Gresiýanyň iň akylly filosofy Aristoteliň Aleksandr Makedonskiniň esasy mugallymy, verselem hakda, dünýäniň dürli täsinlikleri baradaky hekaýalary bilen islegsiz ýaş ýigidiň dünýäni basyp almak arzuwyny döretdi. Üznüksiz uruşlar döwründe hökümdarlar diňe daşary ýurtlary basyp almak, adamlary gul etmek we baýlyklaryny ýerlemek kampaniýalarynda eden zatlaryny etdiler. Örän ýaş Aleksandr goşuny bilen Gündogara gitdi. Söweşlere özi gatnaşdy we ýekeje gezek-de ýeňilmedi. On ýyllap Makedoniýaly Aleksandr şol döwürde belli bolan ýerleriň ýarysyny boýun egdirdi; döwleti Afrikadan Hindistana çenli uzady. Şeýdip, Beýik lakamyny aldy.
Gadymy grek klan nesil düşünjesine görä, beýik adamlar diňe beýik ene-atalardan dünýä inipdir. Şonuň üçin rowaýata görä Aleksandryň kakasy, Makedoniýanyň şasy Filip epiki gahryman Herakldan gelip çykypdyr we Epirus şasynyň gyzy Aleksandryň ejesi, Troýa söweşi gahrymanynyň ata-babalaryndan gelip çykandygy aýdylýar. Rowaýata görä, Olimpiýa oýunlary bir gezek düýşünde ýyldyrym çakandygyny görüpdir. Ot döränden tutuş dünýä ýandy. Düýşleri terjime edýänler, oňa bütin dünýäni basyp aljak, ýöne asmanda ýyldyrym çakýan ýaly uzak ýaşamajak ogul dogurjakdygyny düşündirdiler.
Aleksandr 7 ýaşyndan öýüň aýal ýarysyndan alyndy, bedenterbiýe bilen meşgullandy, at münmegi, ýaýy oklamagy, gylyç we naýza ulanmagy öwrendi. Ol hiç kimden gorkmady. Deň-duşlarynyň arasynda ýaryşlarda oňa deň ýokdy. 10 ýaşynda grek şahyrlarynyň köp eserini ýatdan bilýärdi, geografiýany gowy görýärdi, ýöne filosofiýa we matematika ony gyzyklandyrmady. Täze ýerler, söweşler hakda hekaýalary gowy görýärdi. Isgender aşa hyjuwlydy. Uruşlary we ýeňişleri arzuw edipdi. Kakasynyň ýene bir şäheri eýeländigini bilip, dostlaryna: "Kakam bütin dünýäni basyp alar, ýöne bize näme galýar?"
Meşhur grek ýazyjysy we taryhçy Plutarh “Deňeşdiriji terjimehaly” -da özi hakda şeýle ýazypdyr: “Ulalansoň Aleksandr uzyn boýly, görmegeý, sary saçly saçlydy. Ak derisi, gyzyl döşi we ýüzi bardy. Elmydama gyzzyrma ýalydy. Aleksandr bilim aldy, owadanlara nädip baha bermelidigini bilýärdi, asyllylygy we sahylygy bilen tapawutlanýardy, ýöne aşa şöhrat we ähliumumy ybadat onuň häsiýetini üýtgetdi, soňky ýyllarda güýç aç, şübheli boldy. "
Isgender ilkinji gezek çokundyrylmagyny 16 ýaşynda, kakasy bilen Afinylylara garşy söweşe gatnaşanda aldy. Oňa iň möhüm pursatda grek esgerlerini gaçmaga mejbur eden atly goşuna serkerdelik etmek tabşyryldy. Makedoniýalylar doly ýeňiş gazandy. Söweşijiler Aleksandry öwüp, wepaly ýolbaşçylygynyň söweşiň netijesini kesgitländigini aýtdy.
Patyşa Filip hem kiçi oglunyň üstünliklerine begendi. Şol günden başlap, Aleksandr söweşiň esaslaryny öwrendi, esasy söweş toparynyň - meşhur Makedoniýa gäwüşiniň hereketi: agyr we uzyn naýzalar bilen birnäçe setirde hereket etmek, duşman atlylary tarapyndan ezilen pyýada goşun ýeňşiň açarydy.

Isgender 20 ýaşyndaka, Filip ýakyn dostlaryndan biri tarapyndan dönüklik bilen öldürilipdir we Aleksandr Makedoniýanyň doly şasy bolupdyr. Döwletiniň içerki işleri bilen özüne hüjüm eden goňşulary bilen söweşjek derejede kän däldi. Bir gezek Thebesiň üstünden ynamly ýeňiş gazanylandan soň, Afiny gidip, ýaşaýjylardan Makedoniýanyň esasy duşmany - Aleksandry akylsyz oglan diýip atlandyran orator Demostenesiň berilmegini isledi. Olar ondan ýüz öwürdiler. Isgender şäheri gabady. Soňra köne serkerde Fokion gorkman onuň ýanyna çykdy.

"Aleksandr, şöhrat gazanmak isleýän bolsaň, näme üçin beýleki taýpalara, ellinlere garşy söweşmeli?" -Diýdi. Aziýa gidiň, wagşylara garşy söweşiň. Ol ýerde baýlyk gazanarsyňyz, harby şöhrat gazanarsyňyz we grekleriň arasynda hoşniýetlilik bilen meşhur bolarsyňyz.

Aleksandr köne söweşijä boýun bolup, Afiny ýykmady. Akylly maslahaty üçin Fokiony sylaglamak kararyna geldi we wekiller bilen köp kümüş zehin iberdi. Bu baýlygy goja gowşuranda, ol olardan sorady: näme üçin sylag?

Birden, Darius III bilen söweşden öň, Aleksandr sowuk dag derýasynda suwa düşüp, keselledi. Gyzzyrma başlady, her sagadyň ýagdaýy erbetleşdi. Lukmanlar ony bejermäge het edip bilmediler, sebäbi ölen halatynda bilkastlaýyn adam öldürmekde günäkärlenerdiler. Diňe lukman Filip, Aleksandryň ýakyn dostydy. Bir küýze taýýarlap, patyşa berdi. Bu wagt generallaryň biri Aleksandrdan bir habarçy geldi. Hatynda Darius III-iň Filipusa para bermäge synanyşýandygyna göz ýetirendigini we Makedoniýa korolyny zäherländigi üçin oňa uly sylag we gyzynyň eli wada berendigini aýtdy. Isgender haty okap, Filipusa berdi we derman içip başlady. Neşe oňa şeýle bir täsir edipdir welin, huşsuz bolupdyr. Lukmanyň ömri deňagramlylykda saklandy. Emma birnäçe sagatdan soň Aleksandr aklyna geldi we güýçli goşunyna gitdi.

Üçinmynasyp adamdygyňyza jogap boldy.

Kümüşiňi al-da, Fokion olara: "Şeýle bolmasa, geljekde mynasyp galaryn" -diýdi.

Munuň ýaly jogaby eşidip, Aleksandr gaharlanmady, köne söweşijiniň paýhasyny wasp etdi.

Parslara garşy kampaniýa üçin Makedon 40 müň adamlyk goşun bilen enjamlaşdyryldy we miladydan öňki 337-nji ýylda Hellespont bogazyndan Kiçi Aziýa gidýän gämilerde ýüzüpdir.

Pars şasy Darýus III Wawilonda bolupdyr. Ol ýeňşine şübhelenmedi, sebäbi işçi güýjünde ep-esli artykmaçlygy bardy. Someöne käbir harby ýolbaşçylar oňa derrew söweşe başlamagy maslahat bermediler, makedonlylary içerden çekmegi maslahat berdiler we uzak ýoldan ýadadylar. Darýus olary diňlemedi. Söweş Granik derýasynyň kenarynda bolup geçdi. Makedoniýaly geçmekden gorkmady we agyr atlylar bilen bilelikde söweşe çykdy. Kenardan soň gonup, meşhur gämi duralgasy. Parslar onuň güýçli hüjümine çydap bilmediler we ylgadylar. Isgender Wawilona uly ýeňiş bilen girdi.

Isgenderiň Gresiýada Darýusdan üstün çykandygyny derrew bildiler we bu habar Kiçi Aziýa ýaýrady. Parslaryň gol astyndaky köp şäher makedonlylara şatlyk bilen derwezeleri açdy. Emma Pars şasy öz territoriýasyny Gresiýadan täze gelenlere bermek islemedi. Againene goşun ýygnap, Isgenderiň garşysyna ýöriş etdi. Issa şäheriniň golaýynda täze söweş boldy. Isgender ýene-de agyr atlylaryna hüjüm etdi. Againene-de aýgytly pursatda onuň berk ýüregi söweşe girdi. Parslar howsala düşüp başladylar, Darýus gaçdy. Aleksandr diňe bir köp tussagy däl, eýsem uly kuboklary hem aldy. Issusdaky ýeňiş oňa Gündogara ýol açdy.

Pars basyp alnandan soň, Aleksandr Müsüre göçüpdir we ony derrew pars dolandyryşyndan azat edipdir. Ortaýer deňziniň kenarynda, onuň hormatyna Aleksandriýa adyny alan şäheri esaslandyrdy.

Hisöne esasy garşydaşy Darius III ýene bir milliona golaý goşun ýygnap, makedonlylara garşy çykyş etmäge taýyn boldy. Aýrylmaz Makedoniýa gyrgysynyň hataryny bulaşdyrmak üçin, pikler we ýiti oraklar berkidilen 200 arabany taýýarlady. Hindistandan 15 söweş pili Darýusa iberildi we şol ýerde iň gowy ýaýçy ekdi.

Aýgytly söweş Ninewäniň gadymy paýtagty Aşurlaryň harabalyklarynyň golaýynda bolup geçdi. Pars goşuny düzlükden uzyn front uzady. Goragçylar bilen söweş arabasy Darius goşunyň merkezinde ýerleşýärdi. Arabalary Makedoniýa gämi duralgasyna çykarmagy buýurdy. Isgender geň galmady we phalanksyň bölünmegini buýurdy. Arabalar oňa zyýan ýetirmän makedonlylaryň yzky böleginden ylgadylar we ulag kerwenini goraýan esgerler tarapyndan ýesir alyndy.

Olary gaty köp pars öldürdi. Darýus beýle goşuna gözegçilik edip bilmedi. Aleksandr atlylary bilen arabasyna höwes edipdi. Darýus ylgamak kararyna geldi, ýöne arabasy ölüler bilen gurşalyp bilmedi. Soň bolsa çapyksuwaryny ýitiren atynyň üstüne bökdi we söweş meýdanyndan gaçdy.

Patyşanyň uçuşy baradaky myş-myşlar we makedonlylaryň ussat hereketleri parslaryň uly goşunyny tertipsizleşdirdi. Aleksandr Makedonskiý ýeňiji hökmünde Wawilona ýeňiş bilen girdi.

Parslary ýeňenden soň, watanyna gaýdyp gelmän, Hindistana göçdi. Söweşde hindi şasy Poruň goşunyny ýeňdi we ummanlara ýetmek isledi. Emma soňra goşuny gozgalaň turuzdy. Makedoniýalylar indi söweşmek islemediler, watanyna dolanmagyny islediler, patyşasyny baýlyga we şöhrata aşa teşnelikde aýypladylar. Men ondan ýüz öwürmeli boldum. Uly meýilnamalary bardy, bütin dünýäni basyp almak isledi, Sahara çölüniň üstünden ýol gurmak, guýy gazmak hakda pikir etdi ...

Isgender Wawilona gaýdyp geldi we birden gyzzyrmadan ýykyldy. Patyşa her gün ejizleýärdi, lukmanlar oňa kömek edip bilmediler we öldi. Jesedi Aleksandriýa getirildi. Ol ýerde Isgender altyn tabytda uly hormat bilen jaýlandy ...

Makedoniýaly Aleksandr ýer ýüzünde ýaşap geçen iň görnükli adamlardan biridir. Ol ýekeje ýeňlişe sezewar bolmadyk iň uly serkerdedir. 10 ýyllap gadymyýetiň ähli belli ýurtlaryndan has ýokary döwlet döretdi. Onuň kömegi bilen grek medeniýeti Gresiýanyň çäklerinden has uzaklara ýaýrady we dünýä derejesine çykdy.