CADILANAN MILLET c=j ı=y y=ý (orginal kopirywat wystawit) Biri bar eydi, biri yok eydi al asmanıñ astında cennete meñzeş türkmen iylinde Alla tagaladan başga adıl bir soltan bar eydi. Onuñ Erkin diyen bir oglı bar eydi. Bu oglan batır hem päliwan bir yigit bolup yetişgeç, geplände iyl agzına añk bolardı, yörände dabanından ot çıkardı, nagra dartanda daglar titrärdi. Arslan yürekli Erkin agzıbir iylatınıñ sayasında duşmanlarına gün bermän, iyenlerini awı, geyenlerini mawı eyläp, gündüzlerini giycä aylandırardı. Günlerde bir gün zalım duşmanıñ aksakgalları, molla-müftileri bir yere üyşüp, Erkiniñ mähnetinden dıynmak üçin kel kellerini gaşap, agır oya batıp, oña duzak gurmagıñ yollarını agtaryarlar. Ahırı birisi:"Pars han, sen gıyzıñı Erkine bercek diyen bahana bilen onı galaña çagırt, şo yerde hem başını kes, şeytmeseñ başga alaç yok" diyyär. Onuñ bu maslahatını goldan Pars han gatı şat bolyar. Pars hanıñ näçe yıldan bäri äre barıp bilmän, esräp yatan gelşiksiz edrenç, diyşleri çüyrän, saçları düşen ”Cebriye” diyen garrı gıyzı bar eydi, ine, şol gıyzı berip, Erkiniñ ayagını duşaklamagı neyet edinyärler. Ertesi Pars han dört yana çapar gönderip, galama-gala sökdürip:"Pars han owadan gıyzını äre beryär, ol kimi halasa han onı şoña bercek hem-de ol yigidi öz mirasdüşeri, yerine patışa etcek" diyip car çekdirip, ala galmagal turuzyar.Cebriyäniñ çüyrük dişlerini tayı görülmedik hünci sadaplar bilen becerdip, saçlarını atıñ guyrugınıñ gılları bilen örüp bezeyärler, adını bolsa Cebriyeden ”Farsiya” üytgedyärler. Günlerde bir gün eydip-beydip Erkin begi Pars hanıñ galasına getiryärler. Onuñ ayagınıñ astına iñ owadan zatları düşeyärler. Yumakçı soytarlar Erkini öwüp:" Pähäy, bu yigde gırk gıyz gurban bolmuş" diyip, yañsılayarlar. Erkin galada göwüniniñ islän keypini edip, iyip-içip geziberyär. Emma ol yanı bilen öz iylinden alıp gelen çöreginden günde bir döwüm iymegi unutmayar. Pars hanıñ galasına gaytmazdan öñ, Atası:" Oglum, bu çörek seni Pars hanıñ pis niyetinden gorar, ol saña tükenmez hem yeñilmez güyç berer" diyenmiş. µndi habarı kimden alaylı, Erkin begiñ iylinden alaylı. Erkiniñ yutdan çıkıp gidenini eşiden Ors han derhal Pars hana çapar yollap, şu mahal bu yeri yagmalamagıñ amatlıdıgını yatladyar. µkisi, iki yandan Erkin begiñ topragını talap, iyl-ulusını gırıp, yurdı öz aralarında paylaşyarlar. Niyetine yeten Pars han, begencinden donuna sıgman, ulı toy tutup, süñk dosı Ors hanı toya çagıryar. Ol, ayrı-ayrı yurtlardan basıp alan mallarından nökerlerine bol-bol serpay yapyar. µne, Ors han, Pars hanıñ toyna bu wakanıñ ıyz yanı goşulıp durşı eydi. Olar şerap dolı bulgurlarını öz yeñişleri üçin galdıryarlar. Ors han, dostı Pars hanıñ toyna hey-de eli eli boş gelermi? Ol yanındakı kiçiräcik sandıkdan henize deñiç görülmedik acayıp bir togalak çüyşäni çıkaryarda:"µne, bu-da menden Farsiya gıyzımıza sowgat" diyyär. Pars hanıñ gözleri yıldır-yıldır edip, gıssanıp elini çüyşä uzadanda, Ors han çaltlık bilen onuñ elini ıyzına itip:"Yok, can dost, bu ayılganç howuplı yaragdır, güyçli partlaycıdır, onı nesip bolsa Erkiniñ yurduna yumurtga togalap, yer bilen yegsan etcek günümiz ulanarıs, onyança töweregiñden sır sakla" diyip, berk sargayar. Bu arada Pars han hem onuñ aksakgallarıdır molla-müftileri Erkini öldürcek günlerina, hem-de onı niçik öldürceklerini maslahatlaşyarlar. Olar Erkiniñ Farsiyanıñ köşgüne barcak giycesi üstüne elleri gılıçlı cellatları iybermegi niyet edyärler. Köşkde cellatları gizläp goyyarlar. Gıyzıñ sarayna giren Erkiniñ gözi hızmatçı çorılarıñ içinde bir gıyza düşüp, huşı başından uçyar. Ol Farsiya däl-de hızmatkär gıyza garşı yöräberyär. Bu gıyz türkmen iylinden yesir alnıp gala getirilen "Aya sen dogma, men dogdum" diyen görkana gıyzlardan birisi eydi. Ol-da Erkinde öz dogduk iliniñ alamatını görüp tanışlık beryär, şol bada-da köşgüñ içinde gizlenip duran cellatlar Erkine garşı topulyarlar. Türkana gıyzıñ şeyle owadanlıgından huşı başından giden Erkin onuñ dadına özüne gelip duşmanlarınıñ üstüne arslan bolup towusyar, köşgi hem galanı olarıñ başlarına ymuryar, canlarını cähenneme iyberyär. Erkin bilen Türkana gıyz weyrana öwrülen galanıñ harabalarınıñ arasında gezip, Pars hanıñ can çüyşesini tapıp, onı yere urup döwyär, şonda öñlerinde ulı bir derweze peyda bolup, Erkin, Türkanañ Gıratıñ ardına alıp:"nirdesiñ dogduk ilim?! diyip ugraberyär. Erkin şähere girenda yurtda ençeme üytgeşikligiñ bolandıgını añyar. Bir topar adamıñ irkilşip, bir gözlerini yumup, eylekisinem zordan açıp, ısgınsız sesler bilen gürleşyändiklerini, añırrakda bolsa yene bir toparıñ ownuk zadıñ üstünde bir-birleri bilen yakalaşıp durandıgını, garawullarıñ bolsa günälini däl-de günäsizi tutup äkidyändigini görüp, gatı geñ galyar. Ençeme yıllap iyl gaygısından başga gaygısı bolmadık, şonuñ üçinem Gazgısız adını alıp, adıllıkda höküm süren han Atasınıñ yerne bolsa Pañmırat tagta çıkanmış. An, onsoñ Erkin atasınıñ yanına barıp nämäniñ nämedigini soranda, Atası: -"Oglum, birisi Pars hanıñ galasından yıldırawuk bir çüyşe getirdi, her kim onı alcak bolup canserek boldı, bir-birini öldürmek diyersiñmi, şugulçılık diyermisiñ, binamısçılık diyermisiñ, ay garaz,yagşılık yat bolup, bu ile erbetlik barı ornaşıp gitdi. Oları hernäçe agzıbirlige çagırsamam, meni diñlän bolmadı. µki yüzli hilegär wezirim Pañmırat bu yagdaydan peydalanıp, özüne howandar tapmak üçin çüyşeden isläne bir gıyılçak berip, adamları cadılap başladı, şeydibem yurdiñ täç-tagtına eye boldı. µndi haçan hem nädip bu tilsimi çözüp, cadılanan halkı oyarıp bolarka" diyip, gözlerinden siyl kimin yaş akdırıberdi. Yagdaya göz yetiren Erkin, garşıdakı belent dagıñ üstüne çıkıp, şähere seredip, çuñ oya batdı. Ol, halkınıñ şeyle agır güne duçar bolandıgına gatı tukat bolup, yüregi agzından çıkara gelip, gam derysına gark boldı.Ana, onsoñ ruhı teninden uçup, özi-de ullakan bir daşa öwrülip yatıberenmiş. Mundan günler, aylar, yıllar ötyär. Köçeden baryan yaşulı ene-atalar ogrınça: "Hanha seret, Gaygısız Atamızıñ oglı Erkin beg dagıñ üstünde otır" diyip, balalarıına dagıñ üstünde garılıp görünyän äpet daşı görkezyärler. Erkin beg bolsa şol yerden şol yerden gözi yaşlı, bagrı başlı öz iyline seredip iliniñ çekyän cebir-cepasına bagrını yakıp otır. 23.11.97 A.Gürgenli