Talyplar

2 СЫГЫР СҮРЕСИ Бу сүре Мединеде хасыл болуп, ики йүз сегсен алты аятдан ыбарат. Ол Гурхандакы иң узын сүредир. Бу сүреде хормат, ыбрат, мылакат, ахлак, ника, талак, ве башга шеригат хөкүмлери барасында гүррүң гидйәр. Бу сүрәниң башында мөминлер, капырлар (инкәр эдйәнлер), мынапыклар ве иманлылыгың хакыкаты, күфр (агыр гүнәлер) ве нәпәклигиң нетиҗеси беян эдилйәр. Соңра бешерлер атасы Адам алайхы-с-салам кыссасы айдылып, ол ынсан ярадылан вагтда болуп гечен ыбратлы вака-хадысалар беян эдилйәр. "Бакара" сүресинде аятларың эсасан үчден бир бөлегинде, "Китап эелери" (Төврада ве Инҗиле иман гетиренлер), хусусан, яхудылар хакындакы маглуматлар җемленйәр. Соңра сүйтхорлык җенаяты догрусындакы маглу-мат берлип, Алланың ве пыгамберлериң бу җенаята гаршы уруш ыглан эдендиклери дүшүндирилйәр. Сүрәниң гиришинде болса мөминлери Худайың өңүнде тоба-теселли этмәге ве Онуң диңе Өзүнден медет дилемәге чагырыляр. Бу сүре нәмүчин "Бакара" - "Сыгыр" сүреси дийип атландырылан? Гадымда бени Ысрайыл ковумындан болан бир адам өлдүрилйәр. Эмма онуң җенаятчысыны тапып билмейәрлер. Шонда Алла тагала Муса алайхы-с-салама: "Ковумыңыза айдың, бир сыгыр союп, онуң бир бөлеги билен өлини урсунлар" дийип буюряр. Алланың буйругыны берҗай эденлеринде, яңкы гөлә җан гирип, өзүни өлдүрениң кимдигини айдяр. Сүрәниң бейле атландырылмагының себәби шудур. Бу вака шу сүреде долы беян эдилендир.      Мәхрибан ве рехимли Алланың ады билен:   1. Элип, Лам, Мим. ДҮШҮНДИРИШ. Гурхандакы бирнәче сүре, ине, шейле ялңыз-ялңыз харплар билен башланяр. Көпчүлик Ыслам уламалары назарында мешхур харплар "хуруфи мукаттага", ягны маныдан үзүлен харплар санылып, оларың манысы диңе Алланың өзүне мәлим. Уламаларың айтмагына гөрә, сырлы гайыбана мугҗыза болан бу китап адамларың аңсат окап-аңлап амал этмеклери үчин олара ягшы таналян харплар билен аңсат дүшүнилйән эдип иберилен. Йөне алымлар арасында "Элип" - Алла, Лам — Җебрайыл (Алла билен пыгамбер арасындакы хабар етириҗи перишде). Мим - Мухаммет алайхы-с-салам" дийип, бу харплара маны берйәнлер хем бар.                    2-3. (Хак экенлигине) Хич хили шек-шүбхе болмадык шу китап гайыпдан пейда боландыгына ынанян, намазы долы берҗай эдйән ве бизе рыск эдип берлен нәрселерден ыхсан эдйән таква кишилер үчин ёл геркезиҗидир.              4. Олар сизе хасыл эдилен ве сизден өңки индерилен нәрселере (динлере) иман гетирйәрлер ве ахырет гүнүне анык ынанярлар.           5. Первердигәр тарапындан хидаят (көмек) тапанлар, ине, шолардыр ве наҗат (ягшылык) тапянлар хем оларың өзүдир. ДҮШҮНДИРИШ. Ёкардакы аятларда Алла тагала мөминлериң сыпат-ларыны беян этди. Инди арадакы парх анык болмагы үчин капырлары (инкәр эдйәнлери) сыпатландырмага гечилйәр. •            6. Күфр (агыр җенаят, гүнәлер) ёлуны тутан кимселери болса, ха (Алла азабындан) горкузың, ха горкузмаң, олара барыбирдир, иман гетирмейәрлер.                7. Алла оларың диллерини мөхүрләндир. Гулак ве гөзлерини перде гаплап аландыр. Олар үчин азап бардыр. ДҮШҮНДИРИШ. Шу аятлардан бизе Ыслам дини назарында мөмин кимдир, капыр ким экенлиги мәлим боляр. Ягны гайыба (Алланың, перишделериң барлыгына) ынанян, намазы долы ерине етирйән, Алла берен ныгматлардан башгалара ыхсан-ягшылык эдйән Гурхан ве ондан өң гелен башга ылахый китаплара иман гетирйән ве бу дунйәден башга ене бир башга дүнйә ахырет барлыгына ынанян таква (харамдан сакланян) кишилер диңе мөминлердир. Кимде шейле сыпатлар тапылмаса, ол капыр боляр. Шу ерде бизде яйран геп өңлер мөмин-мусулманлар яшап гечен ватанда яшаянларың әхли өвлатлары мөмин-мусулман, эҗдадлары динсиз я-да башга динлере дегишли боланлар болса, хеммеси капыр диен дүшүнҗе нәдогрудыр. Диймек, хер бир кишиниң мөмин я-да капырлыгы онуң иман херекетине ве амалда эдйән ишине гарап белгиленмеги лазым экен.Инди мынапыкларың нәхили кимселердигини ашакдакы аятлардан билерис.  ••   •        8. Адамлар арасында шейле кимселер хем бар, ким, өзлери мөмин болмадык халда "Алла ве ахырет гүнүне иман гетирдик" диййәрлер.            9. Олар Алланы ве иманлы кишилери алдамакчы болярлар ве өзлери дуймаздан, өз-өзлерини алдаярлар.               10. Оларың калпларында мерез барды, бес,Алла мерезлерини ене-де артык этди.Олар үчин айдан яланлары себәпли, ёвуз азап бардыр.             11. Олара: "Ер йүзүнде бозгакчылык этмәң" дийилсе, "Биз ислах эдйәндирис" диййәрлер.         12. Әгә болуң, ким, олар, элбетде, бозгаклардыр, йөне өзлери дуймаярлар.       ••               13. Олара: "Ине, бу кишилер дек иман гетириң"дийилсе,"Шу пескешлере меңзәп, мөмин боларыс - мы?" диййәрлер. Әгә болуң, ким,оларың өзлери пес кимселердир, йөне муны билмейәрлер. ДҮШҮНДИРИШ. Мәлимки, Ысламы кабул эден ынсанларың көпчүлиги гарып-пахыр кишилерди ве хатда Сухайб, Билал ялы гулларды. Мынапыклар өзлериче: "Ине, шу пескеш адамлара меңзәп, мөмин боларыс-мы?" диййәрдилер.      •            14. Иман гетирен ынсанлара ёлуганларында: "Биз хем иман гетирдик"диййәрлер. Өзлериниң шейтанлары (башлыклары) билен еке галанда болса: "Биз, элбетде, сиз билен биледирис, диңе (оларың үстүнден) гүлйәндирис, боланы" диййәрдилер.         15. Алла оларың үстүнден гүлйәр ве өз ёлларында азашып-йыкылып йөрмеклерини довамлы эдйәр.             16. Олар хак ёлуң орнуна нәдогры ёлы сатын алан кимселер болуп, бу сөвдаларында пейда гөрмедилер ве догры ёла гирйәнлерден болмадылар.                   17. Олар мысалы бир от якянлара меңзейәр.Инди ялын төвереги ягтыландыранда, Алла ягтылыгы айрып, олары хич зады гөрүп билмейән халда, зулмат түмлүгинде галдыряр.        18. (Олар) кер, гүң, көрдүрлер, диймек (ёлларындан) гайтмаярлар.                      19. Я-да олар йылдырым, гөк гүммүрдиси, гараңкылык билен асмандан гуйян ягыш астында йылдырымдан горкуларындан яңа бармакларыны гулагына дыкан халатында өлүм беласындан гачмакчы болуп дуран кимселер ялыдыр. Алла болса, капырлары гуршап алыҗыдыр.         •                     20. Йылдырым гөзлерини көр эдйәр. Ол (төвереги) ягтылдан вагты, йөрәп билйәрлер, өченде, дуруп галярлар. Эгер Алла ислесе, гулак ве гөзлерини ёк хем эдерди. Шүбхесиз, Алла хер нәрсә кадырдыр.  ••           21. Эй, адамлар, сизи ве сизден өң өтенлери таква эелери этмек үчин ярадан Первердигәриңизе ыбадат эдиң.               •           22. Ол (Алла) сиз үчин ери яшайыш өйи, асманы там эдип гойды ве асмандан сув иберип, онуң көмегинде сизе рыск болсун дийип мивелер чыкарды. Бес, билип-дуруп, өзгелери Худая деңешдирмәң.      •                23. Эгер Бизиң бендәмизе индерен задымыза (китаба) шүбхәңиз болса, ол халда шуңа меңзеш бир сүре гетириң ве эгер догручыл болсаңыз, Алладан өзге гүвәлериңизи чагырың.      • •   ••      24. Инди, эгер бейле эдип билмесеңиз, асла бейле эдип билмерсиңиз хем, ол ягдайда адамларың ве дашларың одуна өврүлйән ери болан капырлар үчин тайярланып гойлан довзахдан горкуң. ДҮШҮНДИРИШ. Инди күфр үчин (гөвни гара ярамаз адамлар үчин) тайярланып гойлан довзах тарыпланандан соң, иманлы адамлар үчин сылаг эдип берилйән җеннет тарыпланяр. Эсасан Гурханың гөркезиш услыбы шейле: яман билен ягшы, довзах билен җеннет, рахат билен азап, җенаят билен җеза шейле халда янма-ян зикр-беян эдилйәр.      •  •                                 25. Иман гетирип, ягшы амаллар эден ынсанлара айдың ки, олар үчин ашагындан дерялар акып дурян баглар бар. Хачан шол багларың бир мивесинден дадып гөрүп, "Өң дадып гөрен нәрсәмиз-ле" диййәрлер. Олара диңе даш кешби өңкә шейле меңзеш мивелер берилйәр. Ве олар үчин җеннетде пәкизе җүбүтлер бардыр. Ол ынсанлар җеннетде эбеди галҗаклар. ДҮШҮНДИРИШ. Бу аятда дүнйә багт-сагадаты билен ахыретдәки җеннетиң пархы шекиллендирилен: белкәм, бу дүнйәде хем җеннет ялы багларда дүрли нәз-ныгматлардан хошал болуп, пәкизе өмүр ёлдашлары билен багтыяр өмүр гечирйән кишилер аз дәлдир. Йөне бу багтлы дурмушың бир ногсаны бар болуп, ол хем бир гүн онуң тамам болмагыдыр. Җеннетиң фазылатларындан бири онуң эбеди-бакылыгыдыр. Диңе бу бакы дурмуша етмек үчин паны дүнйәде иман ыгтыкат билен ягшы амаллар эдип яшамак шертдир.  •       •     •         •                                             26-27. Алла чыбын я-да ондан-да майда нәрселер хакында мысал айтмакдан хич чекинмейәр. Иманлы кишилер онуң (мысалының) хакыкат-дан Первердигәр тарапындан айдыландыгыны билйәрлер. Капырлар болса: "Муны мысал этмек билен Алла нәме диймекчи?" диййәрлер. Бу мысал билен көплери азашдыряр ве көплери хак ёла дүшүрйәр. Бу мысал билен диңе Алланың анык гөркезмелерини бозян, онуң сазлашыга буйран нәрселерини үзйән ве ер йүзүнде бозгакчылык эдип йөрйән диңе пасыг-ярамаз кишилери азашдыряр. Олар шүбхесиз зелел гөрйәнлердир. ДҮШҮНДИРИШ. Гурханда балары, чыбын, мөй гарынҗа ялы овнук җандарларың ыбратлы (гөрелдели) тарапларыны гөркезип берйән мысаллар геленде, кәбир кимселер: "Бу китап ылахый китап боланында, бейле майда-чүйде нәрселер догрусында сөз ачылмазды" диййәр. Шонда Алла тагала шол хашарат-нәрселери яратмага утанмандыгы, шейле хем олары мысал этмекден хич хачан утанмаҗакдыгыны беян эдип, мешхур аятлары хасыл кылды. "Алланың анык гөркезмелери" - Мухаммет пыгамбериң гелши вe oңа иман гетирмек лазымлыгының зерурдыгыны Төврат, Инҗил ве башга гайыбана китапларда хем анык гөркезилипди. "Онуң сазлашыга буйран нәрселери" - ата-энә ак болмак, оларың разылыгыны алмак, гарындаш-уругчылык ришделери пугта тутмак ве башга мөмин-мусулманлар билен мәхир-мухабетли болмак ялы затлардыр. "Ер йүзүнде бозгакчылык эдип йөрмек" адамлар арасында питне-писат гозгамак, иман-хормат ёлларына таскынлык этмек ве башга бозук ишлер билен мешгул болмак диен маныны аңладяр.                28. Өли тениңизе җан берен, соңра өлүм берйән, соңра ене дирилден соң, Өзүне гайтҗагыңыз - Алланы нәхили инкәр эдерсиңиз?     •                 29. Ол шейле зат болуп, сиз үчин ердәки әхли нәрсәни яратды. Соңра гөге йүзленди-де, олары еди асман эдип дикледи. Ол хемме зады билиҗидир.                      •          30. Ятлаң (Эй, Мухаммет), Первердигәриңиз перишделере: "Мен ерде (Адамы) халыпа-ярдамчы этҗекдирин" диенинде, олар айтдылар: "Ол ерде бозгакчылык эдйән, ганлар дөкйән кимсәни (халыпа) этҗек болярмың? Элбетде, биз хамды-сена айтмак билен Сени бейиклейәрис ве Сениң адыңы мыдам пәк тутярыс. Алла дийди: "Мен сизиң билмейән нәрселериңизи билйәрин".                 31. Ве Адама әхли нәрселериң адыны өвретди. Соңра олары перишделере йүзлешдирип дийди: "Эгер халыпалыга биз хаклыдырыс" диен сөзлериңиз чын болса, ине, бу нәрселериң атларыны маңа билдириң!"          •     32. Олар айтдылар: "Эй, пәк Первердигәр, биз диңе Сениң танадан затларыңызы билйәрис. Элбетде, Сен өзүң ылым хикмет сахыбы Сен".                         33. Алла: "Эй, Адам, булара ол нәрселериң атларыны билдир" дийди. Адам олара әхли нәрселериң атларыны билдиренинден соң, Алла айтды:"Сизе, мен ер, асманларың сырларыны ве сизе әшгәр кылнан ве әшгәр эдилмедик гизлин нәрселери билйәрин диймәнмидим?"               34. Ятлаң (Эй, Мухаммет), перишделере: "Адама тагзым эдиң" диен бадымыза сеҗдә эгилдилер, диңе Иблис кибр-ар эдип, капырлардан болды.      •              35. Ве айтдык: "Эй, Адам, сиз җүбүтиңиз билен җеннети месген тутуң ве ондан ислән ерлериңизде бимелал иймитлениң. Диңе, ине, бу агаҗа голайлашмаң, ким, ол халда залым боларсыңыз".                       36. Бес, олары шейтан ёлдан аздырып, месгенлеринден чыкарды. Биз айтдык: "Дүшүң (җеннетден ере)! (Сиз) бир-бирлериңизе душмансыңыз. Инди мәлим вагта чен (аҗалларыңыз етйәнчә) ерде месген тутуп яшарсыңыз".              37. Соңра Адам Первердигәр тарапындан бирнәче сөзлер (әхти-пейман-лар) аланындан соң, Алла онуң тобасыны кабул этди. Элбетде, ол тобалары кабул эдиҗи мәхрибан затдыр.      • •             38. Айтдык: "О тайдан (җеннетден) хеммәңиз дүшүң! Инди, сизе Мен тарапдан хидаят геленинде, шу хак ёла улашан кишилере ховп-хатар ёк ве олар гамгын болмазлар".       •      39. Аятларымызы инкәр эдип, ялан диен кимселер болса довзах эелери болуп, онда эбеди галҗаклар. ДҮШҮНДИРИШ. Ёкардакы аятлардан бизе адамзадың Алланың ердәки хемме сыр-эсрарыны билйән халыпа экендиги ве хатда бигүнә перишделериң, хем оңа тагзым эдйәндиклери мәлим боляр. Шейтаның сөзүне гидени үчин, оны җеннетден махрум эдени, инди ерде дынч, асуда яшамак үчин шейтаны-ләлиниң васвасларына учрамазлык зерурлыгы дүшүндирилйәр. Инди Адамзадың гөкдәки иң эзиз ве мукаррам затдыгы беян эдиленинден соң, сөз бени Ысрайыл (Ысрайыл-Якуп пыгамбериң атларындан бири, бен Ысрайыл - Ысрайыл перзентлери дийленде, яхудылар дүшүнилйәр) хакында гидйәр. Оларың ким экенликлери, кылмышлары ве тапҗак акыбетлери хакындакы долы хекаяда (40-41) акыл эелери үчин ыбратлар (гөрелделер) бардыр.               40. Эй, бени Ысрайыл, сизе эден хөдүр ныгматымы ятлаң ве Маңа берен вада-антыңыза вепа эдиң. Шонда Мен хем әхте вепа эдерин. Ве диңе Менден горкуң.         •          •  41. Сиздәки нәрсәни (Төвраты) тассыклайҗы кылып хасыл эден нәрсәме (Гурхана) иман гетириң. Оны биринҗи инкәр эдйәнлерден болмаң. Ве аятларымы гымматы аз нәрселере чалышдырмаң.      •    42. Хакы ялан билен гарышдырмаң, гөре-биле хакыкаты гизлемәң ве Менден әтиячлы болуң.    •     43. Намазы долулыгы билен берҗай кылың. Зекаты бериң ве ыбадат эдйәнлер билен биле ыбадат эдиң.   ••           44. Адамлары ягшылыга ёллап, өзүңизи унутҗакмы? Ислегиңиз билен өзүңиз (Төврат) өвренйәнсиңиз. Акылыңызы ишлетмейәрсиңизми?     •        •       45-46. Сабыр ве салыкат (намаз окамак) билен медет сораң. Элбетде, ол (намаз окамак) агыр ишдир. Эгер өзлериниң Первердигәрине йүзбе-йүз болҗагыны ве шүбхесиз оңа доланҗагыны билйән дана затлара (агыр дәлдир).             47. Эй, бени Ысрайыл, сизе эден ягшылыгымы ве сизи ярадан вагтымы ятлаң! •                    48.Бирев-биревиң дерегине гечилмейән, хич кимден аклав кабул эдилмейән ве адалат хем хасаба алынмаян, ярдам берилмейән гүнден горкуң!                     49. Сизи агыр азаплар билен гынан, огулларыңызы өлдүрип, аялларыңызы дири галдыран Фиравун адамларындан азат эденимизи ятлаң. Ине, шол ишлерде Первердигәриңиз тарапындан сынаг бардыр.            50. Деңзи ортасындан бөлүп, сизи гутарып, гөз өңүңизде Фиравун ковумыны гарк эденимизи ятлаң.              51. Муса билен кырк агшама вадалашанымызы, ол (Бизиң хузурымыза) гиденинден соң, өз-өзүңизе зулум эдилен халда гөлә ыбадат эдениңизи ятлаң.          52. Ине, шол ишлерден соң хем шүкүр этмегиңиз үчин сизи багышлапдык.         53.Сизиң хак ёлы тапмагыңыз үчин Муса китап ве Фурканы (ягны Төвраты) беренимизи ятлаң.                             54. Мусаның өз ковумына айдан сөзлерини ятлаң: "Ковумым, сиз гөлә ыбадат этмек билен өзүңизе зулум этдиңиз. Инди өзүңизи (бир-бириңизи) өлдүрмек билен сизи бар эден ярадан Алла тоба эдерсиңиз. Ярадан Алла назарында, ине, шу (катл-гурбан эеси) сиз үчин хайрлыракдыр. Бес, Алла тагала тобаңызы кабул этди, элбетде, ол гечиримли, мәхрибандыр.                55. Эй, бени Ысрайыл, ятлаң: "Эй, Муса, Алланы ачык-рөвшен гөрйәнчәк, хергиз саңа ынанмарыс" диениңизден, гөге гарап дуркаңыз, сизи йылдырым урды.         56. Соңра шүкүр этмегиңиз үчин өлениңизден соң дирилтдик.                      57. Ве булуды үстүңизе саяван этдик ве асмандан ширин ныгматлар,беденелер ягдырып, "Сизе рыск эдип берлен пәк нәрселерден ийиң" (дийдик). (Бени Ысрайыл) Бизе зулум этмеди, белки, өзүне зулум эдиҗи болды.                       58. "Шу оба (Куддуса) гириң-де, ондан ислән ерлериңизде ийип-ичиң.Дервезеден сеҗде эдип гириң ве "багышла" дийиң. Биз хаталарыңызы гечирерис ве ягшылык эелерине артык ныгматлар берйәрис" диенимизи ятлаң!                    59. Шонда залым кимселер олара айдылан сөзден башга сөзи алмашдырып айтдылар. Бес, Биз бу эден этмишлери үчин бу залымлар үстүне асмандан бела ягдырдык.                    • •            

Köneler, ynsan tarapyndan 13 years ago

ynsan

13 years ago

60. Ятлаң, (эй, бени Ысрайыл) Муса өз ковумы үчин сув диләнде:"Хасаңызы даша уруң" дийдик. Бес, ондан он ики чешме атылып чыкды.
- Хер бир кабыла-тирә (олар он ики тохум-тичдилер) өз сувы мәлим болды. "Алла берен рыскдан ийип-ичиң, ер йүзүнде бозгакчылык этмәң, җенаяты яйратмаң".
                  •                •  •                   •       •  
61. Ятлаң:"Эй, Муса, бир меңзеш тагама хич канагат эдип билмейәрис,Первердигәриңе дога эт, бизе ерде өнүп-өсйән гөк өнүмлерден хыяр, сарымсак, мәш, кәшир, шуңа меңзеш өсүм- ликлери чыкарып берсин" диениңизде, ол: "Ягшы нәрсәни пес нәрсә чалышмагы ислейәңизми? Онда барың Мүсүре, соран нәрселериңиз дурар?" дийди. (Нәшүкүр-ликлери себәпли) олара хорлук ве мисгинлик язып гоюлды. Ве Алланың газабына дучар болдулар. Муңа себәп, оларың Алла эрадасыны инкәр эдендиклери ве Пыгамберлери нәхак хеләк эдендиклеридир. Муңа себәп, этагат этмән, (боюн эгмән) ёвуз боландыкларыдыр.
•     •                   
62. Элбетде, иман гетиренлер, яхуды боланлар, насранылар ве сабылар (перишделере сыгынянлар) - (олардан) хайсылары Алла, ахырет гүнүне ынанса ве ягшы амаллар кылса, шолара Первердигәр өңүнде серпай бардыр ве олар үчин ховп-хатар, гам-тешвүш ёкдур.
               
63. Ятлаң: (эй, бени Ысрайыл), Биз әхти-пейманыңызы алыпдык ве үстүңизде Тур дагыны гөтерип дуруп, "Гетирен нәрсәмизи (Төвраты) пугта тутуң, ве ондакы бар нәрсәни ядыңызда саклаң, шаят, таква эелеринден болсаңыз" дийипдик.
              
64. Соңра - шол 'әхти-пеймандан йүз өвүрдиңиз. Эгер сизе Алланың көмеги болмаса, зелел гөрүҗилерден болардыңыз.
            
65. Араңыздан шенбе гүнүнде хетден ашан кимселери гөрдүңиз. Бес, биз олара: "Бетбагт маймынлара өврүлиң" дийдик.
         
66. Биз бу укубаты шол вагт ве соңкы дөвүрлер үчин гөрелде, таква кишилер үчин навиза (несихат) этдик.
ДҮШҮНДИРИШ. Яхудылара шенбе гүни балык авламак гадаган эдилипди. Олардан кәбирлери шенбе гунлери балыклары габап, гараңкы дүшенден авламага башлаярдылар. Ине, шу җенаятлары - өзлери үчин шенбе гүнүнде хетден ашандыклары себәпли, җеза сезевар болдулар.
    •                  
67. Ятлаң! Муса өз ковумына: "Алла бир сыгыр соймагыңызы буюрды"диенинде, олар: "Үстүмизден гүлйәңми?" дийдилер. (Муса) дийди: "Эйсе, җахылларың бири болмаз ялы Алладан пена бермегини сораярын".
            •             
68. Олар дийдилер: "Первердигәриңе дога эт, онуң нәхилидигини беян этсин". Муса дийди: "Онуң айтмагына гөрә, ол гарры сыгыр хем, яш гөле хем болмадык орта бир җанавердыр. Инди перманы берҗай эдиң".
            •      • 
69. Олар дийдилер: "Первердигәриңе дога эт. Онуң реңкини беян этсин". Муса айтды: "Онуң айтмагына гөрә, ол ачык меле реңк сыгыр болуп, гөренлериң гөвни чаг болар".
        •         
70. Олар айтдылар: "Первердигәриңе дога эт. Онуң нәхилидигини беян этсин, бу мал бизе анык болмады. Эншалла, инди ёлумызы тапарыс".
   •                       
71. Муса айтды: "Онуң айтмагына гөрә, ол шейле сыгыр болуп, хорланып ер сүрмейәр, онуң билен экин хем экилмейәр, айыбы-ногсансыз, онда өз реңкинден башга реңк хем ёк". Олар: "Инди хакыкаты айтдың" дийдилерде, узак кынчылыклар чекип (шол айдылан сыпатлара эе болан сыгыр тапып) сойдулар.
ДҮШҮНДИРИШ. Мешхур аятлар мазмунында бир хикмети аңламак мүмкин: адам биреве ынанып, хормат гоянындан соң, онуң эмри-перманыны деррев берҗай этмек герек. Болмаса, онуң өзүне зелел болмагы мүмкин. Ёкардакы аятларда беян эдилен кишилер ызлы-ызына берен сораглары нетиҗесинде, шейле сыпатлы сыгыр соймак лазым болды, олар бейле сыгры ызарлап тапмак үчин аз азап чекмедилер. Ахыры тапанларында, онуң эеси болан кемпир онуң үчин өрән гыммат нырх-шол сыгрың дериси долы алтын талап этди. Ве олар бу нырхы төлемәге меҗбур болдулар. Эгер перман боландан, деррев бир сыгры тапып, гурбан эденлеринде, өзлерине аңсат болҗакды.
   •     •                
72-73. Ятлаң, (Эй, бени Ысрайыл), бир җанлы өлдүрип, онуң җенаятчысы ким экенлиги хакда давалашсаңыз, шонда, Алла гизлән нәрселериңизи йүзе чыкарыҗыдыр - "Оны (җеседи) сойлан сыгрың бир бөлеги билен уруң" дийипдик. Алла өлүлери шу усулда дирилдйәр ве сизе пикир этмегиңиз үчин Өз аятларыны хөдүрлейәр.
ДҮШҮНДИРИШ. Хакыкатдан, шейле эденсоң, шол җеседе җан гирип, өзүни катл эдениң кимдигини айдяр.
            •        •        •             
74. Ине, шейле мугҗызалары гөрениңизден соң хем, калпларыңыз юмшамады. Бес, ол калплар даш ялыдыр я-да ондан-да гатыракдыр. Шейле дашлар бар ки, олардан чешмелер атылып чыкар, ене шейлерәклери бар ки, ярылып, ичинден сув чыкяр, ене шейлеси бар ки, Алладан горкусына ашак гачяр. Алла эдйән амалларыңыздан гапыл дәлдир.
                    
75. Оларың имана гелмегине арзувмент боляңызмы (эй, мөминлер)? Арасында олардан бир топары Алланың келамыны эшидйәрлер, соңра, оны аңлап, акыл етиренлеринден, билип-дуруп өзгердйәрлер.
     •                   
76. Иманлы кишилере ёлуганларында: "Иман гетирдик" диййәрлер. Бир-биревлери билен габат геленлеринде болса: "Сиз соңундан Алланың алнында җеделлешмек үчин олара (мусулманлара) Алланың өзүңизе берен зады хакында айтмаярсыңызмы?" диййәрлер. Аклыңызы ишлетмейәңизми?
ДҮШҮНДИРИШ. Ягны, мусулманлара: "Төврат китабында гелен Мухаммет пыгамбер хакындакы геплери геплейәрсиңизми? Онуң ахыретде гереги боляр-а?" диййәрлер.
  •       
77. Алла, шүбхесиз, оларың яшыран нәрселерини хем, әшгәре нәрселерини хем билиҗи экендигини билмейәрлерми?
           
78. Оларың ичинде китапдан бихабар, диңе хам-хыяллары билйән топарлары хем бар, ким, олар диңе гүман эдйәрлер, боланы.
                         
79. Өз эллери билен китап язып, соңра азаҗык гыммата сатмак үчин: "Бу китап Алла хузурындан гелди" диййән кимселере хеләкчилик болгай.
   •   •                   
80. Яхудылар: "Санаглы гүнлерде бизе довзах оды дегйәр" дийдилер. Олара айдың (эй, Мухаммет): "Алладан әхти-пейман алдыңызмы, шейлеликде, Алла хергиз антына хылап (дөнүклик) этмейәр - я-да Алла хакында билмедик нәрселериңизи айдярмысыңыз?"
         •     
81. Ёк! Кимде-ким яманлыгы кесп этсе ве гүнә гапланып галса, ине, шолар довзах эелеридир. Олар шол ерде эбеди галҗаклар.
      •     
82. Иман гетирип, ягшы амаллар эден (ынсанлар) болса, .җеннет эелери болуп, шол җайда бакы галҗаклардыр.
                ••     •        
83. "Диңе Алла ыбадат эдерсиңиз, ата-энә, гарындаш-доган, етим ве мисгинлере ягшылык эдерсиңиз. Кишилере ягшы сөзлер сөзләң ве намазы долы берҗай эдиң, зекаты бериң" дийип, бени Ысрайылдан әхти-пейман аланымызы ятлаң. Соңра болса (эй, бени Ысрайыл), сәхелче кишиден өзгәңиз йүз өвүрдиңиз ве сизем өврүлдиңиз.
               
84. Ятлаң:"Бир-бириңизиң ганыңызы дөкмерсиңиз, бир-бирлериңизи җайларыңыздан ковуп гойбермерсиңиз" дийип, әхти-пейманыңызы алып-дык, соңра (Ыслам гелен дөвүрде) өзүңиз шаят болан халда муны ыкрар эдипдиңиз.
                                                     
85. Соңра болса, сизиң өзүңиз бир-бириңизи өлдүрдиңиз, өз тайпаңыздан болан бир топарыны дияр-топрагындан ковуп, гүнә ве зулум этмекде бир-бириңизе көмек бердиңиз. Эгер сизе есир халда гелселер, хак төләп, гутарярсыңыз. Эмма ковуп гойбермек сизе гадаган эдилипди. Я-да китабың бир кысымына ынанып, бир кысымыны инкәр эдйәңизми? Араңызда ким бу иши этсе, онуң җезасы бу дүнйәде рысва болмак, кыямат гүнүнде болса, берк азаба дучар эдилмекдир. Алла эдйән ишлериңизден хабарлыдыр.
              
86. Ине, шолар ахырет орнуна паны дүнйәни сатын алан кимселердир.
Бес, азаплары еңиллешдирилмейәр ве олара көмек хем берилмейәр.
ДҮШҮНДИРИШ. Яхуды кабыла-тирелеринден бени Курайза Авс атлы арап тиреси билен, бени Назр диен яхуды тиреси болса, Авсың душманы болан Хазраҗ, дийип атландырылян арап тиреси билен бирлешикдеди. Хачан Авс билен Хазраҗ арасында уруш болса, яхудылар хем меслекдешлери билен биле урша чыкып, өз диндешлериниң ганыны дөкүп, мал-мүлклерини талаярдылар. Шунлукда, диндешлериң бири-бири билен уршуп, ган дөкмеклери Төвратда харам эдилендир. Инди, уруш гутарандан соң болса, бир тирә тарапдар болан яхудылар икинҗи тирә тарапдар болан яхудылардан есир дүшенлер болса, хак төләп, халас эдйәрдилер. Шонуң үчин ёкардакы аятда: "Я китабың (Төврадың) бир бөлегине ынанып, бир кысымыны инкәр эдйәңизми?" дийилди.
                •              
87. Элбетде, Муса китап бердик. Ондан соң хем пыгамберлер ибердик. Меръем оглы Иса хүҗҗетлер бердик ве оны Рухулхуда (Җебрайыл)билен кувватландырдык. Хер хачан бир Пыгамбер сизе якмаян нәрсе (аятлар) билен гелсе, биреви яланчы дийип, биреви өлдүриберйәңизми?
         •  
88. "Калбыңыз берк" дийдилер. Ёк, терсине, агыр гүнәлери (күфрлери) себәпли, олары Алла нәлетләндир. Бес, кәбирлери иман гетирйәрлер.
                  •         
89.Хачанда олара Алланың хузурындан өзлеринде бар нәрсәни (Төвраты) тассык эдиҗи китап геленде, озал динсизлере гаршы шол китапдан көмеге гарашярдылар - бес, хачан ки олара өзлериниң билйән зады геленде, капыр болдулар. Капырлара Алланың лагнаты болгай.
         •                    
90. Алланың бенделеринден исләнине өз кереми билен (вахый) ибермегине гаршы чыкып, Алланың хасыл эден нәрсесине капыр болмаклары себәпли, олар өзлерини иң ярамаз нәрсә сатдылар. Бес, газап үстүне газап билен гайтдылар. Капырлар үчин хор кылыҗы азаплар бардыр.
                               
91. Хачан ки олара: "Алланың хасыл эден нәрсәсине иман гетириң" дийилсе, "Биз өзүмизе хасыл эдилен нәрсә иман гетирерис" дийдилер. Ве ондан соң инен, өзлериндәки нәрсәни (Төврады) тассык эдйән хака (китаба) капыр болдулар. Айдың (эй, Мухаммет): "Эгер мөмин болан болсаңыз, нәме себәпден озал Алланың пыгамберлерини өлдүрйәрдиңиз?".
            
92. Муса сизе ачык хүҗҗетлер (делиллер) гетиренинден соң, өз-өзүңизе зулум эдип, оиуң ызындан гөлә сыгындыңыз.
                             
93. Ятлаң, (эй, бени Ысрайыл), Биз әхти-пейманыңызы алып, үстүңизе Тур дагыны готерип дуруп: "Гетирен нәрсәмизи (динимизи) мәкәм тутуң ве гулак асың" диенимизде, "Эшитдик ве боюн сынмадык" дийдилер.
Капырлыклары себәпли, гөвүнлери диңе гөлә ыбадат этмек билен долуды.
Айдың: "Эгер сиз мөмин болсаңыз, иманыңыз сизи мунча ярамаз нәрселере буюрярмы?".
           •• •     
94. Айдың (эй, Мухаммет): "Эгер Алла хузурында ахырет дияры (җеннет) башга адамларсыз диңе сизиңки болса, ол халда догручыл болсаңыз, өлмеги арзув эдиң!".
 •         
95. Эден этмишлери себәпли, хәли-шинди оны (өлүмини) арзув эдип Билмейәрлер. Алла залымлары билиҗидир.
•  ••                         
96. Оларың хатда мүшриклерден хем дурмуша (яшайша) ачгөз кишилердигини гөрер- сиңиз. Оларың кәбирлери мүң йыл өмүр сүрмеги ислейәр. Эмма узын өмүр олары азапдан узаклашдырмаяр. Ахырын, Алла эдилйән амаллары гөрүп дуруҗыдыр.
      •            
97. Айдың (эй, Мухаммет); "Ким Җебрайыла душман болса, (ол Алла душмандыр)". Элбетде, ол (Җебрайыл) Алланың ислеги билен калбыңыза өзүнден овалкы китаплары тассык эдйән ве мөминлере хидаят ве хошхабар болан Гурханы хасыл кылды.
            
98. Ким Алла ве Онуң перишделерине, пыгамберлерине, Җебрайыл ве Микайыла душман болса, бес, элбетде, Алла (бейле) капырлара душман-дыр.
           
99. Хакыкатдан сизе ачык аятлар хасыл этдик. Оңа (аятлара) диңе (ынанмаян) пасыклар капыр болярлар.
           
100. Хер хачан бир анта әхтлешселер, олардан бир топары бозу-берйәрми? Хакыкатдан оларың көпүси имансызлардыр.
                      
101. Хачан олара Алланың хузурындан өзлериндәки нeрсәни тассык эдиҗи Пыгамбер гелсе, китап (Төврат) берлен кимселерден бир топары Алланың китабыны (Гурханы Керими) хич зат билмейән ялы болуп, аркаларына окладылар.
•               ••                                                                   
102. Ве Сүлейман дөврүндәки шейтанларың айдан затларына ынанярлар.
Сүлейман капыр дәлди, белки, адамлара сехр-җады өвредйән шейтанлар капырдыр. Ве Бабылдакы Харут ве Марут атлы перишделере индерилен нәрселере ынандылар. - Олар, ол перишделер: "Биз диңе питнедирис, (ягны адамлары алдап, имтихaн-сапак бермек үчин иберилендирис), бес, (бизиң айдан нәрселеримизи эдип) капыр болуп галма" диймезден, дуруп, хич нәрсе өвретмейәрдилер. - Ве шолардан (Харут ве Марутдан) әр-аялың арасыны бозян затлары өвренйәрлер. (Ләкин) олар (яхудылар) Алладан идинсиз хич киме зелел етирип билмедилер. Ве хич пейдасыз, билкастлайын зелелли нәрселери өвренйәрлер. Ахыр (Алланың китабының орнуна сәхри) чалшан кимселере ахыретде хич хили несибе ёк экенини билипдилер. Җанларыны шейле яман нәрсә (ягны, ахыретдәки махрумлыга) сатандык-ларыны билселерди?!
   •          
103. Эгер олар имана гелип, Алладан горксалар, Алла тарапындан болян согабың, элбетде, ягшырак болҗагыны билселерди?!
ДҮШҮНДИРИШ. Перишделериң адамлара сехр (җады) өвретмеклериниң өз хикмети бар. Роваят этмеклерине гөрә, шол дөвүрде сехргәрлик өрән ровачланан экен. Сехргәрлер көпелип, оларың кәбирлери хатда өзлерини пыгамбер дийип ыглан этмек дереҗесине ченли баранлар. Шонда Алла тагала өзүниң ики перишдесини иберйәр. Олар адамлара дурли сехрлери өвредип, сехргәрлик өвренмегиң мүмкин болан затдыгыны, пыгамберлигиң болса, ялңыз Алла тарапындан берилйәндигини дүшүндирдилер.
             
104. Эй, мөминлер, "Роина", диймәң, "Унзурна" дийиң.
ДҮШҮНДИРИШ. Арап дилинде хер ики сөз "Бизе бакгын, серетгин"
диен маныны аңладяр. Йөне яхудылар "роина" сөзүниң "риоя этмек", "бакмак" диен маныда узакдан чыканыны биленлеринден соң, гөвүнлери бозуклыгы себәпли, "руннат - еңил болмак" диен узакдан чыкян сөзе меңзедип ишлетдилер. Шонуң үчин Алла тагала мөминлере бу сөзи ишлетмезлиги эмр кылды.
Ве (Алланың эмир-нахай-перман-такыкларына) гулак асың! Капырлар үчин агыр азап бар.
•          •                 
105.Не китап эелери (яхуды ве насранылардан болан) капырлар, не нәшүкүрлер сизе Первердигәриңиз тарапындан бир ягшылык (ягны, вахый) инмегини ислейәрлер. Алла болса рахмет-мерхеметини өзүниң ислән кишилерине тайын эдип берйәр. Алла бейик фазлы-керем сахыбыдыр.
               •      
106. (Эй, Мухаммет), хайсы болса-да бир аяты бикар этсек, я-да, ядыңыздан чыкарсак, ондан ягшырагыны я-да шоңа меңзешини гетирйәрис.
Алланың хер нәрсә кадырдыгыны билмедиңизми?
                  
107. Ер-асманлар мүлки Алланың өзүниңки экенлигини ве сиз үчин Алладан өзге бир дост я-да көмек бериҗи ёк экендигини билмедиңизми?
                •   
108. Я-да Пыгамбериңизден өң Мусадан соралан нәрселери сорамагы ислейәңизми (эй, мөминлер)? Ким имана күфри (агыр гүнәни) чалышса, элбетде, догры ёлдан азашяндыр.
•          •        •           •      
109. Китап эелери сизи иманлы боланыңыздан соң (ягны, хәзир), оларың өзлерине хем хакыкат ачык-рөвшен боланындан соң, хасат (бахылчылык) эденлери себәпли, күфре (агыр гүнә, җенаята) гайтармагы ислейәр. Бес, Алланың буйругы гелйәнчә, олары багышлаң ве гүнәлерини гечириң.
Элбетде, Алла хер нәрсә кадырдыр.
   •           •     
110.Намазы долы берҗай эдиң ве зекады бериң! Өзүңиз үчин нәме ягшылык эден болсаңыз, оны Алла хузурында тапарсыңыз. Шүбхесиз, Алла эден амалларыңызы гөрүп дуруҗыдыр.
   •    •             
111. "Җеннете диңе яхуды я-да насраны боланлар гирер" дийдилер. (Ягны, яхудылар: "Биз гирерис" дийселер, насранылар: "Биз гирерис" дийдилер). Бу оларың хам хыялларыдыр. Айдың (эй, Мухаммет): "Эгер догручыл болсаңыз, хүҗҗет (делил) гетириң!".
                 
112. Ёк, ким ягшылык эдип, өзүни Алла табшырса, онуң үчин Алла хузурында пай бар ве олар үчин ховп-хатар ёк ве олар гамгын болмаярлар.
   •    •                          
113. Яхудылар:"Насранылар хак дәлдирлер" дийдилер. Насранылар: "Яхудылар хак дәлдирлер" дийдилер. Шейлеликде, олар (ягны, яхудылар хем насранылар хем) китап (ягны, Төврат, Инҗил) нәдогры дүшүнҗе яйрадяр (дийдилер), шонуң ялы, билмейән кимселер оларың гепине меңзеш геп айтдылар.
ДҮШҮНДИРИШ. Ягны, Мекгедәки мүшриклер "Мухаммет хак дәл" дийдилер. Бес, оларың өзара давалашан нәрселери боюнча Алла кыямат гүнүнде эмин болар.
   •                             
114. Алланың метҗитлерини, оларда Алланың адының зикр эдилмегини ислемейән ве олары харап этмек херекетинде йөрйән кимселерден хем залымрак ким бар? Ахыр бу кимселер үчин бейле ерлере диңе горкан ягдайында гирмек эҗазадыр. Олар үчин бу дүнйәде рысвалык, ахыретде болса азап бардыр.
              
115. Магруп хем, машрык хем Алланыңкыдыр. Бес, хайсы тарапа йүз өвүрсеңиз, шол ер Алланың тарапыдыр. Шүбхесиз, Алла (хемме тарапы) гуршап алыҗы, билимдардыр.
                 
116. "Алланың, перзенди бар" дийдилер. Алла, буларың бет гүманындан бүтинлей пәкдир. Чүнки, Ер ве асманлардакы нәрселер - Алла дегишлидир, хеммеси оңа боюн сынярлар.
            
117. (Ол) ер-асманлары пейда эдиҗидир. Бир иши хөкүм этсе, оңа диңе: "Бол" диййәр, боланы. Бес, ол иш боляр.
                       ••    
118. Билмейән кимселер: "Алла бизе геплеседи я-да бир аламат гелседи" диййәрлер. Олардан өң геченлер хем оларың геплерине меңзеш геплери айдыпдылар. Калплары бир-бирине меңзейәр. Биз иманлы кишилере ачык аламатлар берендирис.
           
119. Элбетде, Биз сизи хак (дин) билен хошхабар элтиҗи ве горкузыҗы эдип ибердик. Довзахылар үчин сиз җогап берйән дәлсиңиз.
     •             •                
120. Яхуды ве насранылар оларың динине гирйәнчәңиз хергиз сизден разы болмаярлар. Айдың: "Алланың ёлы диңе хакыкы ёлдур". Касам ки, эгер сизе гелен хакыкы билимден соң, оларың небси-ховаларына тиркешсеңиз, Алла тарапындан сизе дост хем болмаяр, ярдам бериҗи хем болмаяр.
    •            
121. Китап эелериниң арасында оны догры өвренйән кишилер хем бар ки, ана, шолар ол китаба ынанярлар. Ве кимде-ким оңа (Гурхана) капыр болса, шолар зыян гөрүҗилердир.
           
122. Эй, бени Ысрайыл, сизе берен ныгматымы ве сизи Әхли рухы афзал эден вагтымы ятлаң.
•                  
123. Ве бирев-бирев үчин руха дерек рух берип болмаян ве хич кимден кепил кабул эдилмейән, аклав пейда бермейән ве хич киме ярдам хем берилмейән гүнден горкуң!
           ••            
124. Ятлаң: Ыбрайыма Первердигәри бирнәче сөзлер билен сапак беренде, олары ногсансыз берҗай этди. Шонда Алла тагала: "Элбетде Мен сени адамлара ымам эдерин" дийди. "Несиллерими хемми?" сорады. Алла тагала айтды: "Мениң бу әхтим залымлара етмейәр".
    ••    •               
125. Ятлаң: "Бейтуллахы адамлар үчин зыяратгәх ве дынч җай этдик ве Ыбрайымың орнуны намаз җай эдип алың (дийдик) ве Ыбрайым билен Ысмайыла: "Мениң өйүми тогап эдйәнлер, шол ерде ыбадат эдип дурянлар, руку-суҗуд эелери үчин пәк тутуң" дийип буюрдык.
           •                 •    
126. Ятлаң: Ыбрайым: "Эй, Первердигәр, бу шәхери дынч шәхер этгин ве онуң адамларындан Алла ве ахырет гүнүне ынанянлары дүрли мивелер билен рыскландыргын" диенинде, Алла тагала: "Капырларыны хем бираз пейдаландырып, соңра довзах азабына дучар этмек бу иң яман акыбет

ynsan

13 years ago

150. Хайсы тарапдан чыксаңыз, йүзүңизи Метҗит-ул-хырам тарапа өврүң! Ве ниреде болсаңыз, (эй, меминлер) йүзүңизи шол тарапа өврүң! Тәки (кәбир) адамлар үчин сизиң гаршыңызы делил болуп галмасын. Йөне оларың ичинде зулум эдиҗилери хем бар ким, сиз олардан горкмаң,
Менден горкуң! Ве тәки сизе ныгматымы кемал эдип бермегим ве догры ёла ярдам тапмагыңыз үчин шейле эдиң.
ДҮШҮНДИРИШ. Яхудылар: "Нәме үчин Мухаммет дини башга болуп, бизиң кыбламыза Куддуса гарап ыбадат эдйәр?" дийип сораярлар. Нәшүкүр араплар болса: "Мухаммет Ыбрайымың дининден мен дийип, дава эдйәр-де, өзем яхудыларың кыбласына гарап намаз окаяр" диймесинлер дийип, мусулманлара ниреде болсалар хем, диңе Метҗит-ул-хырам тарапа йүзленип намаз окамак буйрулды.

151. Шонуң ялы, сизе өзүңизден болан, сизе Бизиң аятларымызы дүшүндирйән,сизи пәклейән, сизе Китабы ве Хикмети (Гурханы ве Хадысы) өвредйән ве билмедик нәрселериңизи билдирйән бир пыгамбер ибердик.
      
152. Бес, Мени ятлаң, Мен хем сизи ятлаян, ве Маңа шүкүр эдиң ве Мени инкәр этмәң!
       •    
153. Эй, мөминлер, сабыр этмек ве намаз окамак билен (Менден) медет сораң! Элбетде, Алла сабыр эдиҗилер билен биледир.
              
154. Ве Алла ёлунда гурбан болан шехитлер хакында: "Булар өлүлер" диймәң! Ёк, олар дирилердир, йөне сиз дуймаярсыңыз.
дирилердир, йөне сиз дуймаярсыңыз.

155-156. Ве, элбетде, сизе ховп-хатар, ачлык, малу-җан ве миве-чивелери кемелтмек ялы нәрселер билен сапак эдйәрис. Бир мусыбат геленде: "Элбетде, биз Алланың (бенделеридирис) ве, элбетде, биз Оңа гай-дыҗылардырыс" диййән сабырлылара хошхабар бериң, (эй, Мухаммет)!
          
157. Ана шолара Первердигәри тарапындан салават (магрыпат) ве рахмет бардыр. Ине, олар хак ёлы тапыҗылардыр.

158. Элбетде, Сафа ве Мерве Алланың (буйран) аламатларындандыр.
ДҮШҮНДИРИШ. Сафа ве Мерве Кәбәниң якынындакы ики даг болуп, Ыслам гелмезинден өң хем, араплар Кәбә тогап эденлеринде, оларың аралыгында еди гезек барып гелмек эндиклери барды. Шонуң үчин Ыслам геленинден соң, мусулманлар хаҗ, эдйән вагтларында ол даглар аралыгында гатнав этмеги довам эденде, шу аят хасыл болды.
Бес, Ким хаҗ я-да умра этсе, ол ики даг арасында гатнав этмегиниң гүнәси ёкдур.
ДҮШҮНДИРИШ. Хаҗ этмек - хер йылың Зулхичҗе айының 10,11,12 гүнлери Кәбә зыярат этмек. Умра этмек - йылың ислән гүнүнде Кәбә зыярат этмекдир.
Ве ким өз ислеги билен ягшылыгы ниет этсе, бес, элбетде, Алла шүкүр эдиҗи (такдырлайҗы) ве билиҗидир.

159. Бизиң хасыл эден делиллеримизден ве хидаятларымыздан ыбарат (Мухаммедиң хак пыгамбердиги хакындакы) нәрселери адамлара Китапда (Төвратда) рөвшен эдип беренимизден соң, яшырян кимселери, шүбхесиз, Алла нәлетлегей. Ве нәлетлейҗилер (перишделер ве мөминлер) нәлетләр.
    •        
160.Мегерем, хайсылары тоба эдип, өзлерини дүзедип, (адамлара хакыкаты) ачык айтсалар, бес, оларың тобаларыны кабул эдйәрин ве диңе Мениң өзүм тобалары кабул эдиҗи, рехимдар Мен.

161-162. Күфр ёлуна гирип, капыр халында өлүп гиден кимселер, шүбхесиз, Алланың ве җеми ким перишде ве адамларың нәлетине дучар болгайлар ве азаплары еңиллешдирилмән, рахмет назарындан бинесип эбеди (җехеннемде) галгайлар.
          
163.Аллаңыз егана Алладыр. Ол мәхрибан ве рехимли Алладан өзге хич хили Таңры ёкдур.

164. Элбетде, асманларың ве ериң ярадылышында, гиҗе ве гүндизиң чалшып дуршунда, деңизде адамлара герекли нәрселери алып йөрен гәмилериң (йүзүшинде) ве Алланың асмандан индерен ве ол себәпли өли ери дирилдип, бар җандары яйрадып яйып иберен сув диен неметде ве шемалларың йөнелишинде, асман ве ер арасындакы этагатлы булутда -(буларың хеммесинде) акыллы кишилер үчин аят-аламатлар бардыр.

165. Адамлар арасында шейле кимселер бар ки, олар өзгелери Аллага дең билип, олары Алланы сөен ялы сөййәрлер. Иманлы кишилериң Аллага болан мухаббетлери гүйчлүрәкдир. Залым кимселер азаба дучар болан заманларында, (кыямат гүнүнде) әхли гүйч-гудратың Алланыңкыдыгыны ве Алланың азабының гаты азапдыгыны билселерди.
      •      
166. Ол гүнде оларың ызына эеренлер олардан дәнйәрлер ве хеммеси дең азап гөрйәрлер ве оларың аралары үзүлйәр.

167. Ызына эеренлер: "Вах, инди ене бир мертебе (яшамагың) алаҗы болсады, оларың бизден дәнишлери дек, биз хем олардан дәнсек" диййәрлер. Шейдип, Алла тагала оларың эден амал- ларыны өзлерине хесрет-недамат эдип гөркезйәр ве олар җәхеннемден чыкып билмейәрлер.

168. Эй, адамлар, ердәки халал-пәк нәрселерден ийиң ве шейтаның ызына дүшмәң! Шүбхесиз, ол сизиң ачык душманыңыздыр.
           
169. Ол сизе диңе яманлыгы ве бозуклыгы ве Алланың гаршысына билмeйән нәрселериңизи геплемеги өвредйәр.

170. Хачанда олара - мүңкүрлере: "Алла хасыл эден хөкүмлере боюн сының" дийилсе, олар: "Ёк, бизиң аталарымыз нәхили ёла ынанан болсалар, шоңа эерйәрис" диййәрлер. Эгер аталарының хич нәрсә акыллары етмедик, догры ёлы тапып билмедик болсалар хем.
                   
171. Күфр ёлундакы кимселери (хак ёла чагырян кишиниң) мысалы эдил диңе оваз ве гыкылыгы эшидйән хайванлара гыгырян кишиниң мысалыдыр
ДҮШҮНДИРИШ. Ягны, олар эдил хайванлар ялы, гыкылыгы ве овазлары эшидйәрлер-де, йөне хич нәрсәни аңшырмаярлар. Шейлеликде, олары хак ёла чагырмагың пейдасы ёк.
Олар кердир, гүңдүр, көрдүр. Диймек, дүшүнмейәрлер.
              
172. Эй, мөминлер, сизе рыск эдип бердигимиз - пәкизе нәрселерден ийиң ве эгер диңе Алланың өзүне ыбадат этсеңиз, Оңа шүкүр эдиң!

173. Ол сизе диңе харам өлени, ганы, доңуз этини ве Алладан өзгә ниетленип сойлан маллары харам этди. Инди кимде-ким залым ве хетден ашмадык ягдайда меҗбура дүшсе, гүнәкәр болмаяр. Элбетде, Алла магрыпат эдиҗи, рехимлидир.
ДҮШҮНДИРИШ. Бирев дуйпден чәресиз галанда, харам эдилен нәрселерден бир нәрсәни саламат галмак үчин герек мукдарда ийсе, гүнәкәр болмаяр.

174. Алла хасыл эден китап (Төврат)да айдылан зады (Мухаммет алайхы-с-саламың, пыгамберлигини) гизлейән ве оны азаҗык гыммата сатян кимселер гарынларыны диңе от билен долдурярлар - олара кыямат гүнүнде Алла бакмаяр - сөзлешмейәр ве олары (гүнәлеринден) пәклемейәр. Олар үчин агыр азап бардыр.
           • 
175. Ине, шолар догры ёла дерек азашманы, магрыпат (гүнә гечме) орнуна азабы сатын алан кимселердир. Җәхеннем одуна мунча сабыр-такатлы болармыкалар?
 •  •    •        
176. Шол (азап) Алланың бу Китабы (Төвраты) хак билен хасыл эдени Себәплидир.
ДҮШҮНДИРИШ. Алла тагала Төвратда Мухаммет пыгамбер хакында хак сөзлери хасыл эдипди. Олар, ине, шу хакыкаты гизләнлери үчин, довзах азабына дучар болярлар.
Элбетде, бу китап хакында давалашып-чекишип йөрйән кимселер хич хачан (Хак билен) геплешип билмезлер.

177. Йүзүңизи Машрык ве Магрып тараплара өвүрмегиңиз ягшылык дәл, белки, Алла, ахырет гүнүне, перишделере, китаплара, пыгамберлере иман гетирен, өзи ягшы гөрсе-де, малыны гарындашларына, етим-есирлере, мисгин-бичәрелере, ёлагчы-мысапырлара, дилегчи-гедайлара ве гуллары азат этмек ёлуна берйән, намазы долы эда эдип, зекаты берйән киши ве вадалашанда, вадаларына вепа эдиҗилер ве хусусан, агыр-еңил гүнлерде ве җең-җедел вагтында сабыр, такат эдиҗилер ягшы кишилердир ве, ине, шолар асыл таквадыр.

178. (Эй, мөминлер) сизе өлдүрилен кишилер үчин азат кишиден, гул үчин гулдан, аял үчин аялдан касас алмак парз эдилди. Инди киме бырадары тарапындан бираз гечирим эдилсе, җенаятчыдан ган алмак дерегине хун (салгыт) алмага разы болунса, ол халда ягшылык билен гарашмак ве гөзел суратда хун төлемек лазымдыр.
ДҮШҮНДИРИШ. Ягны, җенаятчыны өлдүрмезден, хун алмага разы болан тарап кеҗирлик этмән, горкузман гарашмагы, җенаятчы тарапың болса, мөхлети узага чекмезден, хыянат этмезден, хуны төлемеги лазымдыр.
Бу (хөкүм) Первердигәриңиз тарапындан еңиллик ве рехим-шепагатдыр. Бес, ким-ки шундан соң хетден ашса (меселем, хун төлененден соң хем җенаятчыны өлдүрсе), онуң үчин агыр азап бардыр.
        
179. Сиз үчин касасда дурмуш бар, эй, әхли даналар! Эгер(җенаятчылардан) саклансаңыз.
ДҮШҮНДИРИШ. Ягны, хер бир адам касас алынҗагыны билип, өзүни җенаят этмекден саклаяр. Диймек, катл эденден касас алмак хөкүми барлыгы себәпли өрән көп җенаятчы болмагы ве мактул (өлдүрилҗек) болмагы мүмкин адамларың өмри сакланып галяр.

180. Биревиңизе өлүм гелен вагтында (өзүңизден соң) мал-дүнйә галян болса, адалат-догрулык билен ата-энә, гарындаш-доганлара весъет этмек парз эдилди. Бейле весъет зтмек Алла ынанянлар үчин борчдур.

181. Ким оны (весъети) эшиденинден соң өзгертсе, гүнәси диңе өзгердениң бойнунадыр. Элбетде, Алла эшидиҗи, билиҗидир.

182. Инди ким весъет эдиҗи тарапындан бир айып я-да гүнә йүз берҗегинден ховп эдип (весьет эдиҗи билен мирасдарың) араларыны ачып берсе, гүнәкәр болмаяр. Элбетде, Алла магрыпат эдиҗи, рехимлидир.

183-184. Эй мөминлер, таква кишилер болмагыңыз үчин сизден өң геченлере парз эдилиши ялы, сизе хем санаглы гүнлерде роза тутмак парз эдилди. Инди сизден бир киши хасса мысапыр (ёлагчы) болса, ол халда (роза тутуп билмедик гүнлериниң) санагыны башга гүнлерде тутяр. (Гаррылыгы я-да эҗизлиги себәпли) роза тутмага ярамаян кишилериң бир мисгин-бичәрәниң бир гүнлүк тагамы мукдары өвез төлемеги лазым. Бес, ким өз ислеги билен зыяда ягшылык этсе (герегинден артыграк өвез төлесе, бир аҗы доюрса) өзүне ягшы. Эгер билсеңиз, роза тутмагыңыз өзүңиз үчин (өвез бермек я-да хатда себәпли-үзүрли ягдайда роза тутмазлыга гөрә) ягшыракдыр.

185. (Ол санаглы гүнлер) Ремезан айы болуп, бу айда адамлара догры ёл гөркезмек үчин ачык аятлары билен Гурхан хасыл эдилендир. Бес, сизден ким бу ая догры гелсе, роза тутсун. Ве ким хасса я-да ёлагчы болса, ол халда (роза тутуп билмедик гүнлериниң) санагыны башга гүнлере (гутулан я-да сапардан доланандан соң) тутяр. Алла сизе еңиллиги ислейәр, сизе агыр болмагыны ислемейәр. Хидаят эдени себәпли, Алланы бейикләниңиз үчин бу сапагы долдуңыз. Шаят болсаңыз ве шүкүр этсеңиз.

186. Бенделерим сизден (эй, Мухаммет) Мен хакымда сорасалар, Мен олара якындырын. Маңа дога эден вагтларында, догагөйлериң догасыны кабул эдйәрин. Бес, хак ёла йөремеклери үчин (олар хем) Мениң (ислегиме) җогап зтсинлер ве Маңа иман гетирсинлер.

187. Сизе роза гиҗесинде хатынларыңыза гошулмак халал эдилди.
ДҮШҮНДИРИШ. Роза тутмак парз эдилен биринҗи дөвүрде мусулман-лара әхли Ремезан айы довамында хатынлары билен якынлашмазлык ваҗып эдилипди. Йөне кәбир кишилер өзлерини саклап билмән, роза гиҗелеринде бу дәби бозярлар. Шу аят хасыл болмагы билен бу меселе чөзүлди.
Олар сизиң лыбасыңыздыр, сиз хем олар үчин лыбассыңыз (ягны, әр-аял бир-бирине адамың лыбаса мәтәч болшы ялы, мәтәчдирлер).
Алла сизиң өзүңизе хыянат эдйәндигиңизи билип, тобаларыңызы кабул этди ве сизи багышлады. Инди олар билен говушың ве Алланың сиз үчин язан нәрсесини (перзеңди) талап эдиң! Ве тә даңдан ак йүп гара йүпден айрылышянча ийип-ичибериң. Соңра агшама ченли розаны ногсансыз тутуң! Метҗитлерде херекетде болан чагыңызда (гиҗелерине хем) олар (аялларыңыз) билен гошулмаң!
ДҮШҮНДИРИШ. Херекетде - мәлим вагты ниет эдип метҗитден я-да өйден чыкман роза тутуп, ыбадат этмек.
Булар (ёкарда хасыл болан хөкүмлер) Алланың серхетлеридир. Бес, олара якынлашмаң! Адамларың харам ишлерден сакланмагы үчин Алла өз аятларыны, ине, шейле ачык-рөвшен беян эдйәр.

188. Мал-дүнйәлериңизи нәхак-харам ёл билен иймәң! (Ягны, бир-бириңизиң) хакыңызы иймәң! Ве (гүнә эдйәниңизи) билип-дуруп, адамларың малларындан бир кысмыны харам ёл билен иймезликлери үчин задыңызы хәкимлере бермәң!

189. Сизден тәзе доган Айлар хакында соралар.
ДҮШҮНДИРИШ, Ягны, "Ай деслап йүпекден нәзик халда гөрнүп, соңра улалып башлаяр. Ахыры долуп, төверек шекиле гирип, ене гайтадан нәзикленип, ахыры деслапкы халына гайдяр. Мунуң себәби нәме-де?" дийип сораляр.
Айдың: "Ол (Айлар) адамлар ве хаҗ үчин вагт өлчеглеридир".
ДҮШҮНДИРИШ. Айың өзгерип-тәзеленип дуршуна гарап, адамлар өзлериниң дайханчылык, сөвда ве башга дүнйә ишлерини хем-де хаҗ, роза, зекат ялы дини ишлериниң вагтларыны аныклаярлар.
Өйүңизе арка тарапындан гирмегиңиз ягшылык дәл, эмма Алладан горкян киши ягшылык эдиҗидир.
ДҮШҮНДИРИШ. Мусулманларың хаҗ, сапарындан гайданларында, өйлерине гапыдан гирмән, арка тарапдан гелмек эндиклери болуп, бу олара Ысламдан өңки дөвүрлерден мирас галыпды. Шу аят мунуң бипейда эндикдигини, хакыкы ягшы амалың Алладан горкмакдыгыны беян эдйәр.
Өе гапыдан гириң! Ве Алладан горкуң! Ягшылык тапҗакдыгыңыза шаят.

190. Сизе гаршы урушянлар билен Алла ёлунда җең эдиң ве чекилмәң!
Шүбхесиз, Алла чекилйәнлери сөймейәр.
ДҮШҮНДИРИШ. Биринҗиден, уршы сиз өңүрти башламаң. Икинҗиден, уруш када-канунларының райына болуң: гулак-бурнуны кесмек, ярагсыз адамлары, аяллары, чагалары ве гаррылары өлдүрмек ялы динсиз кимселериң эндиклерини этмәң!

191. Олары (Сиз билен уруш алып барянлары) гөрен ериңизде өлдүриң, ве сизи кован ер ( ягны, Мекге)ден олары чыкарың! Адамлары алдап, питнә салмак өлдүрмекден яманракдыр. Өзлери уруш башлаянча, олар билен Метҗит-ул-хырам алнында урушмаң! Бес, эгер өзлери уруш башласалар, ол ягдайда олары өлдүриң! Капырларың җезасы шейле боляр.
  •    
192. Инди эгер бес этселер, (Күфрден гечип, ыслама гирселер), бес, элбетде, Алла гечириҗи, рехимлидир.

193. Тә питне гутарып, әхли дин Алла үчин болянча, олар билен уршуң! Инди эгер бес этселер, онда сакланың! Диңе залымлара гаршы душманчылык этмек мүмкин.

194. Харам эдилен ай - уруш харам эдилен ай урушмак говы дәл.
ДҮШҮНДИРИШ. Уруш харам эдилен айда сизе гаршы урушсалар, сизиң хем бу айда олара гаршы урушмагыңыз герек. Аслында "шахры харам" -уруш харам эдилен айда хич хили уруш-җенҗел болмазлыгы герек. Эмма, эгер-де, гаршы тарап бу каданы берҗай этмесе, диймек, сизиң хем берҗай этмегиңиз шерт дәл, чүнки;
Хорматлар бозулса, (берҗай эдилмесе) касас (алыняр). Бес, ким сизе ховп салса, сиз хем олара ховплары дереҗесинде ховп эдиң! Ве Алладан горкуң! Билиңлер ким, Алла өзүнден горкянлар билен биледир.

195. Алла ёлундакы (гөреш үчин малларыңызы) сарп эдиң! Ве (бахыллык этмек билен) өзүңизи хеләкете гоймаң! Ягшылык эдиң! Элбетде, Алла ягшылык эдйәнлери сөййәр.

196. Хаҗ ве умраны Алла үчин кәмил суратда берҗай эдиң! Эгер (нәсаглык я-да ёл бөветлейҗилер себәпли) ёлуңыз бекленсе, миессер болан бир хадя (гурбан) ибериң ве задыңыз бармалы ерине етип бармаянча башыңызы (сачыңызы) сырмаң!
ДҮШҮНДИРИШ. Хаҗ я-да умра ыбадатыны ерине етирмеги ниет эден киши овалы ыхрам (йөрите гейим) геййәр. Шондан соң тә хаҗ, дәп-дессурларыны долы эда эдинчә, онуң үчин сач-сакгала тыг дегирмек, дырнак алмак, җүбти (аялы) билен якынлашмак, биреве - хатда иң овнук җандара - өсүмликлере-де азар бермек ялы хәсиетлер харам боляр. Хаҗ, амалларыны эда эдип боландан соң, сачы алмак я-да гысгалтмак билен ыхрамдан чыкыляр. Инди бир хаҗы нәхилидир себәп билен хаҗ амалларыны соңуна етирип билмесе, бир дүйәни я-да гойны өз тарапындан Алла ёлуна багыш эдип ибермеги лазым. Бу багыш җайына - Мекгә етип барандан соң, ёлда галан хаҗа сачыны алмага, ягны, ыхрамдан чыкмага ругсат эдилйәр.
Инди эгер сизден (хаҗылардан) ким нәсаг болса я-да башында бир дерт болуп, (шу үзүр билен ыхрамда дуран халында) сачыны сырдырса, ол халда (үч гүн) роза тутсун я-да (гарып-мисгине) садака берсин я-да (бир гоюн) соймак билен өвез төлесин! Хачанда (гаракчылардан я-да башга хер хили гапма-гаршылыклардан) хатырҗем болсаңыз, (араларыңыздан) ким хаҗ (ёлунда) умрадан пейдаланан болса (ягны, хаҗ мөвсүминде овал умра амалларыны эда эдип, ыхрамдан чыкып, соңра хаҗы ыхрам баглан болса), миессер болан бир нәрсәни иберсин! Ким (нәрсе тапмаса) үч гүн-ә хаҗда, доланындан соң болса, еди гүн роза тутсун! Бу долы он гүндүр. Шу хөкүм әхли-машгаласы Метҗит-ул-хырамда болмадык кишилер үчин. (Ол ериң илаты үчин бейле хукук ве борчлар ёк). Алладан горкуң! Ве билгин-ки, Алла азабы гаты затдыр.

197. Хаҗ, (мөвсүми) мәлим айлардыр.(Ягны, Байрам айы-шоввал. Бош ай - Зулькадъа, Гурбан айы - Зүлхичҗе айының он гүни). Бес, ким шу айларда өзүне хаҗы парз этсе (хаҗ этмеги ниет этсе), хаҗ довамында (җүбтүне-аялына) якынлашмаяр, гүнә ишлер, җенҗел-шовхун этмейәр.
Нәхили ягшы амал этсеңиз, элбетде, Алла билйәр. Ве (зерур азык билен) алапа эдиниң. Йөне ягшы азык (ягны, өзүңиз билен биле болмагы лазым болан иң ягшы нәрсе) Алладан горкмакдыр. Менден горкуң, эй, әхли данышментлер!

198. Хаҗ ёлунда Первердигәрден медет-керем ислемекден сиз үчин хич хили гүнә ёкдур. Инди Арафатдан (Мекгәниң голайындакы даг) дүшениңизден соң, Машъар-ул-хырамда Алланы зикр эдиң! Ол сизи - эгер өң ялңышан болсаңыз хем - хак ёла ёлланы үчин сиз хем Оны ятлаң – зикр эдиң!
ДҮШҮНДИРИШ. Хаҗ эдиҗилер Зүлхичҗе айының докузынҗы гүнүниң икинҗи ярымында Арафат дагында топланып, Первердигәре дога ве тоба эдип дуранларындан соң, дүшүп Муздалыфа дагының этегинде Машъар-ул-хырам диен җайда гиҗеси билен дога-текбир, тоба-теззерилер билен Алла дилеглер эдйәрлер, хак ёла ёлланы үчин шүкраналар айдярлар.

199. Соңра адамлар дүшен тарапдан дүшүң ве Алладан (гүнәлериңизи) гечирмеги сораң! Элбетде, Алла гечиримли, рехимлидир!

200. Инди хеммесини берҗай эдип боланыңыздан соң, Алланы эҗдадларыңызы ятлан ялы, белки, ондан хем көпрәк ятлаң! Адамлар арасында шейле кимселер бар болуп, "Эй, Первердигәр, бизе ине, шу дүнйәде бергин" дийди. Эдил онуң үчин Ахыретде хич хили несибе ёк.
 •            • 

ynsan

13 years ago

201. Ве оларың арасында шейле адамлар хем бар болуп, "Первердигәр-ә, бизе бу дүнйәде хем ягшылык эда этгин, ахыретде хем ягшылык бергил ве бизи җәхеннем азабындан гора" дийдилер.
         
202. Ине, шол адамлара эден ыбадатлары (хаҗ, догалары) шерапатындан несибе бар. Алла тиз хасап-китап эдиҗи затдыр.

203. Санаглы гүнлерде Алла адыны зикр эдиң!
ДҮШҮНДИРИШ. Зулхичҗе айының 11,12,13 гүнлери назарда тутуляр. Бу гүнлерде хаҗылар Мина диен ерде дуруп, Алла адыны гайталап, дога-дилеглер эдйәрлер ве шейтана лагнат дашыны оклаярлар.
Ким ховлугып, ики гүнде зикр айтмагы гойса, оңа гүнә ёк, ким соңа (үчүнҗи гүне хем) галса, оңа-да гүнә ёкдур. (Йөрите хөкүмлер) таква кишилер үчиндир. Алладан горкуң ве билиң, ким, сиз, шүбхесиз, Онуң өңүнде йыгнанҗаксыңыз.

204. Адамлар арасында шейле кимселер бар болуп, онуң геплән гепи, дурмушы дүнйәде сизе гызыклы дуюляр. Ве өзи (Ыслама) ганым хусыматчы болса-да, калбындакы "иманына" Алланы гүвә гетирйәр.

205. (Яныңыздан) гиденден соң болса, ерде бозуклык яйрадып, экин ве несиллери ёк этмек үчин йүврүп - елип йөрйәр. Алла болса, бозгакчылыгы-писаты сөймейәр.

206. Хачан оңа: "Алладан горкгун" дийилсе, оны яман хөвеслери гүнә итеклейәр. Оңа җәхеннем бәс гелер. Нәхили яман ер!
 ••           
207. Адамларың арасында Алла разылыгы ёлунда өз җаныны берйән ынсанлар хем бар. Алла бенделерине гамхордыр, мәхрибандыр.
  
208. Эй, мөминлер, долы халда Ыслама гириң! (Ягны, ысламың кәбир хөкүмлерине этагат эдип, кәбирлерине боюн болмаян кимселерден болмаң).
Ве шейтаның ызына дүшмәң! Шүбхесиз, ол сизиң ачык душманыңыздыр.

209. Эгер сизе анык делиллер геленден соң хем дәнсеңиз, билиң, элбетде, Алла гудратлы, хикметли хөкүмдардыр.

210. Оларың (хак ёлуны инкәр эдйәнлер) гөвнүне, мегер, олара булутдан болан саяван астында Алла ве перишделер гелйәр-де, иш тамам боляр. Ве әхли ишлер Алла доландырыляр,

211. Бени Ысрайылдан сораң (эй, Мухаммет), олара нәче-нәче ачык мугҗызалар беренимизи! Ким Алланың ныгматы геленинден соң, оны өзгертсе (оңа), элбетде, Алланың җезасы беркдир.

212. Күфр ёлуны (яман ёлы) тутан кимселер үчин паны дүнйә овадан эдилди. Олар иман эелериниң үстүнден гүлйәрлер. Билмейәрлер, кыямат гүнүнде таква затлар (халал ынсанлaр) олардан белентдир. Алла өзи ислән кишилерине хасапсыз рыск берйәр.

213. Адамлар бир миллетдирлер. Соң (араларында дүшүнишмезлик пейда боландан соң), Алла (мөминлере) хошхабар алып барян ве (динсизлери җәхеннем азабындан) горкузян пыгам- берлери иберди. Ве олара гошуп, адамлар арасында дөрән давалар хак ёлы билен чөзүлсин дийип, Хак китабы (Төврат, Инҗили) хасыл этди. Инди ачык аятлар геленинден соң, диңе шу китап берлен кимселер хетлеринден ашып, давалашдылар. Соңра Алла өз ялңышына дүшүнен мөминлери - олары (китап берлен кимселери) догры хак ёла ёллады. Алла ислән кишилерини догры ёла ёллаяндыр.

214. Я-да (эй, мөминлер), сизден өң гечен затларың (ынсанларың)-гөрелдеси сизе гелип етмән, җеннете гирмеги ойладыңызмы? Олара бела ве мусыбатлар үсти-үстүне гелип, шейле лерза дүшүпдилер ким, хатда пыгамбер ве иманлы кишилер: "Ахырсоңы Алланың көмеги гелйәр дийипдилер. (Шонда) олара шейле җогап болупды: "Әгә болуң ким, Алланың көмеги якындыр".

215. Сизден (эй, Мухаммет), нәмелери ыхсан этмеги сораярлар. Айдың: "Нәхили ягшылык этсеңиз, ата-энә, доган-гарындаша, етим-есирлере ве ёлагчы-мысапырлара эдиң. Нәхили ягшылык этсеңиз, шүбхесиз, Алла оны билиҗидир".

216. Сизе ярамаса-да, җең этмегиңиз парз эдилди. (Шунлукда) сизиң өзүңиз үчин ягшы болан нәрсәни говы гөрмезлигиңиз ве сиз үчин яман болан нәрсәни ягшы гөрмегиңиз мүмкин. Алла билйәндир, сиз билмерсиңиз.

217. Сизден "шахры-харам" - уруш харам болан айда җең этмек хакында сораярлар. Айдың: "Ол айда җең этмек улы гүнәдир. Алланың ёлундан дөнмек, Оңа ынанмазлык ве Метҗит-ул-хырамдан (ягны, Мекгеден) дөнмек ве ондан адамлары ковуп чыкармак Алланың өңүнде улы гүнәдир. Питне (алдамак) өлдүрмекден-де улурак гүнәдир. Олар (капырлар) эллеринден гелсе, тә диниңизден дөндерйәнчәлер, сиз билен уршарлар. Сизден ким өз дининден дәнип, динсиз болуп өлсе, онуң ялы кимселериң эден амаллары ахыретде бихуда гидер, олар җәхеннем эелеридир ве онда өмүрлик галҗаклар.

218. Иман гетирен, (ватанларындан) айра дүшен, Алла ёлунда гөрешен ынсанлар - ине, шолар Алланың рахметинден умыдыгәрдирлер. Алла магрыпат ве рехим-шепагат эдиҗидир.

219-220. Сизден арак (ичги ве хумар) хакында сораярлар. Айдың: "Буларда хем гаты гүнә, хем адамлар үчин аз пейда бар. Буларың гүнәси пейдасындан улуракдыр".
ДҮШҮНДИРИШ. Ыслам гелен дөвүрде ичги ичмeк, хумар ойнамак ялы хәсиетлер җемгыетиң дурмушына сиңип гиден адаты ишлерди. . Ягны, бу харам затлары мусулманларың эллеринден чекип алмакдан өңүрти, гөвунлеринден чекип алды. Шу себәпден, соңрак ийнен "Ичги, хумар-шейтан амалындан болан харам нәрселердир" диен аят хасыл болмагы билен мусулманлар бу беладан гутулдылар.
Ве сизден (эй, Мухаммет), нәмелери ыхсан этмеги сораярлар: "Өзүңизден артаныны" дийип җогап бериң! Шейдип, дүнйә ве ахырет хакында дүшүнҗе алмагыңыз үчин Алла сизе аятларыны беян эдйәр. Сизден етимлериң (маллары) хакында сораярлар. Айдың: "Олары ислах этмек ягшыдыр. Эгер (малларыңызы) оларың (маллары) билен гошсаңыз (зелели ёк). Мегерем, олар ёлдашларыңыздыр: Алла кимиң бозгак, кимиң оңлайҗыдыгыны -ислах эдиҗидигини билйәр. Эгер ислесе, сизи кынчылыга саларды. Алла гудрат ве хикмет эесидир.
ДҮШҮНДИРИШ. Ыслам дини етим-есирлери огуллыга алмагы буюряр. Бу аят оларың ата-энелеринден мирас болуп галан малларына нәхили мынасыбетде болмак лазымлыгы хакындадыр. Мусулманларың өз перзент-лигиндәки етимлериң малларыны нәхили сарп эдйәндиклерине гөз-гулак болуп дурмагыны Гурхан "ислах" дийип атландырып, шейле этмәге буюряр ве оларың малларыны өз малларына гошмага хем ругсат берйәр. Шейле этмек билен етимлериң өз багтыны гөзлейәндиклерини хем, өз пейдала-рыны ойлаяндыкларыны хем, Алла, элбетде, билйәндир.

221. Тә имана гелмейәнчә, гайры динден болан аяллара өйленмәң! Шүбхесиз, азат гайры динли аялдан эгер ол сизе яраса-да – иманлы чоры ягшыракдыр. Тә имана гелмейәнчә, гайры динли әрлере гыз бермәң!
Шүбхесиз, азат гайры динли эркекден - эгер ол сизе яраса-да – иманлы гул ягшыракдыр. Олар гайры динлилер җәхеннеме чагырярлар. Алла өз идин-эрадасы билен җеннете ёл башлаяр'. Ве адамларың дүшүнҗе алмагы үчин өз аятларыны беян эдйәр.

222. Сизден айбашы хакында сораярлар. Айдың: "Ол эҗирли нәрседир.
Бес, айбашы вагтында аялларыңыздан айра болуң ве тә гутарянчә, олара якынлашмаң! Пәк боланларындан соң, олара Алла буйран тарапдан барың!
Элбетде, Алла тоба эдйәнлери ве өзлерини мыдам пәк тутянлары сөййәр.

223. Аялларыңыз зыяратгәхиңиздир.
ДҮШҮНДИРИШ. Бу сөзлер билен Гурхан әр-аялың якынлашмагындан перзент талап этмеги ышарат эдйәр.
Бес, зыяратгәхиңизе ислән вагтыңыза якынлашыбериң ве өзүңиз үчин ягшы амаллар тагзым эдиң! Алладан горкуң ве билип гоюң, сиз Оңа гапма-гаршы боларсыңыз, ягны йүзлешҗексиңиз. (Эй, Мухаммет), иманлы кишилере (җеннет) хошхабарыны етириң!

224. Ягшылык этмек, таква болмак ве адамларың арасыны ислах этмек (ялы амаллардан бөветлейән) касамларыңыз үчин Алланы бахана этмәң!
Алла эшидиҗи, билиҗидир.
ДҮШҮНДИРИШ. Кәбир кишилере бир ягшы амалы этмек хакында айдылса, "Җаным билен эдердим велин, шу иши этмеҗекдигиме Алланың адындан касам ичипдим-дә" дийип бахана тапярлар. Ёкардакы ве ашакдакы аятлар шейле адамлара җогапдыр.

225. Алла сизи дилден эден бихуда касамыңыз үчин дәл-де, белки, калбларыңыз билен эден нәрсәңиз (касамыңыз) үчин җезаландыряр. Алла рехимли ве мәхрибандыр.
          •    
226. Аялларындан касам билен йүз өврен кишилер үчин дөрт ай мөхлет бар. Эгер (шу мөхлет ичинде аялларына) долансалар ягшыдыр. Элбетде, Алла, шүбхесиз, мәхрибандыр, рехимлидир.
   •    
227. Ве эгер талак этмеги ниет эден болсалар, бес, элбетде, Алла эшидиҗидир, билиҗидир
ДҮШҮНДИРИШ. Хатынларына якынлашмазлыга ант ичен кишилере дөрт айлап олара якынлашмак мүмкин. Бу ягдайда ника бакы хасапланып, касамларыны бозанлары үчин (өвез, җериме) төлейәрлер. Эгер шу вагт ичинде хатынларына якынлашмасалар, мутдет-вагт гутарандан соң, ника өз-өзүнден бозулып, талак дүшйәр.

228. Талак эдилен аяллар үч айбашы довамында өзлерине гөзегчилик эдйәрлер. Эгер Аллага ве Ахырет гүнүне ынансалар, олар үчин ятгысында Алланың ярадан нәрсесини (хамыланы я-да айбашыны) гизлемеклери халал болмаяр. Эгер гиевлери ислахы (машгаланы дүзетмеги) ислеселер, шу вагт ичинде олары гайтарып (никаларына) алмага хаклыдырлар. Ве ягшы амалларда олар (аяллар) үчин бойнундакы борчлары (әрлериниң өңүндәки борчлары) барабарында хукуклары хем бар. Ве эркеклер үчин бир дереҗе имтияз - пурсат бар. Алла гудрат ве хикмет эесидир.
ДҮШҮНДИРИШ. Ыслам талак эдилeн аялда несил гатышып гитмезлиги үчин үч айбашы довамында өзүне гөзегчилик эдип, горап, башга билен дурмуш гурман сакланмагы буюряр. Шу мөхлет геченден соң, гөвреде чага ёклугы рөвшен боляр ве ол аял әре чыкмага хаклыдыр. Эгер гөврели болса, хамыладардыгы мәлим болса, чага доглуп, кипас вагты геченден соң, башга билен дурмуш гурмак боляр. Ине, шу гарашмак вагтыны "ыдда" дийип атландырярлар. Шу ыдда эсасында әр эден ишинден пушман болуп, ярашмагы ислесе, муңа онуң хакы бар. Инди әр-аялың машгала дурмушын-дакы борч ве хукуклары дең болуп, диңе әриниң артыкмачлыгы онуң машгала башлыгы үчиндир.

229. Талак ики мертебедир. Соңра (машгаланы) ягшылык билен сакламак я-да абрай билен бошатмак лазым. Ве сизиң олара (аялларыңыза) берен нәрселериңизден бир нәрсәни гайтарып алмагыңыз дүрс дәлдир. Диңе әр-аял Алланың буйран (машгала барасындакы) када-канунларыны берҗай эдип билмерис өйдүп горксалар, онда (дүрсдүр). Бес, эгер оларың (әр-аялың) Алланың буйран канун-кадаларыны ерине етирип билмезликлеринден горксаңыз, ол халда хатының (әринден айрылышмак үчин) өвез талап эдишинде (ягны, хатының өвез сорашмагында, әриң шу өвези төлемегинде) олар үчин гүнә ёкдур. Бу Алланың канун-чәклеридир. Бес, олардан ёвузлык эдип гечмәң! Ким Алланың чәклеринден ёвузлык эдип чыкса, ине, олар залымлардыр.
ДҮШҮНДИРИШ. Шеригат хөкүмине гөрә, машгала ника гыймак билен дүзүлип, эгер әр-аялдан бириниң вепат этмегинден башга нәхилидир себәп билен айрылышмак герек болса, ника талак аркалы бозуляр. Йөне Ысламда талагы-машгаланы бозмагы Алланың сөймейәндиги тассыкланяр. Ве талак хукугы эркеге берлен, чүнки тебигатында эркеклер аяллара гөрә ёкарыдыр, хер бир ишиң нетиҗесини ойлап эдйән ве машгаланы агыр-еңил гүнлерде сабыр-такат билен йәредйән кишилердир. Мундан дашары үч мертебә ченли гайтадан ярашмага ругсат берлен, чүнки кәте гахар эдилип,
ойланмаздан берлен талакдан соң әриң хем, хатының хем өкүнмеги мүмкин, бейле ругсат шейле пушман халатында көмеге гелйәр. Йөне айрылышмак анык болан халда хем Ыслам, гелшикли ягдайда айрылышмага, ягны, әр-аял бир-бирини бихормат этмән, хусусан, аял адамы башгалар назарында гараламан, (оңа соң башга әриң хырыдар болмагыны гөз өңүнде тутмак билен) ве оңа ника себәпли берлен галыңдан - өзүни әрине багышланы үчин берлен өвезден - бир зат хем алып галман айрылышмак буйруляр. Ёкардакы аятда шеригатдакы ене бир хөкүм - эгер аял әри билен яшап билмеҗегине гөзи етип, ондан талак сораса ве бу талак үчин ислендик мукдарда өвез төлемеги талап этсе, әриң бу өвези кабул этмегиниң хөкманлыгы хем беян эдилди.

230. Инди эгер оны (үчүнҗи мертебе талак этсе, ол аял тә башга әр билен дурмуш гурянча, овалкы әрине халал болмаяр). Соң (соңкы әр хем) талак этсе, бу халда Алланың буйран када-канунларының берҗай эдилҗегине-де ынансалар, бир-бирлерине доланмакларының гүнәси ёкдур. Булар Алланың чәклеридир, булары билимли кишилер үчин беян эдйәр.

231. Хачанда хатынларыңызы талак этсеңиз ве оларың ыдда вагты (айбашысы гелйәнчә) долса бес. олары ягшылык билен алып галың я-да ягшылык билен уградың. Олара зулум эдип, зорлук билен сакламаң. Ким шейле этсе, өзүне зулум эдиҗидир.
ДҮШҮНДИРИШ. Мәлимки, талак эдилен аял ыддасы долансоң, башга әре чыкмага хакы бар. Шонуң үчин хатынларыны талак эден эркеклере оларың ыддалары долманка, ене гайтадан никалашмага ругсат эдилйәр.
Алланың аятларыны оюн дийип билмәң! Алланың сизе берен ныгматыны ве сизе вагыз-несихат эдип хасыл эден Китабыны ве Хикметини ядыңызда саклаң! Алладан горкуң ве билип гоюң, элбетде, Алла хемме зады билиҗидир.

232. Хачан ки аялларыңызы талак этсеңиз ве оларың ыдда мүтдетлери долса, онда (эй, ата-энелер) өзара ягшылык билен дүшүнишен болсалар, оларың әрине гайтадан никаланмагына гаршылык гөркезмәң. Бу хөкүмлерден сизиң араңыздакы Аллага ве Ахырет гүнүне ынанян ынсанлар вагыз-несихат алярлар. Бу хөкүм (ягны, әр-аялың ярашмагына пәсгел бермезлик) сиз үчин иң тәзе ве пәклейҗи хөкүмдир. Алла билер, сиз билмерсиңиз.

233. Энелер чагаларыны долы ики йыл эмдирйәрлер. Бу хөкүм эмдирмеги ногсансыз этмекчи боланлар үчиндир. Олары ягшылык билен ийдирип-гейдирмек атаның борҗудыр. Хич киме тагатындан башга зат теклип эдилмейәр. Чагалары зерарлы ата хем, эне хем зелел чекмесин.
ДҮШҮНДИРИШ. Шеригат хөкүмине гөрә, эне эгер өзи ислемесе, чагасыны эмдирмәге меҗбур эдилмейәр. Онда бир энекә хак төләп, чаганы эмдирдйәр. Ёкарда "чагасы зерарлы эне зелел чекмесин" диен гепиң манысы энәниң өзи ислемесе, чага эмдирмәге меҗбур этмәң дийилдигидир. Инди болса, "чага себәпли ата зелел гөрмесин" дийилдиги, оңа хатын тарапындан тагатдан дашары талап гоюлмасын дийилдигидир.
Мирасдар - варыс бойнунда хем эдил шейле борч бар.
ДҮШҮНДИРИШ. Чаганың атасы өлсе, мирасдар болан шахсың бойнунда вепат эден атаның бойнунда дуран чаганың энесини ийдирип-гейдирип, чаганы эмдирйән энекә хак төлемек ялы везипелер галяр.
Эгер (ата-эне) өзара ылалашып, маслахат билен сүйтден айырмакчы болсалар, гүнәкәр болмаярлар. Эгер чагаларыңызы (энекә) эмдиртмекчи болсаңыз, хакыны ягшылык билен долы төләп дурсаңыз, гүнәкәр болмарсыңыз. Алладан горкуң ве билиң, элбетде, Алла эдйән амалла-рыңызы гөрүҗидир.

234. Сизден (мусулманлардан) вепат эден кишилериң бириниң хатыны ызында галан болса, олар дөрт ай он гүн өзүни барлап (ыдда саклап) дурярлар. Инди хачан (ыдда) вагты долса, оларың өз бәхбитлери үчин ягшылык билен эден ишлеринде сизиң (ягны, өлен әриң тохум-тиҗиниң) өңүңизде гүнәси ёкдур. Алла эдйән ишлериңизден хабарлыдыр.

235. Ол аяллара (ягны, әри өлүп, ыдда саклап йерен аяллара) савчылыгы пикир этмегиңизде я-да ичиңизден (савчылык хакында) ойланмагыңызда сиз үчин гүнә ёк. Алла сизиң ол аяллар барада (савчылык хакында) пикир эдйәниңизи билди. Йөне олар билен гизлигин вадалашмаң! Диңе ягшы геп билен сөзлешиң. Тә ыдда вагты битмейәнчә, никалашмага хет этмәң!
Ве билиң, элбетде, Алла ичиңиздәки пикири билйәр. Бес, онуң (азабындан) әтиячлы болуң! Ве билиң, элбетде, Алла рехимли ве мәхрибандыр.

236. Эгер аялыңыза эл гатман я-да олар үчин галың-төлег белгилемән талак этсеңиз, сиз үчин гүнә ёкдур. Ве (бу халда) олары мал-дөвлетиң бар болсун, ёк болсун, ягшылык этмек билен болдугындан пейдаландырың! (Бу хөкүм) ягшылык эдиҗилериң бойнуна борч болды.

237. Эгер олары галыңыны кесгитләп гоян халыңызда эл гатмаздан өң талак этсеңиз, кесгитленен галыңың ярысы бойнуңыздадыр. Мегер, олар (ярым галыңы алмакдан) гечсе я-да ника элинде болан зат, ягны әр (өзүне гайдан ярым галыңдан) гечсе, (ягны, әхли галыңы төлесе боляндыр). Гечмек таквалыга якынрак ишдир. Бири-бирлериңизе мәхир-сылашыклы болмагы унутмаң.
        
238. Әхли намазлары ве эсасан гүнорта намазы - өз вагтында берҗай эдиң! Ве Алла үчин боюн сынан халда дуруң!

239. Инди эгер (душман хүҗүминден) ховпда галсаңыз, пыяда я-да атлы халда (ыбадат эдибериң)! Хачан хатырҗем боланыңыздан соң, Алла нәхили өвреден болса, шейле халда Алла адыны зикр эдиң!

240. Вепат эден кишилер хатынларыны галдыран болсалар (өлүмлеринден өң), хатынларына бир йыла ченли (әриниң өйүнден) чыкарылман пейдаланян мукдардакы нәрсәни весъет этсинлер. Эгер оларың (хатынларың) өзлери чыкып гитселер, ол хатынларың өз бәхбитлери үчин эден амаллары себәпли сизе (әриң голайларына) гүнә ёкдур. Алла гудратлы, хикметли затдыр.
       
241. Талагы берлен аяллара ягшылык билен ярдам этмек таква әрлериң бойнундакы борчдур.

242. Ине, шейдип, акыл етирмегиңиз үчин Алла сизе өз аятларыны беян эдйәр.

243.Өлүмден гачып,өз диярларындан чыкан мүңлерче кишиниң хал-хабарыны билмедиңизми? Бес, Алла олара: "Өлүң!" дийди. (Ве олар өлдүлер). Соңра олара яшайшы эда кылды. Элбетде, Алла адамлара фазлы-керем кылыҗыдыр. Эмма җуда көп адамлар шүкүр этмейәрлер.

244. Алланың ёлунда җең эдиң ве билиңлер. Алла эшидиҗи хем билиҗидир.

245. Алла ёлуна ыгтыяры карз эденлере биз бирнәче эссе эдип гайтарҗакдырыс. Билиң, рыскыңызы гиң эдйәнем, дар эдйәнем Алладыр.
Ве өзүңизем Оңа гайтҗаксыңыз.

246. Бени Ысрайылдан болан Мусадан өңки бир җемагатың хал-хабарыны билмедиңизми? Хайсы ки, олар өзлериниң (Шамгун атлы) пыгамберлерине: "Биз үчин бир патыша бериң, биз (онуң билен биле) Алла ёлунда җең эдели" дийдилер. "Эгер сизе уруш парз эдилсе, белкем, урушмарсыңыз?" - дийди пыгамбер. Олар айтдылар: "Топрагымыздан
ковлуп, айрылып йөрүс, нәме үчин Алла ёлунда урушмалы дәлмиш?"
Хачан-да олара уруш парз эдиленден соң, азаҗык кишиден башга хеммеси йүз дөндердилер. Алла зулум эдйәнлери билиҗидир.

247. Пыгамбер айтды: "Ине, Алла сизе Толуты патыша эдип берди".
"Ол нәдип бизе патышалык этсин, биз патышалыга ондан хаклыракдырыс.
Галыберсе-де мал-девлетем берилмәндир" дийдилер. Пыгамбер айтды:
"Элбетде, Алла оны сизиң үстүңизе сайлады ве онуң ылымда ве җисимде кувватыны артык этди. Алла мүлкүни Өз ислән кишисине берйәр". Алла мәхирли, кереми кән, билиҗидир.

248. Пыгамбер олара айтды: "Онуң патыша сайлананының аламаты - сизе бир гәми гетирмекдир,онда Первердигәриңиз тарапындан ха-тырҗемлик ве Муса ве Харун машгала- ларындан галан мирас бар болуп, перишделер гөтерип дурярлар. Эгер догрудан хем, иман эелери болсаңыз, шүбхесиз, бу вакада сиз үчин аят-аламат бардыр.

249. Хачан-да Толут нөкерлери билен (шәхерден) чыкандан соң айтды:
"Элбетде, Алла сизи бир деря билен сынап гөрйәр. Бес, ким ондан сув ичсе, мениң (эсгерим)ден дәл ве ким ондан датмаса, ол мениңкидир, эли билен бир овуч аландан өзгеси". Бес, ол дерядан кәбирлеринден башга хеммеси ичди. Ол иман гетирен кишилер билен биле дерядан геченден соң,(эсгерлер) айтдылар: "Инди бу гүн Җа-лут ве онуң лешгерлерине гүйҗүмиз етмез". (Шонда) Алла билен йүзбе-йүз болҗаклар: "Бирнәче кичиден-кичи топарлар Алланың көмеги билен улы топарлары еңипдирлер. Алла сабыр эдйәнлер билен биледир" дийдилер.

250. Хачан-да Җа-лудың ве онуң лешгериниң өңүнде дуркалар айтдылар:
"Первердигәр, үстүмизден сабыр-такат ягдыргыл, гадамларымыз берк болсун ве бизе бу динсиз ковумдан үстүн чыкмага көмек эт!"

ynsan

13 years ago

251. Бес, Алланың идини билен олары еңдилер. Ве Давут Җа-луды өлдүрди. Ве Алла оңа (Давуда) патышалык, пыгамберлик ве Өзи ислән нәрселеринден тәлим берди. Эгер Алла адамлары., биревлерини биревлери билен деп эдип дурмаса, онда, ер вейранчылыга дучар боляр. Йөне Алла әхли әлемлер үстүнден багты керем сахыбыдыр.

252. Булар Алланың аятларыдыр. Олары сизе хакы раст билмек үчин өвретдик. Ве сиз (эй, Мухаммет), шек-шүбхесиз, пыгамберсиңиз.

253. Шол пыгамберлериң биревлерини биревлеринден пархлы этдик.
Оларың арасында Алланың догры сөзлешенлери бар. Ве (оларың) кәбирлерини Алла йокары дереҗә гөтерди. Иса - Меръемиң оглы Исага ягты делиллер бердик ве оны Рухул-Кудс (Җебрайыл) билен кувватлан-дырдык. Эгер Алла исләнде, ол пыгамберлерден соң гечен адамлар хүҗҗет-делиллер геленинден соң урушмаздылар. Эмма олар айрыбашга болдулар.
Бес, оларың арасында мөминлер хем бар, капырлар хем бар. Эгер Алла ислән болса, урушмаздылар, йөне Алла өзүниң ислән ишини эдйәр.

254. Эй, мөминлер, алмак-сатмак, ашналак, достлук ве аклав болмаян Гүн гелмезден өңүрти сизе рыск эдип берен нәрселеримизден ийип-ичиң, хайыр-ыхсан эдиң! Динсиз кимселер диңе зулумкәрлердир.

255. Алладан өзге хич хили таңры ёк. Диңе Онуң өзи бардыр. Ол дири ве эбеди дуруҗыдыр. Оны не ысгынсызлык, не укы алып билер. Гөкдәки, ердәки бар нәрселер Онуңкыдыр. Онуң өңүнде хич ким (биреви) Онуң ислеги болмаса, аклап билмез. Ол оларың (әхли адамларың) өңүнден ве соңундан (болҗaк - болмаҗак затлары) билйәр. Ве олар Ол задың - Алланың ылмындан диңе ислән нәрселерини билип билйәрлер. Онуң тагты гөкден ве ерден гиңдир. Ве Оны асманлары ве Ери гораг-хемаятда саклап дурмак гынамаяр. Ол иң бейик ве гудратлыдыр.

256. Дине зорлап (гиризмек) ёкдур. (Инди) хак ёл зелалатдан- нәхаклыкдан айрыбашга ёл болды. Бес, ким шейтандан йүз дөндерип, Алла иман гетирсе, ол хкч бөлүнип гитмейән пугта халканы тутандыр, Алла эшидиҗи, билиҗидир.

257. Алла мөминлериң достудыр. Олары гараңкы зулматдан ягты нура чыкаряр. Динсизлериң, достлары болса, шейтанлардыр.Олар динсизлери ягты-нурдан гараңкы-зулматлара чыкарярлар. Ине, шолар җәхеннем эелеридир ве онда эбеди галҗаклар.

258. Алланың патышалык берени Ыбрайым билен Первердигәри хакында җеделлешен кимсәниң (Немрудың) хал-хабарыны билмедиңизми? Хайсы ки Ыбрайым: "Первердигәрим дирилдйән, өлдүрйән затдыр" диенинден, ол: "Мен (хем) дирилдерин ве өлдүрерин" дийди. Ыбрайым айтды: "Элбетде, Алла гүни Гүндогардан чыкаряр. Сен оны Гүнбатардан чыкарып бер ханы?" Шонда бу инкәр эдиҗи эҗизләп галды. Алла залым кимселери хидаят этмейәр.
ДҮШҮНДИРИШ. Немруд Ыбрайым алайхы-с-салама: "Сениң бизе үндейән Первердигәриң нәхили зат?" диенде, Ыбрайым пыгамбер: "Первердигәрим өз бенделерине җан берип, җан алыҗыдыр" дийди. Шонда Немруд "Бу мениң хем элимден гeлйәр" дийип, ики адамы гeтирди-де, бирини өлдүрип, бирини гойды. Ыбрайым алайхы-с-салам онуң акмаклыгыны гөрүп: Мениң Первердигәрим Куяшы гүндогардан чыкаряр, эгер сен, догрудан хем, гудратлы болсаң, оны гүнбатардан чыкар-да?!" дийди. Шонда Немруд җoгап тапман, лал болуп галды.

259. Я-да ене бири хакындакы тымсалы билмедиңизми? Ол өйлери йыкылып, гувлап-гугарып галан обаның деңинден гечип барярка: "Алла бу харап болан обаны нәхили дирилдеркә?" дийди. Шонда Алла оны йүз йыл мөхлет билен өлдүрди. Соңра дирилдип сорады: "Нәче мөхлет (өли ягдайда) ятдың? "Бир гүн я-да ярым гүн" дийди ол. Алла дийди: "Ёк, йүз йыл ятдың. Тагам ве ичимлигине серет - шол дуршы. Инди эшегиңи (чүйрәп, сүнклери бөлүнип гиденини) гөргүн. (Бу хадысаны Алланың гудратыны гөркезмек) ве сени адамлар үчин гөрелде-гөрүм этмек үчин (гетирдик). Бу сүңклери нәхили топлап, соң олары эт билен гаплайшымызы гөргүн. Хачанда оңа бу нәрселер анык гөрненден соң: "Элбетде, Алланың хемме зада кадырдыгыны билйәрин" дийди.

260. Ятлаң (эй, Мухаммет), Ыбрайым: "Первердигәр, маңа өлүлери нәдип дирилдениңи гөркез" диенинде, Алла: "Ынанмадыңмы?!" дийди. Ыбрайым айтды: "Ёк, ынанярын, йөне йүрегим ене хем теселли тапмагы үчин". Алла айтды: "Дөрт саны гушы алып, яныңда топла (ве оларың баш, аяк, ганат ве перлерини чекип үзүп), соңра бир-бирлерине аралашдыргын, соңра хер бир дагың үстүне олары бөлек-бөлек эдип гойгун ве шондан соң олары өзүңе чагыр, деррев гелерлер. Билгин ки, Алла, шүбхесиз, гудратлы ве хикметлидир.

261. Алла ёлунда малларыны уланып, ыхсан эдйән кишилер хер сүммүлинде йүз дәне болан еди баш сүммүл ялыдыр. (Ягны, эдилен бир ягшылыгың еди йүз эссе болуп гайтҗакдыгы айдыляр). Алла ислән кишилерине бирнәче эссе эдип берйәр. Алла мәхрибан, кереми гиң, билиҗидир.

262. Малларыны Алла ёлунда харчлап, соңра берен нәрселерине миннет этмейән адамлар үчин Первердигәриң өңүнде улы серпай бардыр. Олар үчин хич ховп-хатар ёк ве олар гамгын болмаярлар.

263. Ягшы геп ве гечирим соңундан азар гелйән садакадан ягшырак. Алла байдыр ве хелимдир.

264. Эй, мөминлер, малыны миннет билен берйән Алла ве ахырет гүнүне ынанмаян кимсә меңзәп, берен садакаларыңызы миннет ве азар билен ёга чыкармаң! Шейлеликде, онуң мысалы эдил бир үсти топрак болуп, ягыш гуянда, ялаңач галан йылчыр гая ялыдыр. (Онуң ялы мен-мен мынапыклар ягшы амаллар этдик дийип хасаплаярлар, эмма кыямат гүнүнде) тапан ве харчлан дүнйәлеринден хич нәрсә эе болмаярлар. Алла динсизлере назар этмейәр.

265. Маларыны Алланың разылыгыны исләп ве калбларында пугта ынанч билен харч эдйән ынсанларың мысалы эдил мейдана сил ялы гуян ягыш дегенден соң, ики эссе хасыл берен бага меңзейәр. Эгер оңа сил ялы гуян ягыш дегмедик болса, майдалап яган ягыш хем етерлик боляр. Алла эдйән амалыңызы гөрүҗидир.

266. Сизден хайсы бириңиз ашагындан дерялар акып дурян, хурмадыр үзүмли, хер дүрли мивелерден долы багы болуп, гаррап, эҗиз чагалары билен галан вагтында, шол багыны отлы боран уруп, янып гитмегини ислейәр? Шейдип, пикирленип, догры ёлдан йөремегиңиз үчин Алла сизе өз аятларыны беян эдйәр.
ДҮШҮНДИРИШ. Ишбу аятда Алла тагала ыхсан эдип, соңундан миннет эдйән я-да ил гөзүне ыхсан эдйән кимселериң ахыретдәки ахвалы хакында хабар бeрип, эгер олар "эден ыхсанымыз үчин җеннете барарыс" дийип, хантама болсалар-да, оларың эден ыхсанларыны миннет тупанының учурып гойберҗекдигини айдяр.

267. Эй, мөминлер, кесп-кәр эдип тапан нәрселериңизиң пекизелеринден ве бизиң сиз үчин ерден чыкаран нәрселеримизден пейдаланып, ыхсан эдиң! Ыхсан этмек үчин олардан өзүңиз гөз юмуп, өзүңизе ярамаҗак- габат гелен пес, нәпәклерини сайламаң! Ве билип гоюң, Алла байдыр ве хамды-сена лайык затдыр.

268. Шейтан сизи (эгер хайыр-ыхсан, садака) этсеңиз, гарып галарсыңыз дийип горкузяр ве гүнә-харам ишлере итеклейәр. Алла сизе өз тарапындан ягшылык ве сабыр-керем (байлык) вада эдйәр. Алла сабыр-кереми гиң ве билиҗидир.

269. Ол Өзи ислән кишилерине хикмет (пейдалы билим) берйәр. Киме хикмет берлен болса, бес, чәксиз, оңа көп ягшылык берлипдир. Вагыз-несихаты диңе даналар топары аляндыр.

270. Алан хер хакыңызы ве өвренен хер бир нәрсәңизи, шүбхесиз, Алла билйәр. Ве (хайыр-ыхсан этмейән) залымлар үчин хич хили көмек ёкдур.

271. Эгер садакалары әшгәре халда берсеңиз, өрән ягшы. Ве эгер гизлин эдип, гарыплара берсеңиз - бу өзүңиз үчин ягшыракдыр. Ве эден гүнәлериңизе еңиллик боляр. Алла эдйән ишлериңизден хабарлыдыр.

272. Олары сылагламак Сизиң борҗуңыз дәл (эй, Мухаммет). Белки, Алла Өзи ислән кишиле- рине сылаг эдйәр. Нәхили ягшылык (мал) хайыр-ыхсан этсеңизем, бес, өзүңиз үчиндир. Диңе Алла җемалыны исләп, ягшылык, хайыр-ыхсан эдиң! Эден хер бир ягшылыгыңыз сизе зулум эдилмедик халында өзүңизе долы гайтарыляр.

273. (Садака-ыхсанлар) Алланың ёлунда бичәре галан, хайсы-да болса бир ере сапар этмәге кадыр болмаян, канагатлары себәпли, билмейән адама бай-дөвлетли болуп гөрүнйән пукаралар үчиндир. Оларың пакырларыны гөрнүшинден билерсиңиз. Олар азар берип, диләп дурмаярлар.
Нәхили ягшылык этсеңиз, бес, элбетде, Алла оны билиҗидир.

274. Мал-дүнйәсини гиҗе-гүндиз, гизлин ве әшгәре ыхсан эдйәнлер үчин Первердигәриң өңүнде улы серпай бар. Олар үчин хич хили ховп-хатар ёк, олар гамгын болмаярлар.

275. Сүйтхор болан кимселер (кыямат гүни габырларындан) турмаярлар я-да җын уран я акылдан азан ялы турярлар. Муңа себәп оларың: "Алмак-сатмак хем сүйтхорлыгың өзүдир-дә?" диенлеридир. Эмма, Алла сөвданы халал, сүйтхорлыгы харам эдендир. Бес, киме Первердигәрден несихат етенден соң (сүйтхорлыкдан) тогтаса, ол халда овал гечени өзүне ве соңкы иши Алла (табшырыляр). (Ягны, өзи ислесе, багышлар). Ве ким (сүйтхорлыга) гайтса, шолар җәхеннем эелеридир ве онда эбеди галҗаклар.

276. Алла сүйтхорлыгың (пейдасыны) ёк эдйәр ве садакаларың (пейда-сыны) артык эдйәр. Алла хер хили (сүйтхорлыгы халал дийип билйән) әрлери ве (сүйтхорлык эдйән) җенаятчыны сөймейәр.

277. Элбетде, иман гетирен, ягшы амаллар эден ве намазы долы берҗай эдип, зекат беренлер үчин Первердигәр өңүнде ялканмак бар. Олар үчин хич хили ховп-хатар ёк ве олар гамгын болмаярлар.

278. Эй, мөминлер, Алладан горкуң ве эгер чындан мөмин болсаңыз, сүйтхорлык саргытларыны терк эдиң. (Ягны, адамлара берен карзла- рыңыздан гелйән пейданы алмаң).

279. Инди эгер (перманымызы) этмесеңиз, ол халда Алла ве пыгамбери тарапындан ыглан эдилен уршы билип гоюң! Эгер тоба этсеңиз, байлыгыңыз өзүңизе галар. Ынҗытмаң, өзүңизем ынҗамарсыңыз.

280. Эгер бергидар чәресиз болса, байынча гарашың! Эгер билсеңиз, (берен карзыңызы) садака эдип гойберсеңиз, өзүңиз үчин ягшыракдыр.

281. Ве (хемме) Алла доландырылян гүнден әгә болуң! Соңра хер җана эден амалына гөрә өвез берилйәр ве олара зулум эдилмейәр!

282. Эй, мөминлер, бир-бирлериңиз билен карз, алгы-берги этсеңиз, язып гоюң! Араңыздан бир киши адалат билен язсын! Хич бир киши Алланың өвредиши ялы язмадан йүз өвүрмесин, элбетде, язсын! Бойнунда борҗы болан киши яздырсын - Первердигәри болмуш Алладан горксун ве ол карздан хич нәрсәни кемелдип язмасын! Эгер бойнунда карзы болан киши акылсыз я-да эҗиз (яш чага я-да өрән гарры) болса, я-да (керлиги, гүңлүги я дили билмейәнлиги себәпли) айдып яздырмага кадыр болмаса, онуң янындакы векили адалат билен яздырсын! Ве өзүниң разы болян (адалатлы) гүвәлерден ики эркек кишини, эгер ики эркек тапылмаса бир эркек билен ики аялы - бири унудып ялңышса, ене бири оңа ятладяр - гүвә эдиң! Гүвәлер (гүвәлик үчин) чагырыланда, йүз дөндермесинлер! Ха улы, ха кичи карз болсун, айдылан вагты гелйәнчә, язып гоймакдан иринмәң. Ине, шу Алла назарында адалатлырак, гүвәлик үчин догрурак ве шек-шүбхе этмезлиге якынрак болан (хөкүмдир). Йөне эгер араңыздакы йөрәп дуран нагт сөвда болса, оны язмасаңыз-да, сиз үчин гүнә ёкдур. Ве бир-бириңиз билен сөвда эдеңизде, гүвә гетириң! Ве не оңа, не гүвә зелел етмесин. Эгер шейтсеңиз (ягны,олардан бирине зелел етирсеңиз), бу Алла боюн сынмазлыгыңыздыр, хормат- сызлыгыңыздыр. Алладан горкуң! Алла сизе хак ёлы билдирйәр. Алла хемме нәрсәни билиҗидир.

283. Эгер сапарда болсаңыз ве гүвә тапып билмесиңиз, (берлен нәрсе өвезине) эл билен тутар ялы нәрсе алың! Эгер бир-бирлериңизе аманат гойсаңыз, аманат гойлан киши аманата хыянат этмесин, доландырсын ве Первердигәри - Алладан горксун! Гүвәлиги гизлемәң! Ким (гүвәликден гачса) оны гизлесе, бес, элбетде, онуң калбы асы - гүнәкәрдир. Алла эдйән амалыңызы билиҗидир.

284. Гөкдәки ве ердәки бар нәрсе (ер-асман) Алланыңкыдыр. Ичиңиздәки нәрсәни исле - әшгәр эдиң, исле - гизләң, Алла сизден шол затлар үчин хасап сораяр ве Алла тагала ислән кишисиниң (гүнәсини гечип) назар эдип, Өзи ислән кишисини азаба гойяр. Алла хемме нәрсә кадырдыр.

285.Пыгамбер өзүне Первердигәринден хасыл эдилен нәрсә иман гетирди ве мөминлер (хем иман гетирдилер). Алла, перишделерине, китапларына ве пыгамберлерине иман гетиренлер: "Онуң пыгамберлеринден хич бирини хем айры тутмаярыс.Ве"Эшитдик ве боюн болдук. Первердигәр, гүнәлеримизи гечмегиңи сораярыс. Ве диңе Өзүңе доланҗакдырыс" дийдилер.

286.Алла хич бир җандан башарҗагындан аша нәрсе талап этмейәр. (Хер кимиң) эден (ягшы) амалы өзи үчиндир ве (яман) амалы хем өзүниң бойнундадыр. Первердигәр-ә, эгер унудан я-да хата эден болсак, бизи азабыңа гирифтар эйлеме! Первердигәр-ә, бизиң үстүмизе бизден өңки геченлериң боюнларына гоян йүкүңи йүклеме! Первердигәр-ә, бизи башармаҗак задымыза зорлама. Бизи багышла, гүнәден халас эт, (халымыза) рехим эйле! Өзүң Эйәмиз сен! Динсиз ковумлардан үстүн чыкмага гүйч бер!

Jereen

13 years ago

Alla razy bolsun sizden ynsan :)

Teswir ýazmak üçin Içeri gir→