Teoretiki fizikany esaslandyryjylaryň biri, Nobel baýragynyň eýesi we jemgyýetçilik işgäri Albert Einşteýn döwürdeşlerinde geň galdyryjy täsir galdyrdy: tötänleýin geýinýärdi, switerleri gowy görýärdi, saçlaryny daramaýardy, suratçysyna dilini görkezip bilýärdi we umuman, Hudaýyň näme bilýändigini bilýärdi. Thisöne bu manysyz görnüşiň aňyrsynda dürli mowzuklarda 600-den gowrak eseriň awtory paradoksal alym-akyldar bardy. Otnositellik teoriýasy ylymda öwrülişik döretdi. Görnüşi ýaly, dünýä beýle bir ýönekeý däl. Kosmos wagty egri we netijede agyrlyk güýji üýtgeýär, wagtyň geçmegi bilen gün şöhleleri göni ugurdan sowulýar.
1921-nji ýylda fotoelektrik effektiniň kanunyny tapandygy üçin Einşteýn fizika boýunça Nobel baýragynyň eýesi boldy. Otnositellik teoriýasy we agyrlyk güýji teoriýasy baradaky işiň geljekde tassyklanandan soň baha beriljekdigi görkezildi.
Eýnşteýn otnositellik teoriýasyny degişme bilen düşündirmäge synanyşdy: Eliňizi gyzgyn peçiň üstünde birnäçe minutlap saklasaňyz, bir sagat ýaly görüner, emma söýgüliňiz bilen geçiren sagadyňyz birnäçe minut ýaly görüner. ” Şeýle däl-mi? Ylymdaky açyşlar barada gaty gapma-garşylykly gürledi. Her kimiň bir zat edip bolmajakdygyna ynanýandygyny aýdalyň. Emma tötänleýin muny bilmeýän we açyş edýän bir nadan adam bar.
Eýnşteýn otnositellik teoriýasyny tötänleýin ösdürendigini öňe sürdi: oturdy, synlady we birden şol bir tizlikde we şol bir ugurda hereket edýän ulagyň hereketsiz galandygyny gördi. Earthere görä hereket edýärler, ýöne biri-birine görä dynç alýarlar. Paradoks?
Einşteýn ylmy makalalarynda beden radiasiýa görnüşinde energiýa çykarsa, massasynyň azalmagy oňa bölünip berlen energiýa mukdaryna proporsionaldygyny ýazdy. Şonuň üçin onuň meşhur formulasy: energiýa massanyň önümi we ýagtylyk tizliginiň kwadraty (sekuntda 300 müň kilometre deňdir). Ylmy taýdan, ýagtylygyň tizligine dargadylan gaty az massa, köp mukdarda energiýa çykarýar. Uran ýadrolarynyň çüýremegi bilen hem edil şonuň ýaly zat bolýar. Atom bombasynyň oýlanyp tapylmagy, teoriýasynyň dogrudygyny subut etdi ...

Eýnşteýniň watany Germaniýanyň Ulm şäherçesidir, emma Mýunhende ulaldy. Kakasy telekeçi, ejesi öý hojalykçydy. Ordinaryönekeý ýewreý maşgalasy, üýtgeşik zat ýok. Uly kellesi bilen doglan oglan ejiz, näzikdi, diri galmaz öýdüp gorkýardylar. Heöne diri galdy, ýaşa mahsus bolmadyk tutanýerliligi we bilesigelijiligi görkezdi.

Gimnaziýada Albert içgysgynçdy, öýünde bolsa meşhur ylym kitaplaryny okaýardy. Aýratynam astronomiýa bilen gyzyklandy. Orta mekdebi gutarandan soň, Politehniki mekdebinde okamak üçin Sýurih şäherine gitdi we şondan soň diplomly fizika we matematika mugallymy boldy. Haýp, iki ýyllap Einşteýn mekdep mugallymy hökmünde-de iş tapyp bilmedi. Pul ýokdy, göni manyda birnäçe gün aç galdy. Bu, alymyň ömrüniň ahyryna çenli bagyr keseline sebäp boldy, ýöne bu kyn döwürde-de Einşteýn fizikany öwrenmegini dowam etdirdi.

1902-nji ýylda gaty pes aýlygy bilen Berne patent edarasynda tehniki hünärmen bolup işe başlady. 1905-nji ýyla çenli eýýäm 5 sany ylmy iş bardy. 1909-njy ýylda Eýnşteýn Sýurih uniwersitetiniň nazary fizika professory boldy. 1911-nji ýylda Pragadaky German uniwersitetiniň professory, 1914-nji ýyldan 1933-nji ýyla çenli Berlin uniwersitetiniň professory we Berlindäki Fizika institutynyň müdiri.

Eýnşteýn 10 ýyllap işlän otnositellik teoriýasyny diňe 1916-njy ýylda düzdi. 1919-njy ýylda Gün tutulmagyna syn eden London Korollyk jemgyýetiniň alymlary munuň dogrudygyny tassykladylar. Görnüşi ýaly, ýagtylyk şöhleleri planetanyň agyrlyk meýdanynyň täsiri astynda egilýär.

1933-nji ýylda faşistler Germaniýada häkimiýete geldi, Einşteýniň, beýleki görnükli alymlaryň, ýazyjylaryň kitaplary meýdançalarda ýakyldy. Berlindäki işler gysgaldylmalydy, alymyň maşgalasy ABŞ-a göçdi. Eýnşteýn Prinstondaky düýpli gözleg institutynyň fizika professory boldy. Faşizmiň jenaýatlaryna nägilelik bildirip, Germaniýanyň raýatlygyndan we Prussiýa we Bawariýa ylymlar akademiýasyna agza bolmakdan ýüz öwürdi. 1940-njy ýylda Amerikanyň raýatlygyny aldy.

1939-njy ýylda Eýnşteýn beýleki alymlar bilen bilelikde Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň prezidentine Germaniýanyň köpçülikleýin gyryş ýaraglary boýunça intensiw iş alyp barjakdygy barada hat iberdi. Hut şu ýüzlenme Amerikadaky ýadro bombasy boýunça işleriň tizlenmegine sebäp boldy. 1945-nji ýylda Hirosima we Nagasakide Amerikanyň atom bombalaryndaky partlama Einşteýni dünýäniň işjeň goldawçysy etdi - ýadro ýaragyny gadagan etmegi talap etdi.

Soňky ýyllarda alym Prinstonda ýaşady, bitewi meýdan teoriýasynyň üstünde işledi, dynç alyş minutlarynda skripka çaldy we köle gaýyk sürdi. Ölümden soň beýnisi zehin üçin öwrenildi, ýöne üýtgeşik zat tapylmady.