Her bir okuwçy gadymy grek matematigi Pifagoryň teoremasynyň gülkünç görnüşini bilýär: "Pifagor balaklary hemme taraplaýyn deňdir" we ylmy taýdan: "Dogry üçburçlukda gipotenuzanyň kwadraty aýaklaryň kwadratlarynyň jemidir." Emma Pifagoryň henizem filosof, dini akyldar we syýasatçydygyny bilýänler az, “filosofiýa” adalgasyny dilimize “islendik paýhas” manysyny girizen adam. Okuwçylary Pifagorlylar diýlip atlandyrylýan mekdebi esaslandyrdy we ilkinji bolup "kosmos" sözüni ulandy.
Pifagoryň asyl eserleri saklanmandyr. Olary hiç haçan ýazmadyk bolmagy ähtimal. Ol, şol döwrüň köp akyldarlary ýaly, pikirlenmegi, görkezmegi, tagtada çyzmagy, teoremanyň daş diwaryna ýa-da gumyna, netijelerini aýdyň suratlandyrmagy halaýardy. Dürli gadymy ýazyjylaryň hasabatlary onuň eserleri we eserleri barada biziň döwrümize ýetdi, ýöne olaryň maglumatlary köplenç gapma-garşy, fantastiki we käwagt mistiki pursatlardan doly. Pifagorda ýazylan eserler alymyň rowaýata öwrülen, mifiki keşbini döretmek islegini aýdyň görkezýär ...
Pifagoryň doglan ýeri gündogar Egeýdäki Samos adasy bolup, geljekki filosof Epikuryň hem doglan ýeri. Pifagoryň kakasy baý adamdy we iň gowy mugallymlary ogluna çagyrdy. Oňa sowatlylygy, surat çekmegi, aýdym-saz öwretdiler, oglan ýadyna tälim berdi, Iliad we Odisseý aýdymlaryny ýatda saklady.
Pifagor gaty uzyn däldi, ajaýyp güýji bilen tapawutlanýar. Youthaşlygynda Olimpiýa oýunlaryna ýumruk söweşine gatnaşdy. Emma köp fiziki maşklar syýahat we pelsepe bilen alnyp gidilipdi. Kakasy ýigidiň islegine garşy durmady, okuw we syýahat üçin pul bölüp berdi.

Pifagor Kiçi Aziýanyň ýarym adasyndaky Miletusa gitdi, şol döwürde meşhur akyldarlaryň mekdepleri bardy. Ol ýerde ilkinji grek proza ​​ýazyjysy, Sirosly Fsrekides, geograf we astronom Anaksimanderiň çykyşlaryny diňledi. Soňra Pifagor Müsüre gitdi. Ol bu ajaýyp ýurduň köp şäherlerine baryp gördi, ybadathanalara baryp gördi we ruhanylaryň wagyzlaryny diňledi.

Bize ýeten maglumatlara görä, Müsürde ony parslar ýesir alypdyr. Ony Wawilona getirdiler, ol ýerde gündogar astrologiýasy bilen tanyşdy we Haldeýa akyldarlarynyň taglymaty bilen tanyşdy. Pifagor 12 ýyldan gowrak ýesirlikde geçirdi, ýadawsyz işledi, Pars şasy Darýus I azat edilýänçä gündogar paýhasyny öwrendi. Şol döwürde eýýäm tanalýan akyldaryň dogduk mekanyna Darius rugsat berdi.

Emma ýyllaryň dowamynda dogduk mekany Samosda ep-esli üýtgeşmeler bolup geçdi. Adany güýç bilen ele geçiren zalym Polikratlar dolandyrýardy. Zalym gözegçiligi astynda ýaşamak aňsat däldi. Pifagor eýýäm 40 ýaşynda, Samosda ýaşaýan beýleki grek alymlary ýaly Italiýanyň günortasyna gidip, Kroton şäherinde mesgen tutdy. Ol ýerde tiz meşhur bolan matematika we pelsepe mekdebini esaslandyrdy.

Pifagor matematikanyň esaslaryny öwretdi, lukmançylyk, astronomiýa bilimlerini berdi, ahlak wagyzlaryny berdi we zalymlaryň işini ýazgardy. Ylymlaryň esaslary, esasanam lukmançylyk bilen tanyşmak isleýänlere-de gyzlar geldi.

Meşhur geometrik teoremadan başga-da, Pifagor we okuwçylary san teoriýasyny ösdürip, olary deň we geňlere bölüpdirler. Bir nokadyň bir ölçegi, çyzygyň iki ölçegi, uçaryň üç, göwrümli jisimiň dört bardygyny kesgitledi. Ilki bilen okuwçylar onuň leksiýalaryny ýatda sakladylar, soň bolsa ýazyp başladylar. Şeýlelik bilen, onuň ýatlamalary saklandy. Krotonda öýlendi. Bir gyzy we bir ogly bardy.

Pifagoryň taglymatyny hemmeler halamady. Hemmeler ahlak we syýasy garaýyşlaryny paýlaşmadylar. Duşmanlar peýda boldy. Belli bir Kilon, baý we isripsiz adam Pifagory halamaýardy. Onuň buýrugy bilen filosofyň emlägi talandy, mekdep ýakyldy. Pifagoryň özi gaçmagy başardy. Ol gadymy grekler tarapyndan esaslandyrylan koloniýa şäheri bolan Metapontda Italiýanyň günortasynda ýerleşdi.

Üç ýyldan soň Pifagor öldi, ýöne okuwçylary Pifagorlylar diňe bir matematikanyň, ylymyň, astronomiýanyň çalt ösmegine däl, eýsem Europeewropada ýaýramagyna hem goşant goşdy.