ATDAŞLAR

(Hekaýa)

Myratly oglanka aýlawa kän gelerdi. Şeýle bir aty, aýlawy gowy görerdi, esli wagt
çapyksuwar bolmagyň arzuwynda-da gezdi. Athana-da baryp gördi. Emma
çapyksuwar bolardan boýy uzyn geldi. Soň mekdebi tamamlap, daşary ýurda
okuwa gitdi. Şol ýerlerde-de, bir gezek, baran ýurdunyň aýlawyna gidip gördi.
Emma, näme üçindir garaşan keýpini alyp bilmedi. Ol ýerdäkileriň at
çapyşyklaryna tomaşa edişlerem başgady. Içgysgynçdy. Göwnüne
töweregindäkiler üçin at ýaryşdam bir, it ýaryşdam bir ýaly boldy. Atlaryň
owadanlygyndan, gujur-gaýratyndan lezzet alynmaýana meňzeýärdi. Çünki
aýlawa, at çapyşygyna mahsus göçgünlilik ol ýerde ýok diseňem boljakdy.
Mümkin, edil beýle-de däldir. Ýat ýurtda öz iliňdäki ýaly bolanok, islendik
zatdanam lezzet almak kyn düşýär. Myratly muňa beletdi. Okuwyň arasynda
öýlerine dynç alyşa dolananda-da ejesine: „Eje o taýda näme iýsemem, bärde seň
bişren naharyňdan doýuşym ýaly hezil edip bilemok. Ýogsa, özüm bişiribem iýip
gördüm” diýerdi. O günlerem geçdi. Myratly okuwundan dynyp ýurduna dolandy,
öýlendi, işe durdy.
Şeýde-şeýde aýlawdanam, atdanam arasy üzülip gitdi. Oglanlykda aty gowy
gördüm diýip, aýlawa gelinmeýär. Hatda kämahallar özüne: „Oglankam at
çapyşygyna-da gyzygyp ýörüpdirin” diýen gezeklerem boldy. Bu günem onuň
aýlaw görmek niýetinde ýokdy. Iş bilen oňa biri şu ýerde görüşmegi belläpdi.
Görüşjegi atyň janköýeri eken. Aýlawa geläýsene diýip halys goýmady. Iş
meselesini gürleşenlerinden soň ol adam: „Men-ä athana gitmekçi. Öz atlarymyň
ýanyragynda bolýan. Çapuwlaram şo taýdan göräýýän. Isleseň gideli” diýdi.
Myratly onuň bilen bagly işlerinden dynansoň, bile tirkeşip ýörmegi gelşiksiz
gördi. „Ýok, dost, saňa azar bolmaýyn” diýip, sypaýçylyk bilen ondan aýryldy.
Çapyşyklaryň başlaryna-da wagt az galypdy. Içinden: „Aty düýşümizde görsegem
bagta ýorýas. Hany oglanlygy ýatlap, birki çapuw göreli” diýip, Myratly boş
oturgyçlaryň birine geçip oturdy. Jaň kakyldy. Bedewler toýhanadan ýola düşdüler.
Myratly gapdalyndaky oturgyçda oturan 13-15 ýaşly oglanyň edil şol atlaryň
biriniň üstünde oturan ýaly, bir ýerde oturmak beýle-de dursun, dik durmaga-da
kararynyň ýetmeýäni görüp ýylgyrdy. Oglan çapyşyga goşulan atlardan biriniň
adyny tutup gygyrýardy. „Ýeri, haýda” diýmäni oňa kim öwredipdir? Ululardan
eşiden bolsa gerek. Ine-de atlar pellehenadan geçdiler. Myratly gözüniň gytagyny
oglandan aýyrman oturansoň birinji çapyşygyň känbir mazasyny alyp bilmedi.
Üstesine ol oglanyň bellän aty birinjem geçmedi. Myratly – Näme, bar gygyranyň biderek bolaýdymy? Bellän atyň sesiňi eşiden däldir.
Eşiden bolsa hökman ozardy – diýip, onuň çetine degdi. Oglan gaty görjek ýaly
etdi. Myratly içinden „Nähak ýere oglanyň göwnüni ýykdym. Özüm oglankam
gygyrmaýarmydym?! Onda-da nähili gygyrardym! Sesim gyrlyp giderdi”.
Üstünden 30 ýyl töweregi geçip giden günleri ýadyna düşen Myratlyň şol wagtlar
gygyran atlary ýadyna düşüp gitdi. „Kiçidag, Gindiguş...”
Myratly ýanynda, atlaryň sanawy ýazylan kitapça güýmenip oturan oglanyň egnine
elini goýdu-da „Gel, bile belläli” diýdi. Oglan möle gözlerini Myratla dikdi. Ol:
„Agam, seňem atdan başyň çykýarmy?” diýýýäne meňzeýärdi. Myratly derrew:
„Herimiz birini däl, iki bolup birini belläli” diýdi. Oglan göwünli-göwünsiz indiki
çapyljak atlaryň sanawyna seretdi. Myratly:
– 5-nji belgi näder öýdýäň? – diýdi.
– Ýok, 4-lük ondan güýçlüdir, Akmaýaň galan gezegi ýok – diýdi.
Soň atlar tomaşaçylaryň öňünden geçmäge başladylar. Dogrudanam, Akmaýa
garşydaşlaryndan has gujurly görünýärdi. Myratly oglan bilen razylaşdy.
Ine-de, jaň kakyldy, atlar ýaryşa goşuldylar. Myratly süňňüniň galpyldap ugranyny
syzdy. Arasynda ýylgyran bolsa-da, gözüni çapuwa goşulan atlardan aýryp
bilenokdy. Oglan „Akmaýa” diýip gygyrmaga başlady. Myratlam tas oňa
goşulşypdy. Töwereginden çekindi. Çagaly-çugaly, ullakan adam... Oglanyň welin,
töweregi bilen işi ýok. Hatda oňa töweregi ýok ýalydy. Bellän atyndan başga hiç
zat onuň gözüne görnenokdy.
Öňde 5-nji belgidäki at barýar. Akmaýa toplumyň içinde. 4-nji belgidäki atyň
yzyndan 7-nji belgidäki at ýetdi. Akmaýa 3-nji oruna geçdi. Atlar iň soňky
öwrüme ýakynlap barýarlar. Akmaýa iň öňdäki 7-lik bilen burun-burna. Oglan
aýlawy göçüräýjek bolýardy. Akmaýa azajyk öňe saýlandy. Myratlam gygyryp
ugrady. Öwrümden öwrülenlerinde atlar deňleşen ýaly göründi. Myratlam indi bar
zady unudypdy. Edil at gamçylaýan ýaly ellerini galgadyşdyryp, gyssanyp ugrady.
Ýüregi agzyndan çykaýjak bolýardy. 7-nji belgidäki ýene öňe saýlanjak ýaly
edýär. „Bol-a, janawar. Hany, haýda”.
Barynyň höwesi ozmakda bolan atlaryň boýunlary has uzan ýalydy.
Çapyksuwarlar ala köýnekleri bilen güle gonan kebelekleri ýatladýardylar. Emma,
hiç kimiň ýadyna kebelek düşenokdy. Pellehana ýene 100 metr galdy. „Gaýrat et.
Öňe geç ahyryn. Berekella, berkella. Gowşama. Haýda, ýeri, ýeri, ýeri” Akmaýa
her gezek öň aýaklaryny ýerden üzende Myratlam bärden „Ýeri” diýip gygyrýardy.
Olar bile goşulşan ýalydylar. „50, 30... Indi 7-lige eýgertmeýäs. Ozduk, ozduk”.
Myratly ýanyndaky deň gygyryşan oglany gujaklady. Oglanam ony. Ikisi iki
ýerden „Ozduk” diýip gygyrýardy... Birdenem Myratly özüne geldi. Oglanam
ýuwaşady. Ozanlaram, galanlaram ýuwaşadylar. Töwerekde eýýäm indiki
çapuwyň gürrüňi gidýärdi. Ýyljyraklap, erni gulagyna ýetäýjek bolýan möle gözli

Dowamy teswirde...

Awtory Ylýas Amangeldi