Biz yasayan dunyamizi cybynsyz goz onine getirip gorelin. Dync almak ucin in amatly we onayly pasyl bolan tomus paslynyn yssy howasynyn ahli ozine cekijiligine garamazdan, alemgosaryn gornusini hut su mor-mojekler zayalayardy. Gijelerine birahat ediji cybynlaryn cakmagy, we sesleri sizin her birinizi suyji ukudan alyp goyandyr. In azyndan her bir adam gijanin yary cybynlary kowmak ya-da oldirmek ucinn suyji ukudan oyanyar. Yone nm ucin adamlar hazirki wagta cenli cybynlary yok etmek ucin bejergi tapmandyrlar?? Bu yerde seyle sorag emele gelyar. Adamlary olime sezewar edip bilyan bu cybynlaryn bizin dunyamize nm peydasy bar?? Ilki bn cybynlaryn nahili jandardygyny yakyndan tanalyn. Bu cybynlar gan sorujy mor-mojekler toparyna giryarler. Bu mor-mojekler yagny cybynlar 145 million yyldan gowrak bizin dunyamizde yasayarlar. Bu mor-mojeklerin gornusi bizin pikir edisimizden has kopdur. Bizin gunimizde adaty goryan cybynlarymyza "Piskun" ady berilyar. Ondan basgada karamora, atly cybyn hem bardyr. Karamora atly cybyny esasysan hem tokaylyk, suw howdany yerlerinde dus gelyar. Bu karamora cybyny dunyadaki in uly cybyn bp, onun ulylygy 4 santimetrden, 10 santimetre barabardyr. Ahlimizin gunimizde goryan piskun cybynyn gowrumi bolsa 8 millimetre barabardyr. Gelin indi bolsa esasy soraga gecelin. Dunyamizi cybynsyz goz onine getirip gorelin. Seyle seredeninde cybynlaryn yok bolmagy adamzat ucin kop zat uytgemejek yaly bp biler. Emma bu dine ilkinji seredisde. Ilki bn bu cybynlaryn dunyamizden yok bolmagy, suw osumliklerinin hem yitip gitmegine sebap bp biler. Cunki bu cybynlarynyn yumurtgalaryny suw yuzine dokunlemeleri suw osumliklerinin iymitlenmeginin sebapkari bp duryar. Sol sebapli hem suw howdanlarynyn duzimi uytgap, suwda yasayan jandarlarynyn yitmegine sebap bolyar. Sunyn bn bilelikde, guslaryn we suwda yasayan jandarlaryn kopisinin cybynlardan iymitlenyandigini goz onunde tutalyn. Eger siz cybynlaryn yok bolmagy bn endamynyzdan cakan cybyn yzlarynyn yitip gitjegine ynanyan bolsanyz siz gaty yalnysyarsynyz. Cunki tebigatymyzda adamyn ganyny sorjak kop mukdarda mor-mojekler bardyr. Cybynlar hem sol gan sorujy mor-mojeklerin esasy bolanlygy sebapli, beyleki gan sorujy mor-mojekler adamzadyn yanyna gelip bilyan daldir. Seyle cybynlaryn kop bolandygy sebapli siz, beyleki gan sorujy mor-mojeklerin bardygyny hem bilyan dalsiniz. Hapa gamysly suw howdanlarynda yorite gorayjysy bolan egin esiksiz baryp bolmayar. Belkide siz bilyan hem dalsiniz. Yone hazirki dowurimizde kabir hapa gamysly, suw howdanlaryna sol mor-mojeklerin barlygy sebapli barmak gadagan edilyar. Hazirki gurrunini edyan yerlerimiz tundro sebitleri yagny territoriyalary aziya jennelleri we afrika tokaylarydyr. Cybynlar yok edilen halatynda aziyanyn we afrikanyn ozine cekiji yssy howasyny uygedip biler. Bu bolsa planetanyn atiyaclyklarynyn azalmagyna yagny krizisa sebap bp biler. We bu zatlaryn ahlisi yonekeyje cybynlar sebaplidir. Yone bu cybynlaryn bizin dunyamizde yok bolmagynyn oz peydasy hem bardyr. Gynansakda hazirki wagtda lukmancylygyn osen sertlerine garamazdan her yyl millionlarca adamlar so mor-mojeklerin cakmagy sebapli aradan cykyarlar. Howwa elbetde, bu kesel duybunden yok bolmaz yone bu keselin yayramagy munlerce esse azalar. Nahili bolanda hem bizin tebigatymyzdaky ahli janly-jandarlar yasayys ucin mohumdir.