«biliwal.com» xewiri: 10-ayning 20-küni türkiye paytexti enqerediki bilkent besh yultuzliq méhmansariyi tolimu qaynam-tashqinliqqa chömgen bolup, méhmansarayning derwazilirigha gül-chembireklerge oralghan mehmud kashigerining süriti bilen türkche “kashigerlik mehmud ming yashinda” dégen xetler bézelgen gül-destiler bilen tolghan idi. méhmansarayning méhman salonining sehnisi alahide bézelgen bolup, sehnidiki ékraning ong teripige «kashigerlik mehmud ming yashinda» dégen xetler bilen bézelgen mehmud kashigerining süriti, sol teripide bolsa türkiye jumhuriyitining qurghuchisi mustafa atatürk ependining süriti, otturisida «türk tili qurultiyi» dégen xetler yézilghan bolup, bu süretler türkiye bayriqi bilen oralghanidi. yighin riyasetchisi ünlük awazda 6-nöwetlik xelq’araliq türk tili qurultiyining bashlan’ghanliqini jakarlash bilen teng,yighin ehli türkiye jumhur reisi abdullagül, bash ministir rejep tayyip erdogan we parlamént ezaliri bilen birlikte jarangliq awazda “istiqlal marshi”ni oqudi. dölet marshidin kéyin türk tili tetqiqat merkizining reisi prof. dr. shükrü haluk akalin ependi bu qétimqi qurultay heqqide toxtilip ötüp mundaq dédi: «türk tili teqtiqat merkizi 1932-yili türkiye jumhuriyitining qurghuchisi mustafa atatürk ependi teripidin qurulghan tetqiqat merkizi bolup, merkez deslepte qurulghan chaghda atatürk ependining katipi atatürk ependidin meslihet sorap: “atatürk ependi, bu tetqiqat merkizi sizning biwasite riyasetchilikingizde quruldi. shunga biz teyyarliq xizmetliride bezi mesililerge duch kéliwatimiz, bolupmu, bu merkezning girbini ishleshte sizdin meslihet sorimaqchi, shunga siz bu tetqiqat merkizining girbini layihileshke meslihet bergen bolsingiz» -- dep sorighanda. atatürk ependi: «bu merkezning girbi mundaq layihilensun. awal türk tili tetqiqat jem’iyiti dégen yézilsun. undin kéyin buning arqisigha tengritaghliri chüshürülsun, tengri téghining üstide bir kök böre anatoligha qarap huwlawatqan körünüsh bolsun» dep jawab bergen. dégendek türk tili tetqiqat merkizining qurulush jeryani heqqide toxtalghandin kéyin, sözini dawamlashturup mundaq dédi: «töt yilda bir qétim échilidighan bu qurultayning bu qétimqisi 6-nöwetlik qurultay bolup, bu qétimqi qurultay türk edebiyati, tarixi, tili, jughrapiyisi, astronomiyisi we medeniyitining asaschisi we qurghuchisi bolghan kashgerlik mehmudning ming yéshigha atap ötküzüldi» dep chüshendürgendin kéyin türkiye jumhur reisi abdulla gül söz qilip, özining “kashigerlik mehmudning ming yashqa tolghanliqini tebriklesh bilen birge türkologiye saheside izdiniwatqan barliq türkologlargha özining minnetdarliqini bildürdi. bash ministir rejep tayyip erdogan söz qilip mundaq dédi: “minglarche yasha kashgerlik mehmud, kashigerlik mehmud türkologiye ilmining atisi we asaschisi, türk démek kashigerlik mehmud démek, kashigerlik mehmud démek türk démek, türk til-edebiyatining, medeniyitining, tarixining zamanimizghiche mushundaq güllinip rawajlinip, yultuzlinip chaqnap turushining özi elwette kahsigerlik mehmudning töhpisidur. kashigerlik mehmudtin taki orhan pamukqiche bolghan alim, shair, yazghuchilirmizdin biz elwette pexrlinimiz we iptixarlinimiz. bir milletning tilining rawajlinishi we güllinishi shundaqla sapliqini saqlap qélishi elwette shu milletning shair, yazghuchilirining ejiridin ibarettur. «minglarche yasha, kashigerlik mehmud! minglarche» dégen kelimisini üch qétim tekrarlighandin kéyin sehnidn chüshti. yighining küntertipi boyiche türkologiye saheside alahide netije yaratqan türkologlargha türkiye jumhur reisi abdulla gül mukapat tarqitip berdi. bu qétimqi mukapatqa érishkenler rosiye, gérmaniye we wén’giriyilik türkologlardin bolup ular prof. dr. andreas rona-tas, prof. dr. lars johanson we prof. dr. victor grigorievic qatarliqlardin ibarettur. bu qétimqi qurultaygha 34 dölet we rayondin 478 mutexessis qatnashqan bolup, yighin 6 kün dawam qildi we yighin jeryanida mehmud kashigeri toghrisida 45 parche maqale oqup ötüldi. yighin’gha uyghurlardin merkiziy milletler uniwérsitétidin prof. dr. abdureop teklimakani ependi qatarliq töt kishi, ürümchidin islamjan shérip beshkéremi, türkiyidiki uniwérsitétlerdin pof. alimjan inayet we yaponiyidiki uniwérsitétlerdin dr. haji qutluq qadiri qatarliq uyghur mutexessislermu qatnashti we öz tetqiqat maqalirini oqup ötti. yighindin kéyin béyjing merkiziy milletler uniwérsitétining doktor yétekchisi prof. dr. abdureop teklimakani we yaponiye kagoshima uniwérsitétining tetqiqatchisi dr. haji qutluq qadiri ependiler istanbuldiki yawro-asiya tetqiqat merkizining reisi a.turan ependining alahide teklipi we orunlashturushi bilen türkiye jumhuriyitining, jumhuriyet bayrimigha qatnashti we bu jeryanda istanbuldiki bir qisim türkologlar bilen uchiriship söhbet élip bardi.