Ozal gury ýerdäki ilkinji iri organizmler hasaplanylýan prototaksitleriň (Prototaxites) yzlary näbelli ýaşaýyş görnüşi bolup biler. Beýik Britaniýanyň we Irlandiýanyň alymlary şeýle netijä geldiler. Açyş barada Live Science habar berýär. Ylmy işiň netijeleri bioRxiv çapdan öňki makalalar platformasynda çap edildi (makala entek gözden geçirilmedik). Prototaxites 420–375 million ýyl ozal bar bolup, agaç şahalaryna meňzeýärdi. Boýlary 8 metre, ini 1 metre ýetipdir. Olaryň galyndylary ilkinji gezek 1843-nji ýylda tapyldy. Alymlar uzak wagtlap organizmiň haýsy görnüşe - ösümlikleremi, kömelekleremi ýa-da suwotularamy - degişlidigi barada jedelleşdiler. 2007-nji ýylda himiki seljerme prototaksitleriň çüýrän organizmler bilen iýmitlenýän kömelek bolmagynyň ähtimaldygyny görkezdi. Ösümliklerden tapawutlylykda, ol howadaky kömürturşy gazyndan energiýa almaýar. Indi Edinburg uniwersitetiniň Korentin K. Loronyň ýolbaşçylygyndaky alymlar topary Prototaxites taiti görnüşini öwrendi. Ol Şotlandiýanyň Raýni obasynyň töwereginde kremniý gatlakly dag jynslary öwrenilýän wagtynda tapylan kiçijik bir nusgadyr. Bu görnüş öz ägirt garyndaşlaryndan has kiçi bolup, beýikligi bary-ýogy onlarça santimetre ýetýärdi. Täze nusga beýleki belli kömeleklerden düýpli tapawutlanýandygyny ýüze çykardy. Şonuň üçin hünärmenler görnüşiň düýbünden ýok bolup giden jynslara degişlidigi baradaky netijä geldiler. Mundan başga-da, onuň galyndylarynda kömeleklere mahsus bolan hitin tapylmady, ýöne agaçda we gabykda bar bolan lignine meňzeş maddalar tapyldy. 2007-nji ýyldaky barlaglara ýolbaşçylyk eden Stenford uniwersitetiniň professory Kewin Boýs täze taslama gatnaşmady, ýöne kärdeşleriniň netijeleri bilen razylaşdy - bu başga bir zat. Näme üçin bu üýtgeşik jandarlar ýitip gitdikä? Belki olary kömelekler bilen bäsdeşlik ýa-da ilkinji agaçlaryň peýda bolmagy ýok edendir? Bularyň hemmesi häzirlikçe syr bolup galýar. Ýöne ýokary ähtimallyk bilen Prototaxites-iň durmuşyň düýbünden täze bir şahasynyň wekilidigini aýdyp bolar.