Grek dilinde dinamit sözi "güýç" manysyny berýär. Nitrogliserinden, kaliýden ýa-da natriý nitratdan we agaç unundan ybarat bu partlaýjy, göwrümine baglylykda ulagy, jaýy döwüp, gaýany ýok edip biler. Dinamit Şwesiýanyň himiýa inereneri Alfred Nobel tarapyndan 1867-nji ýylda patentlenen we ony tunel üçin ulanmagy teklip eden oýlap tapyldy. Bu oýlap tapyş, Nobeli bütin dünýäde şöhratlandyrdy, oňa uly girdeji getirdi. 1895-nji ýylda wesýet etdi, şoňa laýyklykda paýtagtynyň köpüsi himiýa, fizika, lukmançylyk, edebiýat we parahatçylyk ugurlarynda gazanan üstünlikleri üçin baýraklara mynasyp boldy.

1842-nji ýylda körpe ogly 9 ýaşly Alfred Şwesiýadan Stokgolma, Russiýadaky bug hereketlendirijisiniň şwesiýaly eýesi Stokgolmdan Emanuel Nobeliň ýanyna geldi. Hususy mekdebe bellendi. Alfred gowy okaýardy, himiýa we fizika bilen gyzyklandy we boş wagtlaryny kakasynyň ýanynda geçirdi. 17 ýaşyndaka, Germaniýa okamaga iberildi. Kakasy kiçi oglunyň nemes uniwersitetlerinde himiýa we fizika esaslaryny öwrenmegini isledi. Germaniýadan soň Alfred Pari Parisde tälim aldy, soňra ABŞ-a gitdi we şwesiýaly meşhur oýlap tapyjy Jon Eriksonyň zawodynda işledi we bug hereketlendirijileriniň we bug gämileriniň önümçiligi bilen tanyşdy.

Nobel 1853-nji ýylda Sankt-Peterburga gaýdyp geldi we şol döwürde ok-däri öndürmekde ýöriteleşen kakasynyň ýanynda işläp başlady - Russiýa Krym söweşini kynlaşdyrdy (1853-1856). Uruşdan soň harby önümlere bolan isleg azaldy, uruşdan ozal öndüren buglar üçin bölekler üçin sargyt azdy we Alfred ene-atasy bilen Stokgolmda dogduk mekanyna gaýdyp geldi. Boş wagtlarynyň hemmesini kakasynyň ýasaýan kiçijik laboratoriýasynda geçirdi. Ol ýerde himiki maddalar bilen synag geçirdi. Partlamalar bilen gyzyklandy. Nitrogliserini ýok etjek boldy, özi üçin ýörite partlaýjy ýasady.

Köp sanly synaglaryň netijesinde detonator simapdan doldurylan kiçijik metal kapsula boldy. Nitrogliserin bilen dürli organiki maddalaryň birleşmeginden Nobel dinamit diýip atlandyrýan partlaýjy aldy. Açyş edildi. Nobel 1867-nji ýylda patent berdi we derrew Şwesiýanyň Demirýol Geňeşine tunel üçin partlaýjy maddalary ulanmagy teklip etdi. Naturalurduň tebigy şertlerini, daglyk ýerlerini göz öňünde tutup, bu gaty möhümdi.

Dinamit derrew ajaýyp urmak häsiýetlerini görkezdi. Göni partlamalar, 11,6 kilometr uzynlygyndaky awtoulag tuneli, Mont Blank (Günbatar Europeewropanyň iň beýik dagy, 4808 m) astyndaky Alp daglarynda, Dunaýy arassalamak, Gresiýada Korintos kanalyny gurmak, Nýu-Yorkorkdaky Gündogar derýa gämi kanalynyň suwasty gaýalaryny aýyrmak üçin mümkinçilik berdi. .

Dinamitiň kömegi bilen, Nobeliň iki uly doganynyň işleýän ýeri bolan Bakuw nebit ýataklarynda buraw işleri geçirildi, gazanan pullary üçin “Rus rokfelleri” diýlip atlandyryldy.

Dinamit kärhanalary Europeewropada we daşary ýurtlarda guruldy. Nobeliň özi şeýle 20 önüm öndürýärdi. Emma dinamit diňe bir in engineeringenerçilik gurluşlary üçin däl, eýsem harby meselelerde-de işjeň ulanylyp başlandy. Nobel bularyň hemmesine ep-esli girdeji gazandy.

1873-nji ýylda Nobel kiçijik himiýa barlaghanasy bolan Pari Parise gitdi we ol ýerden kompaniýalaryna ýolbaşçylyk etdi. 1880-nji ýyllaryň ahyrynda täze, has güýçli partlaýjy - "ballistit" diýilýän tüssesiz tozany patentledi. Patentini Italiýa hökümetine satdy we derrew fransuz hökümeti bilen çaknyşdy. Galplykda aýyplandy, barlaghanada gözleg geçirildi. Bu hereketlerden gaharlanan Alfred 1891-nji ýylda Fransiýany terk edip, Italiýanyň Riviera şäherindäki San Remo şäherine göçdi.

Nobel hiç haçan öýlenmedi, çarwa ýaşady, gündelik durmuşda başarnyksyz galdy, fransuz, nemes, rus we iňlis dillerinde erkin gürledi, asuda durmuş gözledi, dünýä şöhraty oňa agyr düşdi. Villasynyň mämişi agaçlarynyň arasynda täze himiki barlaghana döretdi. Tizara ýüregindäki agyrydan ejir çekip başlady, umumy ýadawlygy duýdy, angina pektorisini döretdi. Nobel beýniniň ganamasyndan öldi.

1888-nji ýylda fransuz gazetiniň habarçylary ýalňyşlyk bilen Nobeliň ölümi baradaky habary çap etdiler. Oňa "gandaky millioner", "ölüm söwdagäri", "dinamit şa" diýilýärdi. Bu, telekeçide uly täsir galdyrdy, adamzadyň "dünýä derejesindäki wagşy" hökmünde galmagyny islemedi. 1895-nji ýylyň 27-nji noýabrynda Pari Parisdäki Şwesiýa-Norwegiýa klubynda Nobel ylmy, edebiýatyň esasy pudaklarynda gazanylan üstünlikler we parahatçylyk dörediji işler üçin halkara baýraklarynyň döredilmegine gitmek üçin wesýetnama gol çekdi.