ALLAH Lafzaýy Jelal diýilýän bu ismi şerif – Allah Tagalanyň has adydyr. Șonuň üçin, bu beýleki atlaryň ählisini öz içine alýar. Beýleki atlar bolsa, diňe öz manysyny göterýär. Bu nukdaýnazardan Allah adynyň ornuny hiç bir at tutup bilmez. Dilçileriň aýtmagyna görä, bu söz arap sözüdir. Köplük sany ýokdur. Haýsy-da bolsa bir dilde jyns atlarynyň köplük sany bardyr. Șeýle hem, dürli dilde Allah Tagalanyň dürli-dürli ady bardyr. Türki dillerde «Taňry», pars dilinde «Huda», iňlis dilinde «God», rus dilinde «Bog» ýaly. Bu atlar «Allah» ýaly has at bolman, «Ilah», «Rab», «Mabud» ýaly jyns atlardyr. Arap dilindäki « Ilahyň» köplügi «Älihe», «Rabbyň» köplügi «Erbab» parsçada «Hudanyň» köplügi «Hudaýan» diýlişi ýaly, türki dillerde hem «Ilahlar», «Rabler», «Mabudlar», « Taňrylar» görnüşinde köplük sanda aýdylýar. Șonuň üçin «Taňry» sözi doly manyda «Allah» sözüniň ornuny tutmaýar. Mysal üçin, yslamyň esasy bolan «Lä ilähe illallah» (Allahdan başga ilah ýokdur) towhyd sözi terjime edilende « Taňrydan başga taňry ýokdur» görnüşinde bolmaýar. Șonuň üçin bu terjime dürs däldir. Sebäbi «Allah» sözi « Taňry» sözi bilen çalşyrylyp terjime edilse, ýalňyş bolýar. Çünki, «Taňry» jyns atdyr. «Allah» has atdyr. Ýöne bu ýagdaý Beýik Ýaradyjy göz öňünde tutulyp, başga atlary ulanyp bolmaz diýen manyny bermeýär. Kurany Kerimde bellenişi ýaly, iň gözel atlar Allahyňkydyr. Bu atlaryň haýsysy islense, şol at bilen doga etmek bolýar. Șol ady başga dile terjime hem edip bolar. Ýöne «Allah» adyny Allahdan başga zada bermek bolmaz. Beýleki atlaryň käbirini Allahdan başga zada-da berip bolýar. Ynsanlara Aly, Rahym, Aziz atlaryny bermek ýaly. Ýöne bu atlaryň başyna «gul» manysyny berýän «Abd» sözüni goşmak has laýykdyr. Abdulkadyr, Abdurrahym ýaly. Dogamy bar
Allahyn gozel atlary! Manysy blen!
-
ynsan
13 years ago
- es-SELAM
es-Selam her hili kemçilikden
aman, her hili howpdan
gullaryny salamata ýetirýän,
jennetdäki bagtyýar gullaryna
salam berýän diýmekdir.
Bu ismi şerif Kuddus ady bilen
ýakyn manydaş bolsa-da, Selam
ady has-da gelejege degişlidir.
Ýagny, Allah Tagalanyň isle zaty,
isle sypaty hiç haçan sähel
üýtgemeklige, ejizlige
uçramakdan daşdadyr. Ol ezelde
nähili bolsa, ebetde hem şeýledir.
el-MÜ’MIN
el-Mü’min – köňüllerde iman we
hidaýet yşygyny ýakýan,
oýarýan, özüne sygynanlary
aman saklaýan, olary goraýan,
rahatlandyrýan diýmekdir.
el-MUHEÝMIN
el-Muheýmin – gözegçi, goldaýjy
we goraýjy diýmekdir. Allah
ýaradan mahlukatynyň
amallaryny, ryzklaryny,
ajallaryny bilip goraýar. Ähli
barlygy görüp, gözegçilik edýän,
barjak ýerine ýetirýän diňe
Oldur. Hiç bir zerre Onuň lutuf
we yhsanyndan mahrum däldir.
el-AZIZ
el-Aziz – ýeňilmeýän ýeke-täk
ýeňiji diýmekdir. Bu ismi şerif
güýç-kuwwat manysyny berýän
«yzzat» sözünden gelip çykýar.
Allah Tagala mutlak suratda
güýç-kuwwat we ýeňiş eýesidir.
Allah Tagalanyň yzzat sypaty
Kuranyň ençeme ýerinde azap
aýatlarynyň içinde gelýär. Șeýle
hem, bu ismi şerif Hakim ady
bilen hem birlikde gelýär. Munuň
manysy Allah Tagala gudraty
güýçli, ýeňijidir, ýöne hikmeti
bilen erbetleriň jezasyny soňa
goýýandyr. Ol erbetlik edýän
ynsany jezalandyrmaga
howlukmaz diýmekdir.
el-JEBBAR
el-Jebbar – «jebir» sözünden
gelip, döwlenleri seýiklän,
bejeren, kemleri bitiren, islänini
etdirip bilen diýmekdir. Allah
Tagala älemde we älemdäki ähli
zatlara islänini etdirmäge güýji
ýetýändir. Onuň höküm we
iradesiniň garşysyna gidip
bolmaz.
el-MÜTEKEBBIR
el-Mütekebbir – her bir hadysada
öz beýikligini görkezýän
diýmekdir. Beýiklik we ululyk
diňe Allaha mahsusdyr. Barlygy
bilen ýoklugy Allahyň emr we
iradesine bagly hiç bir barlyk bu
sypaty özüne alyp bilmez.
-
ynsan
13 years ago
- el-HALYK
el-Halyk – her bir zadyň
barlygyny we ömrüniň
dowamynda her hili hal-
ahwalyny, hadysalary taýynlap,
kesgitleýän we şoňa görä
ýaradan, ýokdan bar eden
diýmekdir. Allahyň ýaratmagy
«ibda» we «inşa» görnüşindedir.
Ibda – ýokdan bar etmek, inşa –
bar zatdan täze bir zady
döretmekdir.
el-BARI
el - Bari – her bir zadyň
agzalaryny biri-birine laýyk
şekilde ýaradan diýmekdir.
Allahyň ýaradan zatlarynyň hiç
birinde kemlik ýa-da
artykmaçlyk ýokdur. Her bir zat
ýerliklidir.
el-MUSAWWIR
el-Musawwir – taswir edýän, her
bir zada aýratyn bir şekil berýän
diýmekdir. Allah Tagalanyň
ýaradan zatlarynyň her biriniň
özüne mahsus şekili, görnüşi
bardyr. Olaryň hiç biri
beýlekisine meňzemez. Meselem,
adamlaryň arasynda biri-birine
doly meňzeýäni ýokdur.
Mundanam has täsini, barmagyň
ýüzündäki çyzyklaryň biri
beýlekisini gaýtalaýan däldir.
Ynsanyň hergiz galpyny ýasap
bolmajak goly – barmagynyň
galdyran yzydyr. Bularyň ählisi
Allah Tagalanyň Musawwir
adynyň tejellisidir.
el-GAFFAR
el-Gaffar – magfyreti,
geçirimliligi çäksiz diýmekdir.
Gafr – örtmek, goramak,
penalamak manysyny berýär.
Allah Tagala mü ’minleriň
günäsini, aýbyny örtýär, islän
gullaryny günäden gorap
saklaýar. Bu olar üçin iň uly
nygmatlaryň biridir.
el-KAHHAR
el-Kahhar – her bir zada islänini
etdirip biljek derejede üstün
bolmak diýmekdir. Kahr – bir
zada ony hor, ejiz kyljak ýa-da
ýok edip, heläklejek derejede
üstün bolmak diýmekdir. Allah
Tagala Kahhardyr. Onuň öňünde
barça zadyň boýny egikdir.
Gahryna Asman, Ýer çydamaýar.
Ol ençeme azaşan milletleri we
ymmatlary heläk edipdir.
el-WEHHAB
el-Wehhab – dürli-dürli
nygmatlary hemişe yhsan edip
duran diýmekdir. «Wehhab» sözi
«hibe» sözünden gelip çykýar.
Hibe – haýsy-da bolsa bir
bähbide, peýda garaşman bir
zady bagyş etmek diýmekdir.
Wehhab bolsa hemişe, hemme
ýerde hemme zady bol-elin
berýän, gaýtarga garaşmaýan
diýmekdir.
er-REZZAK
er-Rezzak –ýaradylanlara
peýdalanjak zatlaryny yhsan
edýän diýmekdir. Ryzk Allah
Tagalanyň aýratyn hem ýaşaýan
mahlukatyna nesip etdiren
zadydyr. Ryzk diňe iýlip-içilýän
zatlardan ybarat däldir.
Peýdalanylýan ähli zada ryzk
diýilýär.
Maddy ryzk
Her dürli iýlip-içilýän, geýilýän
we ulanylýan zatlar, pul, göwher,
çaga, bedeniň işleýiş gudraty,
bilim, mal-mülk, baýlyk we ş.m.
zatlardyr.
Magnewi ryzk
Ruhuň we kalbyň azygy bolan
zatlardyr. Başda iman we
ynsanyň ruhy durmuşyna degişli
ähli ýagdaýlar we bu duýgulary
kanagatlandyrýan zatlaryň
hemmesi magnewi ryzkdyr.
el-FETTAH
el-Fettah – her dürli müşgilleri
çözýän, ýeňilleşdirýän
diýmekdir. «Fettah» sözi «feth»
sözünden gelip çykýar. «Feth»
ýapyk, gulply bolan bir zady
açmak manysyny berýär. Ýapyk
zady açmak iki görnüşde bolup
biler:
a) maddy: bir gapyny, gulpy
açmak,
b) magnewi: gam-gussany
aýryp, köňli giňeltmek.
Ösümlikleriň güllemegi, tohumyň
şinelemegi, ryzk we rahmet
gapylarynyň açylmagy – bularyň
hemmesi fettah isminiň
tejellisidir.
el-ALIM
el-Alim – hemme zady düýpli
bilýän diýmekdir. Allah bolan-
boljak, gizlin- äşgär zatlary doly
bilýär. Ynsanyň bilşi nisbi we
aryzydyr, ýagny, bölekleýin we
kemdir. Allahyň bilşi bolsa, ähli at
we sypatlarynda bolşy ýaly,
zatydyr. Șonuň üçin Onuň
bilşinde çäk ýokdur, kemsizdir,
mutlakdyr.
el-KABYZ
el-Kabyz – gysan, daraldýan
diýmekdir. Ähli barlyklar Allah
Tagalanyň gudrat
kabzasyndadyr, ýagny,
gudratynyň saýasyndadyr. Islän
gulundan yhsan eden mülk
emlägini, baýlygyny, çagadyr
aýalyny, ýaşaýyş lezzetini, köňül
rahatlygyny alyp biler. Șol adam
baýka garyp düşer, ýa-da zürýat
aýralygynyň ajysyna gark bolar,
ýa-da ýürek gysmagyna, azap
we agzalalyk derdine uçrar. Bu
hallaryň hemmesi Kabyz adynyň
tejellisidir.
el-BASYT
el-Basyt – açýan, giňeldýän
diýmekdir. Allah Kabyz adynyň
garşylyklaýyn tejellisi hökmünde
islän guluna täze bir durmuş,
lezzet, şatlyk, bol ryzk berip biler.
Bu bolsa Basyt isminiň tejellisidir.
el-HAFYD
el-Hafyd – ýokardan aşak
inderen, peselden diýmekdir.
Allah islän guluny şan-şöhratly,
abraýlyka-da, ryswa we
masgara edip biler. Allahyň bu
ady köplenç özüni tanamadyk,
emrlerine boýun bolmadyk
asylara, başgalara göwni
ýetmeýän mütekebbirlere we
hak-hukugy bilmeýän zalymlara
gezek gelende tejelli edýär.
er-RAFI’U
er-Rafi’u – ýokaryk göteren,
beýgelden diýmekdir. Allah
Tagala islän guluny pese düşürişi
ýaly, islän guluny-da
beýgeltmäge ukyplydyr. Islänine
şan -şöhrat, abraý berip biler.
Käbir köňülleri iman we irfan
yşygy bilen ýagtyldar. Beýik
hakykatlardan habardar eder.
Allahyň beýgeldýän ynsanlary
köplenç melek häsiýetli, süýji
dilli, il- günüň aýbyny örtýän,
kemçiligini düzedýän, olara maly,
bedeni, bilimi, öwüt-nesihaty
bilen kömek edýän näzik,
salyhatly ynsanlardyr. Olar bu
häsiýetlerini ýitirmese, Allah hem
bu nygmaty olardan aýyrmaz.
el-MU’YZ
el-Mu’yz – yzzat berýän, hezzet-
hormat edýän diýmekdir.
-
ynsan
13 years ago
- el-MÜZIL
el-Müzil – zillete düşürýän, hor
we pes hala salýan diýmekdir.
Yzzat we zillet biri-biri bilen
gapma- garşy manydadyr. Yzzat
sözünde at-abraý, zillet sözünde
peslik, biabraýlyk, ýigrenjilik
manysy bardyr. Allah Tagala bu
adyna mahsus häsiýetleri islän
mahlukatynda tejelli edip biler.
es-SEMIG
es-Semig – her bir zady doly
eşidýän diýmekdir. Allah Tagala
ýüregimizdäki gizlinu-äşgär
sözlere çenli, ähli zadyň sesini
eşidýär. Uzaklyk-ýakynlyk we
birini diňlemegi beýlekini
eşitmegine päsgel bermeýär.
el-BASYR
el-Basyr – her bir zady doly
görýän diýmekdir. Allah Tagala
janly- jandaryň we her bir zadyň
gizlinu-äşgär, eden we etjek ähli
işlerini görýändir. Garaňkylyk-
ýagtylyk, ýakynlyk-uzaklyk,
beýiklik-kiçilik Onuň görmegine
päsgel bermeýär.
el-HAKEM
el-Hakem – höküm eden, hakyna
laýyk ýerbe-er eden diýmekdir.
Allah Tagala Hakimdir, her bir
zada hökmürowandyr. Ol
höküminiň kemsiz berjaý
edilmegini gazanar. Onuň hökmi
bolmasa, hiç bir hadysanyň
bolmajakdygy ýaly, Onuň
hökmüni ýatyrjak hiç bir
kuwwat, hiç bir hökümet, hiç bir
dereje ýokdur.
el-ADL
el-Adl – doly adalatly diýmekdir.
Adalat zulumyň gapma-
garşylygydyr. Zulum sözüniň
ynjytmak, başganyň hakyny
iýmek manylary bardyr. Zulum
etmezden her kese doly hakyny
bermek, her bir zady akyl we
mantyga, hikmet we maslahata
laýyk berjaý etmek bolsa
adalatdyr.
Allah Tagala adyldyr, zalymlary
söýmez. Zalymlar bilen
tirkeşenleri , hatda olara
imrinenleri, olary söýenleri hem
söýmez.
el-LATYF
el-Latyf – iň inçe, syrly işleriň
ählisiniň inçeligini, syryny doly
bilýän, iň inçe we syzylmaz
ýollardan gullaryna peýda
berýän diýmekdir. Allah Tagala
Latyfdyr.
el-HABIR
el-Habir – her kimsäniň we herki
zadyň gizlin, içgin taraplaryndan
habardar bolan diýmekdir. Allah
Tagala hadysalaryň iň kiçisinden
iň beýigine çenli habardardyr.
Ondan rugsatsyz hiç bir hadysa
bolup geçmez.
el-HALIM
«Hilm» – günäkärleri
jezalandyrmaga güýji ýetip
durka, ony etmän, olara
mylaýymlyk bilen garaşyk etmek
we jezalaryny soňa goýmak
diýmekdir. Halim – gudraty
ýetýän halyna, bir hikmet
sebäpli jezalandyrmaýan
diýmekdir. Allah Tagala Halimdir,
her günä iş edeni derrew
jezalandyrmaýar. Ol gazap we
azapda howlukman möhlet
berýär. Bu möhletiň dowamynda
edenine puşman edip, toba
gelenleri afuw eder, bagyşlar.
Kejirlik edenler barada höküm
ýene Oňa degişlidir.
el-AZYM
el-Azym – ähli beýiklikleriň eýesi
diýmekdir. Azamat – beýiklik
manysyny berýär. Ähli meseleler,
zatlar babatda hakyky beýiklik
Allaha mahsusdyr. Ýerde-gökde,
tutuş barlyk içinde mutlak we iň
kämil beýiklik Onuňkydyr. Her bir
zat Onuň beýikligine şaýatdyr.
el-GAFUR
el-Gafur – magfyreti köp
diýmekdir. Allah Tagalanyň
magfyreti köpdür. Bir guluň
aýby, günäsi nähili derejede uly
we näçe köp bolsa bolsun, olary
ýaşyrar , aýan edip eýesini
ryswa etmez.
Allah Tagala günäleri, aýyplary
ynsan gözünden gizleýşi ýaly,
melekut äleminiň ýaşaýjylarynyň
nazaryndan hem gizlär.
Ynsanlaryň görmeýän käbir
zatlaryny melekut äleminiň
ýaşaýjylary görýär. Gafur ismi
şerifi günä we aýyplaryň olaryň
nazaryndan hem gizlenýändigini
düşündirýär .
eş-ȘEKUR
eş-Șekur – öz ryzasy üçin edilen
ýagşy amallara has zyýada
gaýtargy berýän diýmekdir.
Șükür – ýagşylyga ýagşylyk
gaýtarýan diýmekdir. Allah
Tagalanyň öňünde guluň berjaý
etmegi zerur bolan bir wezipesi
şükürdir . Șekur bolsa, az tagat-
ybadata derek, örän uly derejeler
berýän, sanly günlerde berjaý
edilen amallara derek, ahyret
äleminde soňsuz nygmatlar lutuf
edýän diýmekdir. Bu ada
Allahdan başga eýe boljak hiç
kim ýokdur.
el-ALIÝ
el-Aliý – her bir zatda,
hemmetaraplaýyn uly diýmekdir.
Allah Tagala Aliýdir, ýagny Onuň
deňi-taýy we şärigi ýokdur.
el-KEBIR
el-Kebir – beýiklikde ondan beýik
ýokdur. Allah kibriýa eýesidir.
Kibriýa zatyň kemaly diýmekdir,
ýagny, Onuň kemalyna çäk
ýokdur.
el-HAFIZ
el-Hafiz – edilen ähli işleri
giňişleýin hasaba alýan, her bir
zady belli bir wagta çenli
apatlardan, bela-beterlerden
gorap saklaýan diýmekdir.
Hyfz – goramak diýmekdir.
Munuň iki görnüşi bardyr.
Birinjisi: barlyklaryň
dowamlylygyny üpjün edip,
gorap saklamak, ikinjisi: biri-
birine gapma- garşy bolan
zatlaryň biri-birlerine hüjüm
etmekleriniň, zyýan
ýetirmekleriniň öňüni almak, biri-
biriniň şerinden olary gorap
saklamakdyr.
Allah her bir mahlugyna özüne
zyýanly zatlary bilip-duýup biler
ýaly ukyp beripdir. Bu Hafiz
isminiň tejellisidir. Haýwanlar
himiki analiz geçirmezden
özlerine zyýanly otlary bilýär we
olary iýmeýär. Gullarynyň
amallarynyň ýazylmagy,
zaýalanmakdan goralmagy hem
Hafiz isminiň tejellisidir. Șu
nukdaýnazardan ahyretde
täzeden dirilmegiň we
edenleriňden hasap
soralmagynyň hem gönüden-
göni Hafiz ismi bilen
baglanyşygy bardyr.
el-MUKYT
el-Mukyt – her bir mahlugyň
rysgyny, iýmitini taýyn eden we
olary beden we kalba iberendir.
Șonuň üçin Mukyt Rezzak bilen
manydaşdyr. Ýöne Mukytyň
manysy Rezzakdan has
hususydyr. Rezzagyň manysy
has giň bolup, diňe iýmiti däl-de,
ähli zerurlyklary öz içine alýar.
el-HASIB
el-Hasib – her kesiň ömrüniň
dowamynda edenlerini doly,
düýpli we giňişleýin bilýän, her
bir zadyň, her kesiň islendik
mätäçligini kanagatlandyryp
bilýändir. Allah Tagala hasap
bilen bolup biljek her bir zady hiç
bir hasap ýöretmezden anyk we
kesgitli bilýär.
el-JELIL
el-Jelil – jelalet, ululyk we haýbat
eýesi, jelal sypatlaryny özünde
jemleýändir. Jelalet we ululyk
Allaha mahsusdyr. Onuň zaty-da,
sypatlary-da beýikdir. Ýöne bu
beýiklik mahlukatdaky ýaly
göwrüm ýa-da ýaşy ululyk
taýyndan däldir, bu wagt bilen
ölçenmeýär, mekana sygmaýar.
el-KERIM
el-Kerim – keremi, lutuf-yhsany
bol diýmekdir. Allah wada beren
sözüni ýerine ýetirýär. Yhsan
edende bol-elin berýär,
bagyşlaýar .
er-RAKYB
er-Rakyb – ähli barlyklaryň
üstünden gözegçi, ähli işler
gözegçiliginiň astynda
diýmekdir. Bir zady goraýan,
hemişe gözegçiliginde saklaýana
rakyb diýilýär. Bu bilim we
goramak arkaly mümkindir.
Allah Tagala ähli barlyklara her
dem gözegçilik edýän şaýatdyr,
nazyrdyr. Hiç bir zat Onuň
gözastyndan sypmaýar, her kese
edenine görä gaýtargysyny
berýär.
el-MUJIB
el-Mujib – özüne doga edip
ýalbaranlaryň isleglerini eşidip,
jogap berýän diýmekdir.
Bu taýda şu aýratynlyk gowy
bilinmelidir: jogap bermek bilen
kabul etmek aýry manydaky
sözlerdir. Allah Tagala her bir
doga jogap berjekdigine wada
edýär. Ýöne kabul etjekdigini
wada etmändir. Çünki, kabul
edip-etmezlik Allah Tagalanyň
hikmetine baglydyr. Hikmeti
laýyk görse, islänini şol durşuna,
şol bada kabul eder. Eger islese,
islenenden has gowusyny berip
biler ýa-da şol doganyň
gaýtargysyny ahyretde berer.
Islese, guluň bähbidine zyýanly
bolany üçin kabul etmez.
el-WASI’U
el-Wasi’u – giň we rugsat
berijidir. Allahyň ylmy, rahmeti,
gudraty, afuw we magfyreti
giňdir , her bir zady gurşandyr.
Hiç zat Onuň ylmyndan gizlenip
bilmez. Yhsan we ikramynyň
çägi ýokdur.
-
Ayjagash
13 years ago
- Sag bol ynsan yazanyna.
-
muzazzi
13 years ago
- alla senden razy bolsun ynsan
-
Gapyrjak
13 years ago
- Sag bol ynsan dost, allam senden razy bolsun dostum! Biz bu sözleri eshidibem manysynyñ nähili zatlary düshündirýändigini bilemzok! Baryny okap çykdym, örän manyly zatlar ýazylan, ýenede bir gezek sag bol ynsan dost!!!
-
DG
13 years ago
- Sag bol ynsan dogan ýazanlaryñ ýarsyna okadym
-
milayatm
13 years ago
- bu sozlerin manysyny her kim okap bilse gowy, bizem okadyk.
Kop minnetdar!!!
-
ependi
13 years ago
- sagbol dost
-
samat
13 years ago
- Alla razy bolsun gardash,
ynsan 13 years ago- er-RAHMAN
er-Rahman – ezelde ähli
ýaradylanlar hakynda haýyr we
rahmet irade eden, söýeni bilen
söýmediginiň arasynda tapawut
goýman ýaşaýyşlary üçin zerur
bolan ähli nygmatlary we ryzky
beren manyny berýär.
er-RAHYM
er-Rahym – örän merhemetli,
beren nygmatlaryny ýagşy
ulanýanlary has beýik we ebedi
nygmatlar bilen sylaglaýan diýen
manyny berýär. Rahym ady
mahlukatyň arasynda erk-irade
eýelerine, aýratyn hem
mü ’minlere degişlidir.
el-MELIK
el-Melik – ähli mahlukatyň
hakyky eýesi we mutlak
hökümdary diýmekdir. Allah ne
zatynda, ne-de sypatynda hiç bir
barlyga mätäç däldir. Gaýta
sypatynda, zatynda, barlygynda
we barlygynyň dowam
etmeginde hemme zat Oňa
mätäçdir.
el-KUDDUS
el-Kuddus – hatadan, gaflatdan,
ejizlikden, her hili kemçilikden
uzak we arassa diýmekdir.
Șonuň üçin Allah her hili takdysa
– mukaddes saýylmaga, aşa
hormata mynasypdyr.
Älemde ynsan eli degmedik,
döreýşi ýaly saklanan arassalyk
Allahyň Kuddus adynyň
tejellisidir.