
Täze ýyl , köne ýylyň soňundan başlanjak indiki ýyl; köne ýylyň ahyry we täze ýylyň başy bellenilýän gün. Ofylyň başy dürli ýurtlarda dürli döwürlere gabat gelýär. Köp ýurtda, esasanam Europeewropada, şol sanda Russiýada (Piter I tarapyndan 1699-njy ýylda esaslandyryldy) her ýyl 1-nji ýanwarda bellenilýär. Hijri senenamasynyň kabul edilen ýerlerinde gün ýylynyň dürli senelerinde bellenilýär. Özbegistany öz içine alýan Merkezi Aziýada we Gündogarda Navruz köp ýyl bäri Täze ýyl hökmünde bellendi (ser . Navruz ).
Taryh
Täze ýyl güni adamzat taryhynyň iň gadymy baýramçylyklaryndan biridir we ilkinji gezek miladydan öňki 3000-nji ýylda gadymy Wawilonda we gadymy Müsürde bellenilip geçilýär. Täze ýyl seneleri dürli siwilizasiýalarda we medeniýetlerde bellenilse-de, baýramyň düýp manysy üýtgewsiz galýar: Täze ýyl täzelenişiň, täze maksatlaryň we geçen ýylda edilen işleriň oňyn seljermesine esaslanýar. Mysal üçin, gadymy Müsürde Täze ýyl agşamy Ra hudaýynyň hormatyna gurbanlyklar berlende, müsürliler tarapyndan oba hojalygy üçin täze eýýamyň başlangyjy hasaplanýan Nil derýasynyň iň ýokary derejesine gabat geldi. Wawilonda Täze ýyl baharyň ilkinji aýynda, oba hojalygy üçin täze eýýamyň başlangyjy bilen Täze Aýyň dogulmagyna gabat geldi we Täze ýyl köp ekerançylyk talap edip, taňrylaryň hormatyna gurbanlyklar bilen bellendi. Gadymy Merkezi Aziýada, Zaratuştraçylyk däplerine görä, Täze ýyl baharyň ilkinji aýlarynda gök öwüsýän ýerleriň gelmegi we tebigatyň oýanmagy hökmünde bellenilýär. Häzirki wagtda bellän Navruz baýramymyz, Zaratuştraçylyk däpleriniň miwesidir we häzirki zaman dinimiz Yslam bilen hiç hili baglanyşygy ýok. Mundan başga-da, Täze ýyl baýramçylygy dürli dinler bilen baglanyşykly hemişe bellenilip geçilse-de, sözüň hakyky manysynda DIN baýramçylygy däl-de, eýsem SOSIAL baýramçylykdyr. Täze ýylda oba hojalygynyň bolçulygyny sorap, taňrylaryň hormatyna gurban berildi. Gadymy Merkezi Aziýada, Zaratuştraçylyk däplerine görä, Täze ýyl baharyň ilkinji aýlarynda gök öwüsýän ýerleriň gelmegi we tebigatyň oýanmagy hökmünde bellenilýär. Häzirki wagtda bellän Navruz baýramymyz, Zaratuştraçylyk däpleriniň miwesidir we häzirki zaman dinimiz Yslam bilen hiç hili baglanyşygy ýok. Mundan başga-da, Täze ýyl hemişe dürli dinler bilen baglanyşykly bellenilip geçilse-de, sözüň hakyky manysynda DIN baýramçylygy däl-de, eýsem SOSIAL baýramçylykdyr. Täze ýylda oba hojalygynyň bolçulygyny sorap, taňrylaryň hormatyna gurban berildi. Gadymy Merkezi Aziýada, Zaratuştraçylyk däplerine görä, Täze ýyl baharyň ilkinji aýlarynda gök öwüsýän ýerleriň gelmegi we tebigatyň oýanmagy hökmünde bellenilýär. Häzirki wagtda belleýän Nawruz baýramy, bu Zaratuştraçylyk däpleriniň miwesidir we häzirki dinimiz Yslam bilen hiç hili baglanyşygy ýok. Mundan başga-da, Täze ýyl elmydama dürli dinler bilen baglanyşykly bellenilip geçilse-de, sözüň hakyky manysynda DIN baýramçylygy däl-de, SOSIAL baýramçylykdyr. Gadymy Merkezi Aziýada, Zaratuştraçylyk däplerine görä, Täze ýyl baharyň ilkinji aýlarynda gök öwüsýän ýerleriň gelmegi we tebigatyň oýanmagy hökmünde bellenilýär. Häzirki wagtda belleýän Nawruz baýramy, bu Zaratuştraçylyk däpleriniň miwesidir we häzirki dinimiz Yslam bilen hiç hili baglanyşygy ýok. Mundan başga-da, Täze ýyl hemişe dürli dinler bilen baglanyşykly bellenilip geçilse-de, sözüň hakyky manysynda DIN baýramçylygy däl-de, eýsem SOSIAL baýramçylykdyr. Gadymy Merkezi Aziýada, Zaratuştraçylyk däplerine görä, Täze ýyl baharyň ilkinji aýlarynda gök öwüsýän ýerleriň gelmegi we tebigatyň oýanmagy hökmünde bellenilýär. Häzirki wagtda belleýän Nawruz baýramy, bu Zaratuştraçylyk däpleriniň miwesidir we häzirki dinimiz Yslam bilen hiç hili baglanyşygy ýok. Mundan başga-da, Täze ýyl baýramçylygy dürli dinler bilen baglanyşykly hemişe bellenilip geçilse-de, sözüň hakyky manysynda DIN baýramçylygy däl-de, eýsem SOSIAL baýramçylykdyr. Häzirki wagtda bellän Navruz baýramymyz, Zaratuştraçylyk däpleriniň miwesidir we häzirki zaman dinimiz Yslam bilen hiç hili baglanyşygy ýok. Mundan başga-da, Täze ýyl baýramçylygy dürli dinler bilen baglanyşykly hemişe bellenilip geçilse-de, sözüň hakyky manysynda DIN baýramçylygy däl-de, eýsem SOSIAL baýramçylykdyr. Häzirki wagtda belleýän Nawruz baýramy, bu Zaratuştraçylyk däpleriniň miwesidir we häzirki dinimiz Yslam bilen hiç hili baglanyşygy ýok. Mundan başga-da, Täze ýyl baýramçylygy dürli dinler bilen baglanyşykly hemişe bellenilip geçilse-de, sözüň hakyky manysynda DIN baýramçylygy däl-de, eýsem SOSIAL baýramçylykdyr.[1]
Taryhdaky ilkinji mata Julius Sezar tarapyndan Täze ýyl gijesinde gadymy Rim imperiýasynda ýasalypdyr. 46-njy ýylda döredilen 1-nji ýanwarda yglan edildi. Festiwal täze ýylyň başynda we köne ýylyň ahyrynda doglandygy aýdylýan gadymy rim taňrylaryndan biri usanus taňrysyna esaslanýar. Faceüzi iki taraplydy, biri köne ýyl, beýlekisi täze ýyl. 1-nji ýanwarda gadymy Rimde uly toý geçirildi we usanus hudaýynyň hormatyna dürli sowgatlar we salamlar berildi. Şeýle-de bolsa, Rim senenamasyndaky ýanwar aýynyň häzirki dünýäde ulanylýan Gregorian senenamasynda mart aýyna gabat gelendigini bellemelidiris.
Rim imperiýasynyň ýykylmagy we hristiançylygyň ýaýramagy bilen Täze ýyl baýramçylygy her ýurtda başgaça ugrady. Mysal üçin, Angliýada Täze ýyl aprel aýynda, Fransiýada Paxsa hepdesiniň birinji gününe gabat gelýär, hytaý dilinde 20-nji ýanwardan 18-nji fewrala çenli üýtgeýär we prawoslaw kilisesinde (ruslar bilen birlikde) 13-nji ýanwarda bellenilýär. Italiýada Täze ýyl Isanyň doglan güni 25-nji dekabrda bellenilýär. Bu dynç alyş, her milletiň howa şertlerine, ýaşaýyş durmuşyna we ösüşine görä üýtgeýär. Merkezi Aziýada we Eastakyn Gündogarda bu baýram esasan ýazda bellenilip geçilýärdi, ýöne Yslamyň gelmegi bilen köp halk ony bellemekden ýüz öwürdi.
Yslamda 15-16-njy iýulda düşýän we Muharram diýlip atlandyrylýan Täze ýyl hem bar. Takmynan 622-nji iýul 15-nji ýa-da 16-njy iýul aralygynda musulmanlar üçin hijri ýylynyň başlangyjy hasaplanýar. Şeýle-de bolsa, bu seneleriň Yslamda bellenilmegi henizem jedelli. Bu sene şaýy mezhebine mukaddes hasap edilse-de, sünnüler bu senäni baýramçylyk hökmünde bellemek bidüzgünçilik hasaplaýarlar. Şeýle-de bolsa, iki mezhebiň dürli dinlerine baglylykda üýtgäp biler. Yslam, beýleki siwilizasiýalaryň önümi bolan Täze ýyl baýramçylygyny (1-nji ýanwar, 21-nji mart, Hytaýyň Täze ýyly, Isanyň doglan güni) düýbünden ret edýär.
1582-nji ýylda Rim papasy Gregori köne Julian senenamasyndaky ýalňyşlyklary düzetmek üçin täze senenama teklip etdi, oňa görä ýylyň başy 25-nji dekabr däl-de, 1-nji ýanwarda başlar. Şeýle-de bolsa, diňe Julian senenamasyndaky ýalňyşlyklary düzetmek üçin berlen bu güni bellemek üçin Gregorian teklipleri ýok, ýöne iň möhüm hristian baýramçylygy 25-nji dekabra yza süýşürildi. Emma kem-kemden Europeewropadaky Galkynyş zamanasynyň ahyrynda buthanadan aýralyk äşgär boldy. Countriesurtlarda rewolýusiýanyň başlanmagy bilen katolik buthanasynyň abraýy gaçdy we döwletleriň içerki syýasatyna täsiri tasdan ýitdi. XIX asyryň ahyrynda we 20-nji asyryň başynda Europeanewropa ýurtlarynyň hemmesi dünýewi boldy. Mundan başga-da, protestantizmiň ýaýramagy bilen katolik buthanasy doly gözegçiligini ýitirdi. Centuryigriminji asyryň başyndan bäri Täze ýyl baýramçylygy giňden ýaýrady we katolik buthanasyndan tapawutlylykda 1-nji ýanwar Täze ýyl güni 25-nji dekabrda Ro Christmasdestwo garşy bäsdeşlik güni hökmünde ýüze çykdy. Täze ýyl (Navruz) Merkezi Aziýada hemişe bellenilip geçilýär. Medeniýetimize Täze ýylyň gelmegi çar Russiýasy bilen däl-de, Sowet Soýuzy bilen baglanyşykly. 1-nji ýanwaryň ilkinji güni 1699-njy ýylda Europeanewropaly haýyr-sahawatçy Piter I tarapyndan bellenen hem bolsa, bu Russiýa imperiýasynyň iň uly baýramçylyklaryndan biri däldi.
Häzirki wagtda 1-nji ýanwar dünýewi baýramçylyk, dini kanunlara esaslanýan jemgyýetlerden başga dünýäniň ähli ýurtlarynda diýen ýaly bellenilýär.
By; Arslan Alayew