Türkmenistanda ilkinji muzeý toplamasy 1894-nji ýylda ýygnalyp başlandy. Eýýäm şol ýyllarda ol esbaplar türkmen halkynyň taryhyna, arheologiýasyna, etnografiýasyna, tebigatyna we şekillendiriş sungatyna degişlidi. 1897-nji ýylda taryhy wakalaryň esasynda Gökdepe muzeýi hereket edip başlady. 1899-njy ýylyň 17-nji martynda Aşgabatda resmi ýagdaýda Zakaspiý oblastynyň muzeýiniň açylyş dabarasy boldy. 1902-nji ýylyň 29-njy sentýabrynda ýörite jemgyýetçilik kitaphanasynyň muzeýiniň we muzeý jaýynyň gurluşygy başlandy, 1904-nji ýylda bolsa onuň dabaraly açylyşy boldy. 1919-njy ýyla çenli bu muzeý Zakaspiý welaýat muzeýi diýip atlandyrylýardy.
1927-nji ýylda Ülkäni öwreniş muzeýinde şekillendiriş sungaty bölümi açyldy. 1938-nji ýylda Şekillendiriş sungaty muzeýi döredildi. 1951-nji ýylda Türkmenistanyň Ylymlar Akademiýasy döredilip, Ülkäni öwreniş muzeýi onuň hataryna girdi.
1963-nji ýylda Ülkäni öwreniş muzeýi Türkmenistanyň Medeniýet ministirliginiň düzümine girdi. 1985-nji ýylda Taryh muzeýiniň, Ülkäni öwreniş muzeýiniň we “Rewolýusiýa göreşijileri” adyndaky memorial muzeýiniň birleşdirilmegi netijesinde Türkmenistanyň Döwlet birleşen Taryh we etnografiýa muzeýi döredildi. Muzeý Zakaspiý oblastynyň öňki Hökümetiniň jaýynda ýerleşipdir.
Türkmenistanyň Garaşsyzlyk döwrüniň muzeýleri. 1998-nji ýylyň 5-nji ýanwarynda Türkmenistanyň Prezidentiniň № 3479 kararyna laýyklykda, öň hereket eden Türkmenistanyň Taryh we etnografiýa muzeýi hem-de Türkmenistanyň Şekillendiriş sungaty muzeýi birigip Türkmenistanyň Milli muzeýi döredildi.
1998-nji ýylyň 12-nji noýabrynda Türkmenistanyň Milli muzeýiniň dabaraly açylyşy boldy. 2005-nji ýylyň 16-njy fewralynda Türkmenistanyň Şekillendiriş sungaty muzeýi açyldy. 2007-nji ýylyň 17-nji fewralynda Türkmenistanyň Milli medeniýet merkezinde Türkmenistanyň Ilkinji Prezidentiniň muzeýi açyldy.
Muzeý işini kämilleşdirmeklige esasy üns berip, Türkmenistanyň Prezidenti Hormatly Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistanyň muzeýleriniň taryhyny öwrenmekligi maksat edindi.
Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň 2007-nji ýylyň 21-nji fewralynda çykaran № 8270 kararyna laýyklykda Türkmenistanyň Milli muzeýiniň iki gapdalyndan Türkmenistanyň Prezidentiniň muzeýiniň hem-de Etnografiýa we ülkäni öwreniş muzeýiniň gurluşygy başlandy.
Türkmenistanyň Prezidentiniň kararyna laýyklykda 2009-njy ýylyň 14-nji maýynda Türkmenistanyň Milli muzeýine Türkmenistanyň Baş milli muzeýi diýen at dakyldy. 2009-njy ýylyň 18-nji maýynda Türkmenistanyň Baş milli muzeýiniň etnografiýa we ülkäni öwreniş muzeýiniň, 2009-njy ýylyň 29-njy iýunynda bolsa Türkmenistanyň Prezidentiniň muzeýiniň dabaraly açylyşy boldy.
2008-nji ýylyň 12-nji maýynda Türkmenistanyň Prezidentiniň karary boýunça Balkanabat, Mary, Türkmenabat şäherlerinde welaýat Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýleriň binalarynyň gurluşygy barada, 2009-njy ýylyň 31-nji iýulynda bolsa Daşoguz şäherinde welaýat Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýiniň binasynyň gurluşygyny başlamak barada karar çykaryldy.
Muzeýler öz gapylaryny myhmanlar üçin:
Mary şäherinde 2010-njy ýylyň 15-nji fewralynda;
Daşoguz şäherinde 2011-nji ýylyň 20-nji iýunynda;
Türkmenabat şäherinde 2011-nji ýylyň 15-nji sentýabrynda;
Balkanabat şäherinde 2011-nji ýylyň 10-njy oktýabrynda dabaraly açdy.
Muzeýleriň gurluşygyny dünýäniň belli gurluşyk kompaniýalary amala aşyrdy, ekspozisiýasy bolsa Türkmenistanyň muzeýleriniň esasy usulyýet merkezi bolup durýan, Türkmenistanyň Baş milli muzeýiniň işjeň ýardam bermegi netijesinde amala aşyryldy.
Taÿÿarlan: Begsoltan Saparowa.
Türkmenistanyň muzeýleriniň taryhy
-
Gurban93
6 years ago
- Döwlet muzeýimize syýahat
Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýiniň merkezi binasy, Türkmenistanyň Prezidentiniň muzeýi, Etnografiýa we ülkäni öwreniş muzeýi diýen 3 bölege bölünýär. Her bölüminiň özüne mahsus aýratynlyklary bolan muzeýimiziň 1-nji gatynda Garaşsyzlyk bölümi, tükmen halysyna bagyşlanan we wagtlaýyn sergi bölümleri, 2-nji gatynda bolsa adamzat taryhynyň Türkmenistanyň çäklerindäki ilki durmuş ýaşaýyş jemgyýeti paleolit, mezolit, neolit hem-de eneolit döwürlerini ýörite taýýarlan diorammalarda, fotosuratlaryň, maglumatlaryň, rekonstruksiýalaryň hem-de arheologik tapyndylaryň üsti bilen görkezilýän Gadymy döwür taryhy bölümi, hem-de irki orta asyrlaryň, orta asyrlaryň ösen döwürleriniň we giçki orta asyrlaryň taryhyny görkezýän Orta asyrlaryň taryhy bölümi hem bar. Bu ýerdäki her bir bölümdäki zatlar özüne mahsus aýratynlyklary özünde jemläp, gelenlerde ýakymly täsir galdyrýar.
Diýarymyzda döwlet muzeýleriniň 36 sanysy hereket edýär...
Diýarymyzdaky muzeýleri ýatlasak 2001-nji ýylda Garaşsyzlygyň 10 ýyllygy mynasybetli gurlup ulanylmaga berlen Döwlet muzeýiniň “Garaşsyzlyk muzeýi” şahamçasy, 2002-nji ýylda gurlan Türkmenistanyň Içeri işler ministrligindäki muzeý ekspozisiýasyny, 2005-nji ýylda Türkmenistanyň Şekillendiriş sungaty muzeýini, Änew şäherçesindäki Milli Ak bugdaý muzeýini, 2007-nji ýylda döredilen Türkmenistanyň ilkinji Prezidentiniň muzeýini, 2009-njy ýylda bolsa Gökdepe milli muzeýiniň, yzysüre Döwlet muzeýiniň Türkmenistanyň Prezidentiniň hem-de Etnografiýa we ülkäni öwreniş muzeýiniň açylandygyny, şeýle-de welaýatlardaky Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýleriniň bina edilip, halkymyza giňden gujak gerenini agzap geçmek bolar. Ýakynda bolsa Aşgabadyň Bekrewe şäherçesiniň ýolunda 650 müň inedördül metr meýdanda ýaýylyp gidýän “Halk hakydasy” ýadygärlikler toplumynyň döredilmegi hem halkymyza ajaýyp sowgat boldy.
Wirtual muzeýi döretmek üçin ýörite topar hem taýýarlanyldy...
Muzeý esbaplary barada maglumat berýän pasportlar häzirki döwürde elektron görnüşe geçirilip, olar ýörite işlenip taýýarlanan muzeý programmasyna laýyklykda amala aşyrylýar. Bu bolsa alnyp barylýan uly göwrümli işleriň biri. Çünki esbaplaryň hasaba alnyşy elektronlaşdyrylan ýagdaýynda ýazmaça hukuk kitaplary we resminamalar, şeýle-de gymmatlyklar seýrek gozgalýar, sebäbi elektronlaşdyrylan pasportlar olaryň suratlary bilen işlemäge mümkinçilik berýär. Bu bolsa resminamalaryň hem-de gymmatlyklaryň aýawly saklanylmagyna ýardam berýär. Şeýle hem elektronlaşdyrylan ulgam ulanylsa muzeýleriň birleşdirilen katalogyna maglumatlary girizmek üçin ibermek işiniňem ýeňilleşjegi hem ikuçsyzdyr. Türkmenistanda döwlet muzeý gaznalarynyň birleşdirilen katalogyny döretmek hem maksat edilip, pasportlaryň elektron görnüşiniň islendik muzeý üçin hem geljegi bardyr.
Gurban93 6 years ago- Goşmaça*
Muzeý-taryhyň watany
Alys asyrlaryň gujagynda uklap ýatan taryha, adamyň däl-de adamzadyň ýörjen-ýörjen mahalyna syýahata gitmek isleýärsiň. Şol döwürleriň geýmine girip, şol günleriň howasyndan dem alasyň gelýär. Ine şonda öz çäksiz isleglerimizi kanagatlandyrmaga, arzuwlarymyza ýetmäge ýekeje ýol bar, ol hem muzeýe alyp barýan ýol. Ümmülmez we şöhratly taryhyň watany bolan muzeýlerdäki her bir gymmatlykda, onuň her bir diwarynda geçmiş ýaşaýar. Beýik taryh wagt derýasyna siňenden soň galan ömrüni däp-dessurlarymyzda, urp adatlarymyzda we muzeýlerde dowam edýär.
Gysgaça taryh
Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýi diýarymyzyň taryhy, medeni gymmatlyklaryny özünde jemlän medeniýet ojaklarynyň biri bolup, 1998-nji ýylyň 5-nji ýanwarynda, öň hereket eden Türkmenistanyň taryh we etnografiýa muzeýi hem-de Türkmenistanyň Şekillendiriş sungaty muzeýi birikdirilip, Türkmenistanyň Milli muzeýi döredilýär. Soňra 2007-nji ýylyň 21-nji fewralynda hormatly Prezidentimiziň Karary esasynda, Türkmenistanyň Milli muzeýiniň binasynyň iki tarapyndan Türkmenistanyň Prezidentiniň muzeýiniň hem-de Etnografiýa we ülkäni öwreniş muzeýiniň binalary gurlup, 2009-njy ýylda ulanylmaga berilmegi bilen onuň ady “Türkmenistanyň Baş milli muzeýi” diýlip üýtgedildi.
Hormatly Prezidentimiziň 2013-nji ýylyň 25-nji aprelinde çykaran Kararyna laýyklykda, Türkmenistanyň Medeniýet ministrliginiň garamagyndaky Milli medeniýet merkeziniň ady “Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkezi” diýlip üýtgedilýär.