maña birki gün puryja ber. Özem asuda bolsun. Adam maña päsgel bermesin. Han töweregine göz aýlady-da: -Bolýa, señ dieniñ bolsun - diýdi. Üç günden soñ Shükür bagshyny hanyñ huzuryna getirdiler. -Ỳeri, Shükür bagshy, hany, üç günde name ish bitirdiñ. Aýt, göreýli. -Han aga, öñat saz döretdim. Adyna-da "Ybraýym shadilli" diýdim. Hawa, Ybraýym-a öz adyñ. Shadilli señ taýpañ ady. Ybraýym han diýsemem bolardy weli, ýöne Ybraýym shadilli bolanda has gowy bolar. Hemmä mälim bolýar. Han ähli aýallaryny, çagalaryny ýanyna çagyrdy-da, durshy bilen gulaga öwrüldi. -Hany, çal onda sazyñy.

Köneler, Yegen tarapyndan 12 years ago
Teswir ýazmak üçin Içeri gir