Balhaş köliniň suwy hem süýji suw hem duzly, meselem Gyzyl derýasynda iki sany akym bar,olaryň suwam bir-biri bilen garyşmaýarlar, ýa-da bolmasa Dulygaly (Ulutaý regiýony) derýäsynyň bir kenar tarapy süýji suw, beýleki bir kenar ýakasy ajy suw. Bu barada Gurhanyň 25-nji süresinde 55-nji aýatynda “Iki derýa ýaradyldym birisi süýji suw, birisi ajy, duzly suw we olaryň arasynda garyşmaz ýaly böwet goýuldy” diýip ýazylyp geçilen, munuň ýaly aýat Gurhanyň 24-nji süresiniň 62-nji aýatynda-da görkezilýär. Gün boýunça wagyt kesgitläp bolýandyr, Bu barada Gurhanda şeýle suratlandyrylýar (13 süre 16 aýat) ,ýagny “her Alla tarapyndan döredilen zadyň kölegesi bardyr, we döredilen zadyň kölegesi çepe we saga Alla tagzym edip durýar, zadyň özi bolsa dikligine bytnaman durýar”. Arapça kölege diýmek -zyl diýmegi aňladýar, bu bolsa matematikada tangenis burçydyr Meselem aýatdaky görkezilen kölegeler Alla tagzym edýä diýen manysyny şeýle tejribeler bilen makullasaň bolar meselem her bir jisimiň beýikligini Arab harplary matematika strukturasy bolany üçin algebra, geometriýa we astronomiýa işlerini geçirmek we işlemek aňsat bolupdyr. Alymlaryň aýtmagyna göra 3000-4000 ýyl mundan ozal, (kä halatlarda ondanam köp) arap harplary peýda bolanmyş. Käbir rowaýata göra Allahu tagala, Jebraýyl perişdäniň üsti bilen Adamata 10 suhf görkezmesini iberipdir, o görkezmede alynyp barylmaly adatlar ýazylan ekeni. Jebraýyl perişde Adamatadan Allanyň beren 10 suhybynyň manysyny düşünenligi barada sorag berýär: “Abžada düşündiňmi ?,Öwrenmekde meşgul bolýamyň” - diýip “Doly öwrenmedim”- diýip Adamata jogap beripdir “Bu Abžady öwrenmeseň , Alla eden ybadatyň kabul edip bilmez”-diýip Jebraýyl perişde jogap berenmiş Kerimi Gurhanyň (55 süresiniň 1-3 aýatynda) adamzadyň birinji pygymberi Adam ata ýazmagy we okamygy öwredenligi barada aýdylyp geçilýär. Ýenede Kerimi Gurhanda “Allanyň haky üçin, oka, ýaradan saňa galam öwretdi, adamyň bilmeýän zadyny öwretdi (96 njy süre 1-5 aýat) ýatlanylýar. Alymlaryň aýtmagyna görä arap harplary kosmiki dünýä bilen baglanşyklydygyny aýdýar. Arap harplary 28 sany bolup, aýyň bize görünýän fazasynyň sypat şekillerine gabat gelýär. Birinji aý görünip başlandan doly aýa çenli 14 gün geçýär, ýenede tersine doly aý kiçelip 14-nji günde ýitýär. Her aýyň bir gündäki bir sypaty bir harp bolup hyzmat edýär.Bu barada Kerimi Gurhanyň (36 sür. 38 аýat.). ýatlanyp geçilýär. 14 harp-aý harplary, galan harpyň ýartysy gün harplarydyr, her harp belginiň öz boluşly seslendirişi bardyr. Meselem Al-Farabi- Al-Tusi-At Tusi diýibem atlandyrýalar. Şeýlelikde arap harplary dünýä älemi bilen baglanşygy bardyr Elipbiýiň 2 harp düzgüni bar. Birinjisi-biri ýazuwda okuwda ulanylýar, ikinjisiem matematika hasaplarynda ulanylýar Arap harplarynda san ekwiwalenti 1000 ýetýär emma ýewropa harplary 400 çenlidir. Hasap ýa-da matematika harpy kesgitli derejede ýazyp bolýar. 28 harpy 8 sözden ybarat, olaryň dördüsi üç harpdan, galany dört harpdan ybarat ABŽD(Abžad),HUZ(huuwaz),HTI(hutti),KLMN(kalaman), SGFS(sagfas),KRŞT(garaşat),SHZ(sahhaz),DZG(dzozah) Ýokardaky harplaryň okalyşy Abžad, huuwaz, hutti, kalaman, sagfas, araşat, sahhaz, dzozah. Alymla ryň aýtmagyna görä Kalaman(KLMN) söz (Lam), M(Mim), N(Nun) munyň bir uly manysy bardyr, ýagny filosofiki termin bolup hyzmat edip, dünýä döreýşiniň başlangyç güýçlerden durýan ot, howa, suw, ýer elementligini aňladýandyr.Ýagny ten ýa jisim köp elementden durýandygyny görkezýär. (Aw. belgisi: Magtymgulynyň “Bitmek gerek” diýen goşgysynda «Lam» lutpun kyl umyt, şeýtandan özüň saýlagyl, «Mim» myradyň isteyip, ejizligiň yat eylegil, «Nun» nury-rehmetinden cyn umyt etmek gerek. Ýa-da Magtymgulynyň kitabynda DUŞSAŇ DERDI-BELAGA diýen goşgusynda «Fi», pikiriň kylana, «kaf» gudratyň bes dalmi, «Kap»-«kun» diyen binaňa, «lam» lemgatyň bes dalmi, «Mim», many aňlagana, «nun» nygmatyň bes dalmi, «Waw», waslyňa yetinca, «hi» hijretiň bes dalmi, «Lam-elip», yok ygtybar dunyeyi-biwepaga. diýen setirlerine gabat gelýäň) Uly abžad sany 5995-den durýar ony 5+9+9+5=28. Yslamda 19 san keramatly diýilip hasap edilýär. Sopy teologlaryň analizi boýunça Kerimi Kurhanyň strukturasy 19 sanda esaslananandyr. Meselem (Bu barada Kerimi gurhanyň “Israfil” süresindede ýatlanyp geçilýär) а2=0,236; а+а2=1; а2+а3=0,618, ýagny а=а2+а3; 0,618=0,786 (786-bismillähi). 382:0,618=618; 382х0,618=236; 382:236=1,618. Haýran galaýmaly kanunalaýyklyk ! Asmandaky planetalaryň sanawynda şeýle häsýetleri görüp bolýar: Mars-demir (26), Wenera-mis (29), Aý(Ýer)-kümüş (47),Ýupiter-galaýy (50), Gün-altyn (79), Merkuriý-simap (80), Saturn-gurşyn (82). (Skobkadaky Mendeleýiwiň himiki tablisasyndaky yzygyderli nomeri.) Netijede bu sanlaryň jemi - 393. 393 х 2 = 786 (bu sanyň ekwiwalent deňligi Bismillähi ar-rahaman ar-rahim söze deňdir.)