Näme üçin baýlar – baýaýarlar, garyplar – garyplaşýarlar, a köp adamlar bolsa hiç haçan özleriniň göwün islän zatlaryny edinip bilmeýärler? "Baý kaka, Garyp kaka" kitabynda Robert Koýosaki problemany garyp adamlaryň maliýe pikir ýöretmesinde görýär. Ýönekeý dil bilen aýtsak: durmuş özgerdi, a endikler bolsa öňküligine galdy. Adamlar henizem puluň nämedigini öýlerinde we mekdepde öwrenýärler. Eýsem-de bolsa ýaşaýyş minimumyndan hem az aýlyk alýan mugallym görgüli nädip baý bolmagyň ýoluny salgy bersin? "Baý kaka, Garyp kaka" kitaby adamlara puluň nämedigini, ony nädip özüňe işlär ýaly etmediligini öwretmek üçin çykdy. Biziň bu makalamyz şol kitabyň birinji bölümindäki, ýagny, "Ilkinji ädimler" bölümindäki maslahatlary öz içine alýar. Sebäbi, bu bölüm söwdamyz üçin iň gereklisi diýip hasap edýärin. Şonuň üçin, eger-de Siz eýýäm Robert Kiýosaki agany okan bolsaňyz, onda öz çykaran netijeleriňizi biziňkiler bilen deňemäge gowy mümkinçilik bar. Eger-de okamadyk bolsaňyz, ilki bilen şu makalany okaň, soňra bolsa, mümkin bolsa, ol kitaby hem hökman tapyp okaň. Onda näme, başlaýalyň. Baýlyga we üstünlige ýetmek üçin özüňde nähili hasiýetleri ösdürmelikä?
1. Ruhy güýç. Eger-de Siz köp adamlardan olaryň baý we maliýe taýdan bitarap bolaslarynyň gelýänmidigini sorasaňyz, olar "Hawa" – diýip, jogap bererler. Ýöne mundan soňra oýuna durmuşyň agyr hakykaty goşulýar. Bu ýol çakdanaşa agyr we päsgelçiliklerden doly ýaly bolup görünýär. Meniň Size "Baý bolmak ýeňil" diýesim gelse-de, bu beýle däl. Ýöne bu beýle bir agyz hem däl. Problema bu durmuşda herki zadyň hem guýçli bir stimuly bolmasa agyr ýaly görünýänligindedir. Bular ýaly, günüň-gününe öz öňüňde goýan maksadyňa tarap hereket etmek üçin höweslendiriji faktory nähili döretmelikä? Köp adamlar üçin güýçli höweslendiriji faktor, ýagny, motiwasiýa – bu "Isleýän" we "Islämok". Garyp bolasym gelenok, "daýyma" işläsim gelenok, günüň-gününe ofisde oturasym gelenok.... Erkin bolasym gelýär, syýahat edesim gelýär, isleýşimçe ýaşasym gelýär. Hem-de meniň bu zatlary garran çagymda edesim gelenok. Öz wagtymy, durmuşymy özüm dolandyrasym gelýär. Özgelere haýyr beresim gelýär, daş-töweregimdäki durmuşyň gowulanmagyna goşant goşasym gelýär.... Siziň emotsiýa sebäpleriňiz nähili? Eger-de olar ýeterlik derejede çynlakaý bolmasa, onda bu ýoldaky durmuşyň agyrlygynyň we gaçyp gutulyp bolmajak päsgelçilikleriň hakykylygy has hem güýçli bolup görüner. Robert aga Olimpiýa oýunlaryna gatnaşmagy arzuw eden suwda ýüzüji gyz hakyndaky hekaýaty gürrüň berýär. Ol, okuwa çenli türgenleşmek üçin, her gün irden sagat dörtde turýardy. Ol dynç günlerinde geçirilýän agşamlardyr-üýşmeleňlere-de gidenokdy. Bularyň üstesine-de, ol attestat almak üçin özüniň deňduşlary bilen deň okaýardy. Haçan-da ondan munça güýji nireden alýandygy, özüniň maksada okgunlylygynyň sebäbi hakynda soranlarynda, ol "Men muny özüm üçin we söýýän adamlarym üçin edýärin. Söýgim maňa problemalarymy ýeňip geçmäge we bu zatlardan özümi mahrum etmäge kömek berýär" – diýip, jogap berýär.
2. Saýlamak mümkinçiligi. Biz her gün saýlaw edýäris. Maliýe manysynda, biziň elimize düşýän her bir manatdan biziň gelejegimiz çözülýär: baý bolarysmy, garyp bolarys. Siz maňa özüňiziň puluňyzy nähili harçlaýandygyňyzy aýdyň, menem Size Siziň maliýe ýagdaýyňyzy we bu pudakdaky gelejegiňizi aýdyp bereýin. Garyp adamlaryň bu pudakdaky endikleri erbet. Köp adamlar baý bolmanlaryny gowy görýärler. Adamlaryň 90%-i uçin bu örän ýadadyjy iş. Şol sebäpden hem olar her dürli bahanalary oýlap tapýarlar: "Pul meni gyzyklandyranok", "Maňa pul hakynda oýlanara heniz ir, men örän ýaş" we ş.m. Problema bu aýdylanlaryň adamlary iki sany zatdan mahrum edýänligindedir. Ýagny, olar örän gymmatly maýa goýumy bolan wagtdan we tejribeden dynýarlar. Sizde puluň ýoklugy heniz tejribeden we bilimden ýüz döndermegiňize sebäp bolup bilmez. Biziň her günki edýän saýlawymyz: özümiziň wagtymyzy, tejribämizi we bilimimizi nähili ulanmalydygymyzy çözýäris.
3. Dostlary saýlamak ukyby. Öz gatnaşýan adamlaryňyzy saýlamak meselesine çynlakaý çemeleşiň. Beýle diýmek, siz öz dostlaryňyzy olaryň girdejisiniň derejesi boýunça saýlamaly diýildigi däldir. Esasy zat, Siziň olaryň her birinden näme-de bolsa bir zatlar öwrenip bilmegiňizdir. Özi hem, şol zady öwrenýändigiňize aklyňyzy ýetirip öwrenmegiňizdir. Hiç haçan garyp we gorkak adamlaryň pikirlerine gulak asmaň. Olar her haçan Siziň ýüregiňize düwen pikiriňiziň näme üçin başa barmajagyny gürrüň bermäge taýýardyrlar. Baýlygy döretmekde iň agyr zatlaryň biri – öz-özüňe wepaly bolup galmak we özgeleriň hereketlerini gaýtalamaga çalyşmazlykdyr. Köpçülik hemişe gijä galyp gelýändir we pida bolýandyr.
4. Çalt öwrenmek ukyby. Adam hemişe öz öwrenen zadynyň netijesi bolup galýar. Häzirki üýtgeýän dünýäde diňe bir Siziň bilýän zatlaryňyz manyly däldir. Sebäp diýseňiz, bu bilimiňiz örän tiz könelýär. Esasy zat, Siziň nä derejede çalt öwrenýänligiňizdir. Ýene-de, Siziň öwrenjek zadyňyzy nähili saýlaýanlygyňyzdyr. Köp sanly milliarddan köp pul ýasamagy başaran adamlar şeýle bir geň zady belleýärler: olaryň azyrak şowly, pullary bolmadyk dostlary hiç haçan bulara "Nädip pul gazanmaly?" diýen soragy bermeýärler. Olar diňe iki zady haýyş edýärler:
1) Karzyna puly we/ýa-da
2) Iş ýerini.
5. Öz-özüňi terbiýelemek. Eger-de Siz öz-özüňize erk edip bilmeýän bolsaňyz, onda baý boljak bolup synanyp hem oturmaň. Bu makalada görkezilýän 10 sany hasiýetiň haýsysynyň iň wajypdygyny aýtmak kyn, ýöne bu hasiýet iň kynlyk bilen ýetilýänidir. Edil şu öz-özüňi terbiýelemek hem baýlary, garyplary we otralyk klasa bölýän esasy faktordyr. Ýönekeýleşdirip aýtsak, öz-özüne pes baha berýän we daşarky maliýe basyşa boýun bolmaga ymtylýan adamlar baýap bilmeýärler. Baý kakanyň iň köp gaýtalany "Dünýä sizi elinde oýnaýar" diýilen sözlem bolupdy. Bu bolsa adamlaryň Size zyýan ýetirjek bolýanlygy üçin däl-de, Siziň içerki terbiýäňiziň ýetmezçilik edýäni üçindir. Içerki güýji bolmadyk adamlar köp halatlarda içerki güýji bar bolan adamlaryň pidasy bolýarlar.
6. Oňat maslahatçylary tapmak ukyby. Professionallar üçin puluňyzy gysganmaň. Biz ýygy-ýygydan, ýersiz ýere ep-esli pul sowýarys. Emma bize has köp pul gazanmaga ýardam berip biljek professionallaryň hyzmatyna welin pulumyzy dözemizok. Ýene gaýtalaýaryn: esasy many berýän zatlar – Siziň bilimiňiz we tejribäňiz! Örän köp sanly adamlar özleriniň pulunyň we wagtynyň bir bölegini "Nämäni nädip etseň gowy bolar" diýilen soraga sarp etmän, ýöne hereket edip başlaýarlar. Sizi gyzyklandyrýan pudakda uly üstünlik gazanan bir kişi Siziň üçin oňat maslahatçy bolup biler. Ýene-de, durmuşda öz islän zadyny gazanyp bilen bir kişi hem size oňat maslahatçy bolup biler. Sebäbi, üstünligiň mehanizmi köplenç meňzeşem bolaýýar.
7. Iň bärkisi "Hiç zatdan" hem peýda görmek ukyby. Oňat maýadarlary hemişe iki sany sorag gyzyklandyrýandyr:
1) Goýan pulumy näçe çalt yzyna alyp bilerin?
2) A mugtuna näme alyp bilerin? Ikinji sorag goýulan maýadan görülen peýdany aňladýar. Bu soragyň jogaby bolsa maýadaryň nähili töwekgelçilige gitmäge taýýarlygyna bagly bolup durýar. Belli bir möçberdäki puly sowmazdan ozal özüňize: "Muňa derek näme alaryn? Bu maňa nähili ösüş getirer?" – diýip, sorag beriň. Harçlaryň we maýalaryň arasyndaky tapawut – bu Siziň öňüňizde açylýan mümkinçiliklerdir.
8. Bir maksatda ünsüňi jemlemek ukyby. "Bir wagtyň özünde iki sany depä münmek mümkin däl" – diýip, gadymyýetde biri belläp geçipdir. Özüňiz üçin esasy maksady, baş arzuwy belläň, we her gezek bir ýere gitmelimi ýa ýokmy, bu ýa-da ol kitaby okamalymy ýa ýokmy, bu ýa-da ol adam bilen duşuşmalymy ýa duşuşmaly dälmi diýen ýaly zatlar barada netije çykarmaly bolanyňyzda, özüňizden: "Edýän işim maksadyma tarap hereket etmäge nähili kömek edýär?" – diýip, soraň. Bu sorag Siziň esasy ölçeg soragyňyz bolmalydyr. Şonuň ýaly, Robert aga pula degişlilikde hem belli bir maksatda ünsüňi jemlemek ukyby hakynda gürrüň berýär. Örän köp adamlar ýaňy pul gazanyp başlandyrlar welin, eýýäm iki esse tizlik bilen puly sowmaga girişýärler. Ilki bilen puly özlerine işlär ýaly edip, diňe soňra "Goňşularyňkydan kem bolmadyk" zatlary edinmäge başlamagyň deregne, olar bergä batýarlar we şowsuzlyga uçraýarlar.
9. Gahrymanlaryň gerekligi. Söýen gahrymanlarymyza meňzejek bolmak – öwrenmegiň ajaýyp usulydyr. Ýaşlygymyzdaky fanatizm biziň hemmämize tanyş bolsa gerek. Oglanjyklar – futbol fanatlary, söýgüli oýunçylarynyň hemme statistiki maglumatlaryny bilýärler: haýsy oýunda näçe pökgini saldylar, olar ortaça näçe pökgi salýarlar, gazanjy näçeräk we nädip ady belli boldular. We her gezek bu oglanlar pökgi oýnanlarynda, olar özlerini ýatdan çykarýarlar. Ol mahallar olar ýa Peledirler ýa-da Ronaldodyrlar. Söýen gahrymanlarymyza meňzejek bolmak – öwrenmegiň iň netijeli usullarynyň biridir. Gynansak-da, ulular muny köplenç unudýarlar. Gahrymanlar – bular diňe bir maglumatlaryň we ruhlanmagyň çeşmesi däldir. Gahrymanlar sebäpli ähli zat ýönekeý görünýär. "Eger-de olar muny başarýan bolsa, onda men hem muny başarýaryn". Ine, nähili pikir Sizi ugrukdyrmaly.
10. Bermek ukyby. Eger Size nämedir bir zat ýetmeýän bolsa, Size bu zat "gerek" bolsa, onda ilki bilen ony başgalara beriň. Şeýle etseňiz, ol Size ýüz esse bolup gaýdyp geler. Bu diňe pul manysynda däl, eýsem söýgi, ýylgyryş, dostluk manysynda hem dogrudyr. "Men ýönekeýje gaýtarma täsiriniň prinsipine ynanýaryn we adamlara özüme gerek bolan zady berýärin. Maňa pul gerek, we şol sebäpden men ony berýarin, we ol maňa birnäçe esse bolup gaýdyp gelýär. Maňa tanyş-biliş gerek, şonuň üçin men başgalara bu meselede kömek edýärin, şeýdip özümiň tanyşlarym köpelýär... Jady bar ýaly". Edil şunuň üçin kitapda: "Öwrediň – we Siz ýalkanarsyňyz" – diýilýär. "Men bir zada düşündim. Ýagny, başgalara olaryň bilmek isleýän zatlaryny näçe jan edip düşündirsem, şonça-da özüm köp düşünýärin. Eger-de pul hakynda bir zady bilesiňiz gelýän bolsa, onda bu barada başgalara öwrediň. Şeýle etseňiz, Size täze pikirleriň bütin ummany we berlen mowzuk hakyndaky çuňňur düşünje geler". Köp adamlar üçin ýokarda agzalan 10 sany häsiýet ýeterlik bolmaz. Olar bu häsiýetlerde işlerine ugrukdyrma däl-de özleriçe pelsepe, ýagny filosofiýa görmekleri-de ähtimal. Bu ýalňyş däl. Bu maslahatlaryň ýönekeýje bir pikirler we teoriýalar bolup galmazlygy üçin, belki-de olara şeýle bir wajyp häsiýet ýetýän däldir.

Soňy
Robert Kiýosakiniň "Baý kaka, Garyp kaka" kitabynyň äheňinde ýazylan...