Hytaýly we ABŞ-ly mikrobiologlar pomidor sary mozaika wirusynyň (TYLCV) ýokuşan ösümlikleriniň hem, keseli ýaýradyjy mör-möjekleriň hem hereketini üýtgedýändigini anykladylar. Science Advances žurnalynda çap edilen ylmy barlag wirusyň pomidordan beta-mirsen atly bir maddanyň bölünip çykarmagyna sebäp bolýandygy görkezýär. Olar kesel ýokuşmadyk ak ganat çirkeýleri özüne çekýärler. Mör-möjekleriň bedenine aralaşmak bilen, wirus olaryň bu birleşmäniň ysyny saýgarmak ukybyny öçürýär, netijede olar ýokançlygy sagdyn ösümliklere geçirýärler. Bu barlaga Hytaýyň Pekindäki Hytaý Ylymlar akademiýasynyň Güller we gök önümler institutynyň professory Çžan Ýuszýun ýolbaşçylyk etdi. Alymyň sözlerine görä, bu patogen pomidoryň, burçuň, kösüklileriň we käbir beýleki ösümlikleriň köpçülikleýin weýran bolmagyna sebäp bolýan ýeri bolan Aziýanyň tropiki we subtropiki ýurtlarynda giňden ýaýrandyr. Adatça, TYLCV-iň fermalarda peýda bolmagy hasylyň 90-100% ýitmegine getirýär. Bemisia tabaci ak ganatlyjalary ösümlikleriň suwy bilen iýmitlenip, wirusy ýokuşdyrýar. Alymlar TYLCV-iň pomidorda TPS3 we TPS7 genlerini işjeňleşdirip, beta-mirseniň önmegini ýokarlandyrýandygyny anykladylar. Kesel ýokuşmadyk ak ganatlyjalar keselli ösümliklere baryp gonýar we ýokuşandan soň, keselli pomidorlary zaýalap başlaýar. Bu manipulýasiýa TYLCV-iň Aziýada ösümlikleriň arasynda çalt ýaýraýandygyny aňladýar we ony oba hojalygy üçin howply patogena öwürýär. Soňky iki onýyllygyň dowamynda biologlar parazitleriň öz eýeleriniň özüni alyp barşyny dolandyrmagy we hatda hereketlerine gönüden-göni gözegçilik etmegi öwrenendikleriniň köp mysallaryny tapdylar. Tropiki garynjalary “zombä” öwürýän Ophiocordyceps urugynyň kömelekleri munuň aýdyň mysalydyr. Şuňa meňzeş ukyplar arylaryň özüni alyp barşyny dolandyrýan küýki çirkeýlerde, kebelek gurçuklaryny agaçlaryň depesine çykmaga mejbur edýän dürli bakulowiruslarda hem bar.