Her bir döredilen ajaýyplygyñ elbetde erbet tarapy hem bar. Meselem ýadro energiýasynyñ açylmagy atom bombasynyñ döremegine getirdi. A informasiýa tehnologiýasynyñ ösmegi internetde $ahsy maglumatlaryñ (parol,login we s.m.) hemme ki$ä ýaýramagynyñ usulyny tapdy. Muña günäkär kompýuter wiruslary! Komp. wiruslary hem köpelmäge ukyply. Mundan bashgada wiruslar kompýuterdäki islendik maglumatlara zyýan ýetirip ýada islese olary doly ýok edip bilýär. Ashakda internet taryhynda uly gopgun turzan howply wiruslaryñ sanawy berlen: 1. Brain. Bu wirusy doganlar Amdjata Alwi we Bazit Alwi 1986 ýylda ýasaýar. Ol birinji gezek 1987 ýylyñ tomsunda bir kompýuterde tapylypdyr. Bu wirus AB$-da takmynan 18000 kompýutere ýokashypdyr. Bu wirus shol doganlaryn kompaniasynyñ öndürýän programmalaryny ogurlaýanlara göz görkezmek maksady bn ýasalypdyr. 2. Jerusalem. Bu wirus 1988 ýylda Izrailda döräpdir. Onuñ ady shondan gelipdir (Ierusalim). Muña bashgaca pyatnisa-13 hem diýýärler. Ol birinji gezek shol senede ýaýrapdyr we gaty diskdäki ähli maglumaty pozupdyr. Ol wagtlar komp. wirusynyñ bardygyna köp ki$i ynanmandyr. Antiwirus programmalar bolsa ýok eken. Sheýdibem kompýuterler bu wirusyñ öñünde ýaragsyz speznats ýaly goragsyz galypdyr. 3. Çerw Morrisa. Bu wirus 1988 ýylda tapylypdyr. Shol wagt ol iñ howply wiruslaryñ hatarynda eken. Bu wirus kompýuterde köpelip ony örän pes ishlemäge mejbur etdi we köpüsini hatardan çykardy. Shonda bu wirus 96 mln dollar ýitgä düshürdi. 4. Michelangelo March6. Bu wirus kompýuteriñ ýadyna girip shol ýerde oturypdyr. Onuñ bardygyny kompýuteriñ özi hem duýmandyr. Haçanda 6njy mart gelende ol wirus kompyñ ýadyny doly format edipdir. Wirus 1992de ýasalypdyr. Bu wirus 10000a golaý kompa ýokashypdyr. 5. Çernobyl (CIH). Dünýä me$hur wiruslaryñ biri. 1998ýylda taýwan studenti tarapyndan ýasalypdyr. Bu wirus komp.lara internet, el.poçta üsti bilen düshüpdir we komp.daky programmalaryñ içinde gizlenipdir. Haçanda wagty gelende (26 aprel) wirus oýanypdyr. Ol kompyñ ýadyny format edipdir we kompyñ içki apparatlaryna uly zyýan ýetiripdir. Wirus zerarly 300müñ komp hatardan çykypdyr, esasanam Aziýada. Bu wakalardan soñ hem bu wirus öz zyýanly hereketini 26njy aprelda birnäce ýyl dowam edip durupdyr. Umuman bu wirus dünýä boýunça iñ köp zyýan getiren wiruslañ biridir. 6. Melissa. 1999 ýylda ýasalýar. Ilkinji el.poçtada dörän me$hur wirusdyr. Ol MS Word programmasyna zyýan ýetirip adamlaryñ maglumatlaryny Outluk arkaly ýaýradypdyr. Bu wirus örän çalt ýaýrapdyr. Ol 100 mln dollar ýitgi çekdiripdir. 7. ILOVEYOU (Pisma schastya). 2000 ýylda ýasalan. Örän mekir düzülen. Ulanyjyñ poctasyna .i love you. at bilen faýlly hat gelýär. Ulanyjy hem ynanyp ony alýar we birtopar gerekmejek faýllary görýär. Bu faýllar derrew kompa ötüp onuñ ishini görýär. Gerek faýllary pozýar. Shol wagt dünýädäki ähli komplaryñ 10%-i bu wirusa satashypdyr. Dünýä boýunca 5,5 mlrd dollarlyk ýitgi bolupdyr. 8. Nimda. 2001 ýylda ýasaldy. Munuñ adyny tersleýinçe okañ: admin. Bu wirus kompa düshüp özüne administrator hukugyny alýar, ýagny islendik faýl bilen islendik funksiany edip bilýär. Ol saýtlaryñ konstruksiasyny üýtgetdi we bulady. Hosta girishi gulplady. Bu wirus öz dörän wagtyndan eýýäm 22 minutdan soñ Internetde iñ köp ýaýran wirus bolmagy bashardy. 9. My Doom. 2004 ýyl. Elektron poçtanyñ iñ çalt wirusy. Bu wirus bir kompdan beýlekä spam goýberýär. Spam baran komp hem bashga bir kompa spamy 2 esse edip goýberýär. Umuman her gecishde köpelýär. Bu wirus birnäçe antiwirus ýasaýan kompanialaryñ komplaryny saýtlara, täzelikleriñ lentasyna girmekden mahrum etdi. 10. Conficker. 2008 ýyl. Dünýä belli wiruslaryn iñ ýa$y. Bu wirus windows operasion sistema hüjüm edýär. Ol dünýäde 12 mln gowrak kompa ýaýrady. Wirus kompy shulardan mahrum edýär: hyzmat edish serwisleri, obnowlenie windows, antiwiruslaryñ saýtlaryna girmek. Bu 10 sany wirus internetiñ taryhynda uly yz galdyrdy. Sizede maslahat: kompyñyzda antiwirus programmalary hökman goýuñ we onuñ ishini doly üpjün ediñ. Okanyñyz üçin sag boluñ.