ÝÜP
Hekaýa
Keşde çekilip, gaýma gaýalýan, kiriş ýaly sapak däl bi.
Bilek ýogynlygyndaky uly tanap hem däl. Tanapdan inçe.
Göze görnen gyzyň örüm saçyndan hem inçe. Çen bilen
orta ýaşly adamyň başam barmagyndan-a inçeräk,
külembikesindenem ýogynyrak, adaty bir ýüp. Munuň
deregi ýüpek, ýüň ýa geçi çöpüri bolman, eýsem, hut pagta
süýüminden işilen. Reňki goýy gök bolup, ozalbaşky
uzynlygy ýedi-sekiz gulaç dagyn bardy.
Guýudan suw çekmek üçin ulanylýan, kim bilýär,
nijembir külpetleri başdan geçiren öňki, köne ýüp halys
sary gidensoň, bir gün doly suwly bedräniň agramyna tap
getirmän üzülipdi. Onuň bir bölegi öý bikesiniň elinde
galyp, beýleki bölegi bedre bilen bilelikde guýynyň
düýbüne gidipdi. Onsoň öý bikesi bazara gidip, ine, şü
ýüpi satyn alyp geldi. Şeýlelikde bu ýüp heniz täze mahaly
özi ýaly täp-täzeje bedre bilen guýa sallandy. Ömrüniň bir
ýyla golaýy şol ýerde ötdi. Munuň kömegi bilen günde
telim bedre suw çykaryldy. Şunça wagtyň dowamynda
munuň kömegi bilen guýudan çykarylan suwy bir ýere
guýsaň, uly bir güzer gürrüňsiz emele geljekdi. Ýok, bu
ýüp ojagaz suwy götereni bilen ejizlemändi, tapdan
düşmändi. Entek güýç-kuwwaty ýetikdi. Içi suwly goşa bedräni asanyňda-da durkuny üýtgetmän, çydam etjekdigi
kesesinden görnüp durdy. Emma bir gün öýüň agyr ýüzli
hojaýyny suw sorujy nasos getirip gurnady-da, guýunyň
suwuny gara güýje daýanmazdan, tilsimat arkaly çykaryp
başlady. Aýalyna-da:
– Wawwasy bar ýaly ulanyň. Döwäýmäň. Ýaman
ynjyk zatdyr diýip tabşyrdy.
Bor diýip, äri bilen ylalaşaýmaly aýaly gözüni-gaşyny
çytyp, “Seň özüň ynjyk” diýerli göründi. Bir pursat
oýurganyp kesä bakdy-da, ters gürrüň tapdy:
– Özünden özi bozulyp, erteki gün bize yňňyldajak
bolsaň, şu wagt ýok et, gözüm görmesin – diýip, öýe
getirilensoň yzyna äkidilmejegine göz ýetirip duranlygy
üçin aýtdy. Şeýdip, geljekde bolaýmagy ähtimal dawany
häzirden öz peýdasyna çözüp goýdy.
Aýalyna juda belet bolansoň, öýüň hojaýyny ätiýaçly
gürrüň etdi.
– Özünden özi bozulybermeli bormy, how! Tapýan
gürrüňiň näteňet? Iňňeden çykma gopuz ýaly täzeje nasos
ahyryn bi . Şalpaň tutman ulansaň, ýaman uzaga gider.
– Şalpaň tutup, näme, bu artybyň üstüne artlaýyn
münüp, alys ýere gelnanja gitjek bolýan barmy?
– Gereginden artyk işledip, agram bermeseňiz hiç
zadam bolmaz. Esasy zat, motory ýanmasa bolýa. Motory
ýansa, bejerjek gümanyň ýok. Şoňa seresap boluň – diýip,
äri başardygyndan sypaýy düşündirdi.
Aýaly soňam birgiden içýakgyç hem kejir gürrüňler
etdi. Äriniň gitdigiçe ýüzüniň gany gaçdy, boýnunyň
ýüzündäki damarlary gatady, ýuwaş-ýuwaşdan eli
sandyrap başlady.
Ýüpi bolsa, bedräň sapyndan çözüp aýyrdylar-da,
odur-budur saklanýan köne tamyň garaňky burçuna oklap
Dowamy teswirlerde bolar...
Awtory Kakamyrat Ataýew
ÝÜP hekaýa awtory Kakamyrat Ataýew
-
Gürgençli
5 years ago
- hersi bir tarapa dagap barýan çagalar hem eşider ýaly gaty
sesde gygyryp, gyzyna haýbat atdy. Şundan soň hiňňilligiň
töweregi çolardy. Bir ýerden bir samsyk şemal tapylyp,
hiňňillik bilen birsellem oýnady-da, irip-ýadap, güw gitdi.
Birhaýukdan goňşularyň gurbanlygyndan gerk-gäbe doýan
agyr ýüzli hojaýyn geldi-de, uzyn-uzyn gägirip, çilim
otlandy. Onsoň ähli agramyny hiňňillige atyp, uçup
görmek üçin bat aldy. Şu ýerde ýüp çydamady. Gap
bilinde-bir ýerde halys ejizlän ýeri bardy. Ana, şol ýerinden
şarpa üzüldi. Üzüldi-de, hojaýyny ýeriň ýüzüne bulap
urdy. Hiňňillige, has anygy ýüpe hapa-hapa sögünip,
hojaýyn epeý gowresine gelişmeýän çalasynlyk bilen
ýerinden galdy. Üst-başynyň tot-tozanyny üfleşdiripkakyşdyryp durşuna daş-töweregine äňetdi. Hiç kim gören
däldir öýtdi. Aýaly gören eken.
– Waý, meň kir serýän ýüpüm! Ak girse-de, aň
girmedik, meýit! Doňuz ýaly bolup, nätdiň ony? Çagaň
aklyça-da ýok aklyň. Indi men kirimi nirä sereýin?
Peýdaňdan zyýanyň kän hojalyga. Garnyňy eşegiň garny
ýaly edip... Sypatyň gursun, sypaty guramyş! – diýip, öý
bikesi gargyndy.
Äri biraz özüni dürsäp, sapajak-supajak etdi.
– Agzyňa ak gelse-de, gara gelse-de, wyzyrdap durma.
Ömürlik zat barmy nä. Ýüpdür-dä, bir gün üzülmeli bor-a.
Wagty-sagady gelende adam ölüp gidýä...
Ýüpi welin, iki bölek bolansoňam ýatdan
çykarmadylar. Bir bölegini-hä öýüň körpe gyzy özi ýaly
çagalar bilen ýüp bökdi oýnuny oýnamak üçin aldy. Bäş-on
gün oýnansoň, irdimi ýa başga has gowy ýüp tapdymy,
-
Gürgençli
5 years ago
- muny bassyrmanyň aşagyna oklap goýberdi. Beýleki bölegi
bolsa erigiň gapdal ösen uly şahasyna oralşyna birki aýlap
ýatdy. Onsoň bir gün öýüň agyr ýüzli hojaýyny ýeňil
ädimler bilen şäherden kiçijik güjük alyp geldi. Ýaňy
süýtden kesilen it çagasyny erik şahasyna oralgy duran ýüp
bilen daňyp goýdy.
Aýalynyň muňa bolmajysy boldy:
– Öýlänligiňi ölüp tapýan halyňa, ýeri, iti nämetjek?
Özüňi oňardyň-da, indi it galdymy?
– Şul öýden jabjynyp, sen girip-çykyp ýörkäň başga it
geregem däl, welin, onda-da durumsyzlyk edip alaýdym,
seni ýekesiretmejek boldum. Aý, ýürek ýuka-da... Ýöne
ahmal bolma, bi seňňäly ganjyk däldir, erkek güjük bi –
diýip, keýpi kök hojaýyn ömürboýy tütünsiz ýakyp gelen
aýalyny duzlady.
– It ýaly bolsamam, ýene senden gowudyryn. Sen itçede ýok. Doňuz sen. Içip, mesirgäp, gören ýeriňde ýatypturup ýörsüň. Hapysa, haram meýdiýanan... – diýip, öý
bikesi hem munuň bilen deň sanaşdy.
Agyr ýüzli hojaýyn aýalynyň kemsitmelerine jogap
hökmünde ýasama äsgermezçilik bilen it ýylgyrşyny edip,
güjügine ýüzlendi:
– He-eý, janawer, bir ganjyk heleýe deňedi diýip,
menden gaty göräýmegin. Aslynda bi heleý sençe ýok.
Ýöne nätjek, alaç ýok, ikimiziň maňlaýmyzda bardyr-da
muň elinden çörek iýmek. Men-ä, näme, ömürboýy...
Hojaýyn güjügine ýüzlenip aýdyp duran sözlerini
soňlamaga ýetişmedi. Sebäbi bu gezek öý bikesi onuň bilen
deň sanaşyp durmagy artykmaçlyk hasap etdi-de,
gapdalynda duran suwly taňkany ärinden dazyrdadyp
saldy. Emma taňka nyşana degmedi. Guýrujagyny
bulaýlap, hojaýyna ýalynjaňlyk edip duran güjüge
-
Gürgençli
5 years ago
- gyltyzyrak degip geçdi. Beýle zada garaşmadyk güjük
çyňsady, urundy. Nirä-de bolsa, bir ýere sümülmek üçin
gaçmaga synanyşdy. Emma ýüp goýbermedi.
Är-heleý bolsa mundan soňam bir-birine diýmesiz
sözleri diýip, aýtmasyz zatlary aýdyşdylar.
Şol gün agşam güjük çyňsama gatyşykly uzyn-uzyn
uwlamasy bilen öý eýelerini gaty birahat etdi. Ertesi
hojaýyn güjügi şähere äkidip, zyňyp geldi. Şeýlelikde
ýüpüň bir bölegi güjük bilen gitdi.
Ýüpüň beýleki bölegi welin bassyrmanyň aşagynda
çaň basyp, kän ýatdy. Bir günem agyldaky iki goýnuň biri
aşa düşüp, ýüzüni sallady.
– Kaka, goýnumyz pyçaga gelipdir – diýip, körpe gyzy
ejesiniň öwreden sözlerini kakasyna ýetirdi.
Agyr ýüzli hojaýyn böküp ýerinden galdy-da, agyla
tarap haýdady. Ine, şu ýerde ýüpüň galan bölegi goýny
güýlmek üçin gerek boldy. Güýldüler. Damagyny çaldylar.
Onsoň, näçe ýyldyr, guransoňam henize-bu güne çenli
sogrulman duran garaly agajyndan asyp soýmak üçin hem
şu ýüpi ulandylar.
Hojaýyn goýny soýup bolup, damakgan akdyrylan
çukuryň üstüne atylan çöp-çalamlary ýakyp otyrka:
– Şular ýaly heleýiň bolsa, malyň ýa aç öler, ýa-da aşa
düşüp öler – diýip, burnuna salyp hüňürdedi.
– Gyrylsyn! Ölsün! Bolmanam äriň kartkeş bolsa,
malyňam artmaz, zadyňam! – diýip, öý bikesi hem gep alyp
galmady.
– Ataň öýüňe daşap ýörseň, zadyň artarmy?
– Daşajak. Öl, ölýän bolsaň. Sen ýaly tapanymy
kärtkeşlere ýal etmesem bolýa... Seni adam eden meň atam
öýüm dälmi?
-
Gürgençli
5 years ago
- Şol gezek bular sögüşip, ýüpi ýatlaryndan çykardylar.
Soň kimdir biri ony bassyrmanyň aşagyna oklady. Ýüp bu
ýerde-de idegsiz kän ýatdy.
Howa sowap, gyş golaýlap, dünýäň ýüzi wagtlaýyn
tukat keşbe giren mahaly öý bikesi sögünip-gargynyp, bu
ýüpe çykap, işikden mellegiň aýagujyna gyzyl çybyk bolup
ýatan gowaça küdesini daşady. Onsoň gysgaragam bolsa,
ýene bir zerur zadyma ulanaryn diýip, ýüpi üzüm
agajynyň şaha bölen ýerine gysdyryp goýdy.
Başga bir bisähet gün gündiziň günortany öý eýesiniň
ýeňles duýgulara hem bipeýan oý-pikirlere akyl-huşuny
aldyran, hüwjük saçly, neşebent ogly bir ýerlerden ýüzüni
ak tam edip geldi-de, özüni asyp heläklemek niýeti bilen
ýüpi bassyrma agajyndan aýlap geçirdi. Halka ýasady.
Dözümli-dözümli çekişdirip, berkdigini ýa däldigini barlap
gördi. Aýagynyň aşagyna ýemşik-ýumşyk köne bedräni
düňderip goýup, halkadan boýnuny geçirdi. Onsoň
pikirlenmän-zat etmän, bedräni depip goýberdi. Ýok,
bolmady. Ýalňyş ölçän eken. Ýüp uzyn bolup, aýagy ýere
degip dur. Bu ýagdaý asylyp ölmäge ýeterlik sebäp bolup
biljek däl. Nätmeli? Etjek alajyň ýok. Ajalyňa gol bulaýanyň
çyn bolsa, ýüpi gysgaltmaly. Aýagyň aşagyna-da bedre dälde, hol çelegi düňderip goýmaly. Ol ilki bilen çelegi
düňderip goýdy. Ýüpi hem biraz gysgaltdy. Emma
bolmajak bolsa bolmaz eken.
– Waý-ý, il-gün ýeteweriň! Dat-bidat, ýeteweriň-uw! –
diýip, öý bikesi iniňi tikeneklediji gorkunç hem çirkin ses
bilen gygyryp, bir ýerden peýda boldy. Ajal kerwenine
daklyşmak üçin ber-başagaý bolup duran oglan oslagsyz,
haýýar sese ziňk edip gitdi. Ejesi bolsa eýýäm haçan ýetip
gelip, ýaňky köne bedräni oglundan aýlap saldy. Bedre
-
Gürgençli
5 years ago
- nyşana jaýdar degdi. Ogly “hyk” edip, bir büküldi-de, şol
pursadyň özünde zut gaçyp gitdi.
Öý bikesi ak tam bolan repide ýaly ýüzüni gaharly
görnüşe getirip, özüni aşak goýberdi. Uçjak guş ýaly
galpyldap oturşyna edil häzir aglamalydygy ýadyna
düşmedi. Onsoň elleriniň, aýaklarynyň titremesine,
ýüreginiň adaty däl gürsüldemesine, sesiniň
sandyramasyna we üýşüp gelen goňşulara kän bir ähmiýet
bermän:
– Wah, tohumy tükenen! Seň ataňdan nä gün gördüm
men... Aňsat ölüm gözleýäňmi, ýerýuwdan! – diýip
gargyndy.
Bassyrma agajyndan ýüpi çözüp aýyrmadylar. Yrym
edip, gara towuk asdylar. Soň ýüp towuk bilen bilelikde
nirädir gürüm-jürüm boldy.
Maý, 2010 ý. Mary
Awtory Kakamyrat Ataýew
Soňy
Gürgençli 5 years ago- goýberdiler. Bu ýerde-de ýüp bir ýyla golaý hereketsiz
ýatdy. Onsoň bir gün öý bikesi köne tamy dörüşdirip ýörkä
ýüpi tapyp aldy-da:
– Asyl bärde ýatyr eken-ä. Ýer ýykyp, gözläp, tapman,
biri ogurlandyr öýdüp ýördüm – diýip, öz ýanyndan
hümürdäp, kakyşdyryp-silkişdirip, alyp gitdi. Eltip,
işikdäki üzüm teläriň maňlaý sütünlerinden adam boýy
belentlikde ýuwulan geýimleri serip guratmak maksady
bilen daňyp goýdy. Ýüp bu ýerde-de bir ýyla golaý durdy.
Şunça wagtyň dowamynda giden egin-eşigiň ýuwulansoň
serilip guradylmagyna sebäp boldy. Bir gezek bolsa, uly,
agyr halyny ýuwdular. Ýüp tutuş bir günläp ýuwulansoň
has-da agralan halyny göterip durmaly boldy. Şol gezek
her näçe dartylsa-da, sozulsa-da, üzülmedi, gaýrat etdi.
Soň, gurbanlyk ýetip gelende hojaýyn öý bikesinden
soramazdan-zat etmezden, ýüpi tutuşlygyna çözüp aldyda, tamyň arkasyndaky garrap, gasyn-gasyn bolan erik
agajynyň gapdal ösen uly şahasyndan geçirip, körpe
gyzyna hiňňillik ýasap berdi. Ine, onsoň hiňňillige öwrülen
pursadyndan başlap ýüp töweregiň çagalaryny gezekli
gezegine uçurmaga başlady. Emma hiňňillik bolmak
ýuwulan geýim-gejimleri guradýan ýüpüň wezipesinden
has agyr bolup çykdy. Muňa münýän çaga bolsa-da, eýläkbeýläk hallanlap bir uçýarlar welin, heý çydar ýaly däl.
Özlerem üznüksiz, şo-ol uçuşyp ýörler. Ýadanoklaram.
Ahyry goňşy çagalaryň biri özüni saklap bilmän, ýykylyp,
burnuny ganatdy. Muňa-da öý bikesiniň bijaý gahary geldi.
– Hany, baryň, dagaň öýli-öýňüze. Bu ýeri, näme,
çagalar bagymy? Ugraň, ugraň, hiňňillik uçulýan ýer däl
bäri – diýip, ol adaty yzgytsyzlygy bilen çagalary kowup
goýberdi. – Senem, gyz, ýok et hiňňilligiňi, häý, hiňňilligi başyny
iýmiş!.. Özümçe bar-ýok, galyň uzyn etekliň artykmaç gepgürrüňi derkaryma däl – diýibem ýeňselerini tüňňerdişip,